تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,572 |
تعداد مقالات | 71,031 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,501,207 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,764,583 |
تحلیلی بر الگوی فضایی، ابعاد و عوامل مرتبط با رشد شهرنشینی دورۀ معاصر در ایران (با تأکید بر شاخصهای توسعهای و معیشتی) | ||
پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری | ||
مقاله 10، دوره 6، شماره 3، مهر 1397، صفحه 605-627 اصل مقاله (1.32 M) | ||
نوع مقاله: پژوهشی - بنیادی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jurbangeo.2018.231102.698 | ||
نویسندگان | ||
مصطفی میرآبادی* 1؛ صادق بشارتیفر2؛ احمد کریمی3 | ||
1دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران | ||
2استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماهشهر | ||
3عضو هیئتعلمی گروه جغرافیای دانشگاه پیامنور مرکز مهاباد | ||
چکیده | ||
رشد شتابان شهرنشینی بدون برنامهریزی و سیاستگذاری، پیامدهای جبرانناپذیری در تعادل فضایی کشور دارد. به همین دلیل، شناخت و تحلیل جامع رشد شهرنشینی و ابعاد و عوامل مرتبط با آن، بسیار ضروری و مهم است. هدف پژوهش توصیفی-تحلیلی و همبستگی حاضر تبیین الگوی فضایی شهرنشینی و سنجش ارتباط شهرنشینی با عوامل گوناگون صنعتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، زیرساختی، خدمات و امکانات، بهداشتی-درمانی و توسعۀ کشاورزی است. بدینمنظور اطلاعات آن به روش اسنادی جمعآوری شد. سنجش الگوی فضایی شهرنشینی در کشور با استفاده از مدلهای موران و گری و روش تحلیل نقاط داغ، در نرمافزار Arc GIS صورت گرفت. همچنین از آزمون ضریب همبستگی پیرسون در نرمافزار SPSS برای سنجش ارتباط شهرنشینی با عوامل فوق استفاده شد. براساس یافتههای مدلهای موران و گری، الگوی فضایی شهرنشینی در کشور طی سالهای 1375-1390 حالت متمرکز و خوشهای داشته که این تمرکز روبهافزایش بوده است. الگوی شهرنشینی نیز با الگوی توسعۀ صنعتی در کشور مطابقت زیادی دارد. نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشاندهندۀ ارتباط مثبت و معنادار رشد شهرنشینی با عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیرساختی و بیانگر عدم ارتباط معنادار با شاخصهای خدماتی، امکاناتی، بهداشتی، درمانی و توسعۀ کشاورزی است؛ بنابراین، بهرغم آنکه جنبههای مثبت شهرنشینی در برخی شاخصهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیرساختی قابلمشاهده است، نباید از مشکلات و نارساییهای فراوان در وضعیت خدماتی-امکاناتی و بهداشتی-درمانی شهرها غافل شد. با وجود این، جریان شهرنشینشدن همچنان مورد توجه است و توسعۀ کشاورزی و ارتقای وضعیت معیشتی روستاییان نیز جذابیت کافی زندگی در روستا را فراهم نکرده است. | ||
کلیدواژهها | ||
الگوی فضایی؛ ایران؛ رشد شهرنشینی؛ شهرنشینی؛ عوامل رشد شهرنشینی | ||
مراجع | ||
اسمعیلپور، نجما، دستا، فرزانه و سمانه ایرجی، 1394، «تحلیل توزیع فضایی کتابخانههای عمومی شهر یزد»، نشریة جغرافیا و برنامهریزی، سال نوزدهم، شمارة 52، صص 1-24. آری آگا، ادواردو، 1378، روشهای تحلیل جمعیت، ترجمة فاروق امین مظفری، انتشارات احرار، تبریز. آمارنامة کشاورزی، 1393، معاونت برنامهریزی و اقتصادی، مرکز فناوری اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی، جلد اول و سوم، انتشارات وزارت جهاد کشاورزی، تهران. بانک اطلاعاتی مکانیزاسیون کشاورزی، 1390، قابلدسترس در سایت: http://agmdc.ir بردی آنامراد نژاد، رحیم، 1395، «تحلیلی بر برنامهریزی فضایی و الگوی