تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,504 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,121,848 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,229,459 |
تحلیل و بررسی راه حل الهیات پویشی در برون رفت از تعارض بین علم و دین (با تأکید بر اندیشه های گریفین) | ||
مجله ادیان و عرفان | ||
مقاله 3، دوره 50، شماره 1، تیر 1396، صفحه 47-74 اصل مقاله (251.23 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrm.2018.244835.629725 | ||
نویسنده | ||
رستم شامحمدی* | ||
استادیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه سمنان | ||
چکیده | ||
مقالۀ حاضر بر آن است تا راهکار الهیات پویشی را برای رفع تعارض موجود میان علم و دین که عبارت است از طبیعتگرایی حداقلی و بر سۀ مؤلفۀ همه در خدا انگاری، نظریۀ دریافت و اصالت تجربۀ فراگیر تکیه دارد، ارائه نماید؛ راهکاری که بهرغم مزایایش، با پارهای از اشکالات روبهروست که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره نمود: پیچیدهتر کردن رابطۀ خدا و جهان، علم و دین را در عرض هم قرار دادن، نفی هر گونه ماوراءالطبیعهگرایی و حداقلی شدن نقش خدا در جهان و ... . چنین اشکالاتی حاکی از این است که مقبولیت چنین راهکاری بهویژه از سوی پیروان ادیان توحیدی با تردید روبهرو میشود. حال پرسش این است که آیا میتوان مدلی یافت که به جمع بین طبیعتگرایی حداقلی (با تأکید بر جهان طبیعت بهمثابه پویش و تحول) و ماوراءالطبیعهگرایی معتدل (با تأکید بر نقش و حضور فراگیر خدا در جهان) بینجامد که هم دغدغۀ اهل علم را تأمین کند و هم دغدغۀ اهل دین؟ مقالۀ حاضر تلاش میکند تا نشان دهد که چنین مدلی را میتوان در چارچوب نظام جهانشناسانه (بهویژه آموزۀ حرکت جوهری)، خداشناسانه (بهویژه آموزۀ بسیطهالحقیقه) و معرفتشناسانه (بهویژه نفی اصالت حس) مبتنی بر حکمت متعالیۀ صدرایی یافت. | ||
کلیدواژهها | ||
الهیات پویشی؛ تعارض علم و دین؛ حکمت متعالیۀ صدرایی؛ طبیعتگرایی حداکثری؛ طبیعت گرایی حداقلی؛ علم و دین؛ و ماوراء الطبیعه گرایی | ||
مراجع | ||
[1] ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1365). قواعد کلی در فلسفۀ اسلامی، ج اول، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. [2] احمدی، محمدامین (1386). انتظار بشر از دین، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. [3] باربور، ایان (1362). علم و دین، ترجمۀ بهاءاالدین خرمشاهی، نشر دانشگاهی. [4] ـــــــــ (1392). دین و علم، ترجمۀ پیروز فطورچی، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی. [5] بوخنسکی، ا. ام (1379). فلسفۀ معاصر اروپایی، ترجمۀ شرفالدین خراسانی(شرف)، انتشارات علمی و فرهنگی. [6] پترسون، مایکل و دیگران (1376). عقل و اعتقاد دینی، ترجمۀ احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، انتشارات طرح نو. [7] دهباشی، مهدی (1386). پژوهشی تطبیقی در هستیشناسی و شناختشناسی ملاصدرا و وایتهد:فیلسوفان مشهور پویشی، نشر علم. [8] ساجدی، علیمحمد (1383). «صدرالمتألهین شیرازی و نحوۀ فاعلیت حق تعالی در نظام آفرینش؛ رابطۀ خدا و جهان از نظر صدرای شیرازی»، فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، دورۀ اول جدید: شمارۀ اول(پیاپی 10) بهار 1383، صص62ـ41. [9] سعیدیمهر، محمد و شهناز شایانفر (1388). «تعالی و حلول در فلسفۀ ملاصدرا»، خردنامۀ صدرا، شمارۀ 51، بهار 1388، صص77ـ64. [10] سروش، عبدالکریم (1378). نهاد ناآرام جهان، مؤسسۀ فرهنگی صراط. [11] شامحمدی،رستم (1390). خداوند در اندیشