
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,622 |
تعداد مقالات | 71,537 |
تعداد مشاهده مقاله | 126,863,803 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 99,905,904 |
سیر تطوّر جاذبههای بصری «ی معکوس» در کتیبههای ثلث از عصر مغول تا صفویه | ||
نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی | ||
مقاله 8، دوره 24، شماره 1، فروردین 1398، صفحه 79-92 اصل مقاله (3.42 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfava.2018.240489.665735 | ||
نویسنده | ||
شهاب شهیدانی* | ||
دانشگاه لرستان،گروه تاریخ | ||
چکیده | ||
قلم ثلث دارای ارزشهای بصری والایی در خوشنویسی اسلامی و منطبق با اهداف و کارکرد تزئیناتِ معماری است. بررسی روند تطوّر و تحوّل«ی» معکوس در کتیبههای ثلث نشان میدهد که این حرف از دوره ایلخانی تا اوایل عصر صفوی اغلب به صورت کوتاه و مورّب نگاشته میشد اما از نیمه عصر صفوی از «ی معکوس شالی یا قطاری » برای تقسیم کرسی بالا و پائین و ایجاد توازن و تعادلِ حروف در کتیبهنگاری ثلث استفاده بیشتری شد. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و با عطف به کار میدانی در خصوص کتیبههای ثلث انجام گرفته است. نتایج این مقاله مویّد آن است که تطوّر «ی» معکوس از نوع کوتاه به بلند (قطاری) مبتنی بر دو عامل ملاحظات خوشنویسی از منظر ترکیب و حُسن همجواری و ضرورت انطباق خط ثلث با جلوههای بصریِ معماری اسلامی بوده است. همراه با عوامل گفته شده، از به کار گیری نوع مواد و مصالح، نحوه دورگیری، تراش و ساخت کتیبهها از عصر ایلخانی تا دوره صفوی نیز نباید غافل ماند. مجموع این عوامل، ضمن آنکه کتیبههای ثلث را از منظر ترکیببندی و انسجام کلی حروف و کلمات تقویت میکرد، بر زیبایی و هماهنگی این نوع اجرا با ملاحظات بصریِ معماری نیز تأثیر بسزایی نهاد. | ||
کلیدواژهها | ||
قلم ثلث؛ کتیبهنگاری؛ معماری اسلامی؛ ایلخانان؛ تیموری؛ صفوی | ||
مراجع | ||
ابنندیم، اسحاق (1366)، الفهرست، ترجمة محمدرضا تجدّد، نشر اساطیر، تهران. احسان اوغلو، اکملالدین (1997)، الخط العربی،فعالیات ایام الخط العربی، بیتالحکمه قرطاج. اصفهانی، میرزاحبیب (1369)، تذکرة خطّ و خطّاطان، ترجمة رحیم چاوشاکبری، بیجا، تهران.
قدسی منوچهر (1388)، خوشنویسی در کتیبههای اصفهان، انتشارات گلها، اصفهان. قمی،قاضی احمد (1366)، گلستان هنر، بهتصحیح احمدخوانساری، منوچهری، تهران. کاربونی، استفانو و توکوماسویا (1381)، کاشیهای ایرانی، موسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران. کاووسی، ولیالله (1389)، تیغ و تنبور، هنر دوره تیموریان به روایت متون، موسسه متن (انتشارات فرهنگستان هنر) ، تهران. کیانمهر، قباد و بهاره تقوی نژاد (1390)، مطالعه تطبیقی مضامین کتیبههای کاشیکاری مدرسه چهارباغ اصفهان و باورهای عصر صفویه، مجله پژوهشهای تاریخی دانشگاه اصفهان، دوره 3، ش2، صص133-154. کیانی، محمد یوسف (1388)، تاریخ هنرمعماری ایران در دوره اسلامی، سمت، تهران. لین، جورج (1389)،ایران در اوایل عهد ایلخانان (رنسانس ایرانی)، ترجمه ابوالفضل رضوی، امیرکبیر، تهران. لینگز، مارتین (1377)، هنر خط وتذهیب قرآنی،ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی، انتشارات گروس،تهران. ماهر النقش، محمود (1370)، خط البنا، سروش،تهران. مایلهروی، نجیب (1372)، کتابآرایی در تمدّن اسلامی(مجموعهرسائلدر زمینه خوشنویسی، مرکب سازی، کاغذگری، تذهیب و تجلید)، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد. مصحف بهارستان (1388)، قرآنهای نفیس در کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، انتشارات مجلس، تهران. مکینژاد، مهدی (1388)، سیر تحوّل کتیبههای ثلث در معماری ایران، از صفویه تا قاجار، نگره، دوره 4، ش 13، صص29-40. مکینژاد، مهدی، حبیبالله آیتاللهی و محمدمهدی هراتی (1388)، تناسب و ترکیب در کتیبه محراب مسجد جامع تبریز، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، ش40، صص81-88. موسوی جزایری، سید محمد (1390)، سنگ نوشته های ثلث، انتشارات آبان، تهران. میرزا ابوالقاسمی (1387)، کتیبههای یادمانی فارس، فرهنگستان هنر، تهران. میرزا ابوالقاسمی، محمدصادق (1394)، آداب مهرنویسی در دوره اسلامی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، تهران. ناجی زیدان، زینالدّین (2009)، بدائع الخط العربی، دارالامعرفه، لبنان. نصرآبادی، محمد طاهر (1378)، تذکره نصرآبادی، به تصحیح احمد مدقّق یزدی، تهران. همایی، جلالالدین (1375)، تاریخ اصفهان (مجلد هنر و هنرمندان)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران. هنرفر، لطفالله (1350)، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، انتشارات ثقفی، اصفهان. ویلبر، دونالد و لیزا گلمبک و دیگران (1374)، معماری تیموری در ایران وتوران، ترجمه کرامتالله افسر، محمدیوسف کیانی، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران. یوسفی، حسن و ملکه گلمغانیزاده اصل (1386)، هنرهای شیعی در مجموعه تاریخی و فرهنگی شیخ صفی الدین اردبیلی، انتشارات یاوریان، اردبیل. Gharipor, Mohammad & Irvin Cemil Schich (2013), Calligraphy and architecture in the Muslim world, Edinbutgh University Press, Scotland.
Mansour, Nasser (2011), Sacred script muhaqqaq in Islamic calligraphy, I.B.Tauris, London.
1400Yilinda Kurane – kerim (2010), Antik A. Ş Kültür yayınlar, Istanbul.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 604 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,642 |