توسعة شهرنشینی در ایران»، فصلنامة علمی-پژوهشی پژوهش و برنامهریزی شهری، سال هفتم، شمارة 26، صص 93-112. پاتر، رابرت. ب و وسلی لویید ایونز، 1384، شهردرجهاندرحالتوسعه، ترجمة کیومرث ایراندوست و میترا احمدی، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران. پورافکاری، نصراله، کلانتری، صمد و اسداله نقدی، 1381، «توسعة شهرنشینی و پیامدهای آن (با تکیه بر مورد ایران)»، فصلنامة جمعیت، سال دهم، شمارة 39 و 40، صص 1-34. تقدیسی، احمد و محمدعلی احمدی شاپورآبادی، 1391، «مهاجرت و سالخوردگی جمعیت روستایی ایران: چالشی فراروی توسعة پایدار روستایی»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، سال بیستوهفتم، شمارة 1، صص 133-164. حسامیان، فرخ، اعتماد، گیتی و محمدرضا حائری، 1388، شهرنشینی در ایران، انتشارات آگاه، تهران. حسینی، سید احمد و همکاران، 1394، «نظارت بر پویایی شهرنشینی در ایران معاصر با استفاده از تصاویر چندزمانۀ DMSP/OLS»، فصلنامة اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دورۀ بیستوچهارم، شمارة 96، صص 21-37. داداشپور، هاشم، رستمی، فرامرز و بهرام علیزاده، 1393، «بررسی و تحلیل توزیع عادلانة خدمات شهری و الگوی پراکنش فضایی آنها در شهر همدان»، فصلنامة مطالعات شهری، دورة سوم، شمارة 12، صص 5-18. سرور، رحیم و مهدی امینی، 1392، راهنمای تحلیل اجتماعی از شهر، انتشارات تیسا، تهران. شکوئی، حسین، 1390، دیدگاههای نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت، تهران. گزارشهای آماری وزارت ورزش و جوانان، 1390، قابلدسترس در سایت: http://msy.gov.ir/index.php گیلبرت، آلن و ژوزف گاگلر، 1375، شهرها،فقروتوسعةشهرنشینیدرجهانسوم، ترجمة پرویز کریمی ناصری، انتشارات ادارۀ کل روابط عمومی و امور بینالمللی شهرداری تهران، تهران. مرکز آمار ایران، 1390، سالنامة آماری کشور، قابلدسترس در سایت: http://salnameh.sci.org.ir نظریان، اصغر، 1380، «شهرهای آینده: کانون فاجعة انسانی یا بستر تعادل فرهنگی»، فصلنامة فضای جغرافیایی، سال اول، شمارة 3، صص 1-22. _______، 1390، جغرافیای شهری ایران، انتشارات دانشگاه پیامنور، تهران. _______، 1391، پویایینظامشهریایران، انتشارات مبتکران، تهران. نوابخش، مهرداد و سروش فتحی، 1386، «رشد و توسعۀ شهرنشینی در ایران با تأکید بر فعالیتهای اجتماعی-اقتصادی»، فصلنامة جغرافیایی سرزمین، سال چهارم، شمارة 15، صص 1-12. Caselli, G., Vallin, J., and Wunsch, G., 2006, Demography: Analysis and Synthesis, Vol. 2, London, Academic Press. Pacione, M., 2011, Introduction: Urban Growth Patterns Trends and Policy Issues, International Handbook of Urban Policy, Vol. 3, No. 1, PP. 3-36. Wu, K. Y., and Zhang, H., 2011, Land Use Dynamics, Built-Up Land Expansion Patterns, and Driving Forces Analysis of the Fast-Growing Hangzhou Metropolitan Area, Eastern China (1978–2008), Applied Geography, Vol. 34, No. 1, PP. 137–145. Yikang, R., 2013, Urban Growth Modeling Based on Land-Use Changes and Road Network Expansion, Doctoral Thesis in Geodesy and Geoinformatics with Specialization in Geoinformatics Royal Institute of Technology Stockholm, Sweden. Agricultural Mechanization Database, 2011, Available at Http://Agmdc.Ir. Agricultural Statistics, 2014, Ministry of Agricultural Jahad, Deputy of Planning and Economics, Center for Information Technology, Vol. 1 and 2, Ministry of Agricultural Jahad Publications, Tehran. (In