تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,515,433 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,776,574 |
تحلیل ساختارهای روایی غزلیّات حافظ | ||
ادب فارسی | ||
مقاله 2، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 20، اسفند 1396، صفحه 21-39 اصل مقاله (640 K) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2018.235757.945 | ||
نویسندگان | ||
تیمور مالمیر* 1؛ شادی احمدی2 | ||
1استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان | ||
2دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان | ||
چکیده | ||
تصوّر رایج دربارة غزل حافظ این است که ساختار گسسته و پریشان دارد، اما روایتشناسی نشان میدهد چنین ساختاری متناسب با نوع سخن و وضعیّت عصر شاعر است؛ این گسستگی ظاهری، با خوانش خواننده به انسجام منتهی میشود. ساحت سخن و معنایی که در غزلیّات حافظ وجود دارد، نیازمند «خوانش» مخاطبان اوست. شاعر برای درک این نظام روایی از سوی مخاطبان، هماهنگ با تمامیّت غزل به شگردهای متنوعی نظیر ترکیب توصیف، حادثه و گفتوگو برای شروع غزلها، آوردن گزارههای زمانمند و مکانمند، گفتوگوسازی و پایان گفتوگویی و حدیث نفس روی آورده است. در این پژوهش، به تبیین نظام روایی غزلیّات حافظ، متناسب با موضوع، موقعیّت، مخاطب و اهداف شاعر پرداختهایم. غزلهای روایی حافظ را به دو گروه تقسیم کردهایم: غزلهایی با طرح روایی پیچیده و غیرآشکار و غزلهایی با طرح روایی آشکار. برای نشاندادن انسجام غزلیّات روایی حافظ، ساختار روایی دستة دوم، شامل بیستوسه غزل را از لحاظ نوع، تعداد و چگونگی ترکیب پیرفتها، گزارهها و رمزگانها و سایر وجوه روایی بررسی کردهایم. بیشترین استفاده از رمزگانها، مربوط به رمزگانهای گفتوگویی (94 مورد/ شامل مناظره، دیالوگ و حدیث نفس) است که خود شامل رمزگانهای حقیقتنما، پند و کنش روانشناختی میشود و نشان میدهد روایتپردازی نیز در زمرۀ اهداف غزلسرایی حافظ بوده است. بعد از این رمزگان، بهترتیب رمزگان کنشی (37)، اطّلاعاتی (29) و روانشناختی (7) کاربرد بیشتری دارند. | ||
کلیدواژهها | ||
گسست روایی؛ فشردهسازی؛ پیرفت؛ طرحهای روایی؛ روایت؛ غزل؛ حافظ | ||
مراجع | ||
اسکولز، رابرت (1379)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمة فرزانه طاهری، تهران، آگه. پرینس، جرالد (1391)، روایتشناسی، شکل و کارکرد روایت، ترجمة محمد شهبا، تهران، مینوی خرد. پورنامداریان، تقی و سمیرا بامشکی (1388)، «مقایسۀ داستانهای مشترک مثنوی و منطقالطیر با رویکرد روایتشناسی ساختارگرا»، جستارهای ادبی، دورۀ 42، ش 165، 1-26. تودوروف، تزوتان (1379)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمة محمد نبوی، تهران، آگاه. تولان، مایکل جی (1383)، درآمدی نقادانه-زبان شناختی بر روایت، ترجمة ابوالفضل حرّی، تهران، بنیاد سینمایی فارابی. حافظ شیرازی، شمسالدین محمد (1367)، دیوان، تصحیح قزوینی و غنی، به اهتمام ع- جربزهدار، تهران، اساطیر. حیدری، مریم (1386)، «بررسی ساختار روایی در غزل فارسی»، متنپژوهی ادبی، دورة 11، ش 31، 24-38. خرّمشاهی، بهاءالدین (1367)، حافظنامه (شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ)، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی و سروش. خواندمیر، غیاثالدین (۱۳۵۳)، حبیب السیر (فی اخبارافراد بشر)، تصحیح محمد دبیرسیاقی، جلد ۳، تهران، کتابفروشی خیام. رضایی، لیلا و عباس جاهدجاه (1390)، «شیوة روایی دوم شخص در تخلصهای حافظ»، جستارهای ادبی، سال 44، ش 175، 129-157. روحانی، رضا و احمدرضا منصوری (1386)، «غزل روایی و خاستگاه آن در شعر فارسی»، پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، سال 5، ش 8، 105-121. سیّدان، الهام (1395)، «بررسی نقش گسست و پیوست در زنجیرة گفتمانی غزلهای روایی حافظ»، جستارهای زبانی، دورة 7، ش 4، 195-216. شفیعیکدکنی، محمّدرضا (1368)، موسیقی شعر، چاپ دوم، تهران، آگه. صافی پیرلوجه، حسین (1395)، درآمدی بر تحلیل انتقادی گفتمان روایی، تهران، نی. عبداللّهی، منیژه (1384)، «پیوند عمودی و انسجام معنایی در غزلهای حافظ»، بوستان ادب، دورة 22، ش 44، 124-134. عبداللّهیان، حمید (1384)، «داستان بیت، یک قالب داستانی تازه»، پژوهشهای ادبی، سال 5، ش 15، 111-124. مالمیر، تیمور (1388)، «ساختار منسجم غزلیّات حافظ شیرازی»، فنون ادبی، سال 1، ش 1، 41-56. محمدی فشارکی، محسن و پانتهآ صفایی (1393)، «شیوههای روایت سینمایی در غزل امروز»، فنون ادبی، سال6، ش 10، 113-128. مؤذنی، علیمحمد و محمد راغب (1385)، «توبة ابراهیم ادهم از منظر روایتشناسی» ، مجله ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال 52، ش 179، 1-20. نیکوئی، علیرضا (1387)، «زمان، روایت و ابدیّت در شعر حافظ»، نامة فرهنگستان، سال 7، ش 26، 35-44. Gannett, Gerard (1980), Narrative Discourse, Trans, Jane Elion, Ithaca, Cornell University.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 987 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,383 |