Persian) Bardi Anamoradnezhad, R., 2016, Analysis of the Spatial Planning and Urban Development Pattern in Iran, Journal of Research and Planning, Vol. 7, No. 2, PP. 93-112. (In Persian) Arriaga, ., 1999, Population Analysis with Microcomputers, Translated by Amin Mozaffar, F, Ahrar Publications,Tabriz. (In Persian) Dadashpoor, H., Rostami, F., and Alizadeh, B., 2014, Analysis of Justice Distribution of Urban Services and the their Spatial Distribution Pattern in Hamadan City, Journal of Urban Studies, Vol. 3, No. 12, PP. 5-18. (In Persian) Esmaeelpour, N., Dasta, F., and Samaneh I., 2015, Analysis of Spatial Distribution of Public Libraries in the City of Yazd, Journal of Geography and Planinig, Vol. 19, No. 52, PP. 1-24. (In Persian) Hesamian, F., Etemad, G., and Haeri, M. R., 2009, Urbanism in Iran, Agah Publications,Tehran. (In Persian) Gilbert, A., and Gugler, J., 1994, Cities, Poverty and Development: World Third the in Urbanization, Translate by Karimi Naseri, Parviz, Publications of Tehran Municipality's Communication and International Affairs Center, Tehran. (In Persian) Hosseini, A. et al., 2016, Monitoring the Dynamics of Urbanization in Contemporary Iran Using Multi-Temporal Images DMSP / OLS, Journal of Geographical Data (SEPEHR), Vol. 24, No. 96, PP. 21-37. (In Persian) Iranian Statistics Center, 2011, Iran Statistical Yearbook, Available at https://Salnameh.Sci.Org.Ir. (In Persian) Navabakhsh, M., and Fathi, S., 2008, The Development of Urbanization in Iran (With a Focus on Socioeconomic Activities), Journal of Terriotry, Vol. 4, No. 15, PP. 3-14. (In Persian) Nazarian, A., 2001, Future Cities: The Human Holocaust Midpoint or the Cultural Interaction Stand, Journal of Geographic Space, Vol. 1, No. 3, PP. 1-22. (In Persian) _____________ , 2011, Urban Geography of Iran, Publication of Payam Noor University,Tehran. (In Persian) _____________ , 2012, Dynamics of Iran’s Urban Systems, Mobtakeran Publications,Tehran. (In Persian) Poor Afkari, N., Kalantari, S., and Asadollah N., 2001, Urbanism Development and Its Implications (with Emphasis on Iran), Journal of Population, Vol. 10, No. 39 and 40, PP. 1-34. (In Persian) Potter, R. B., and Sally Lioyd, E., 2005, The City in the Developing World, Translated by Irandoost, Kiomars, Dehghan, Mahdi and Mitra Ahmadi, Publications of the Organization of Municipalities and Daisies of the Country, Tehran. (In Persian) Sarvar, R., and Amini, M., 2013, Social Analysis Guide of the City, Teesa Publication,Tehran. (In Persian) Shakooie, H., 2011, New Perspectives in Urban Geographic, Samt Publication,Tehran. (In Persian) Statistical Reports of the Ministry of Sports and Youth, 2011, Available at http://Msy.Gov.Ir/Index.Php. Taghdisi, A., and Shapoorabadi, M. A., 2012, Migration and Aging of the Rural Population of Iran: The Challenge for Rural Sustainable Development, Journal of Geographical Research, Vol. 27, No. 1, PP. 133-164. (In Persian) | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 706 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,621 |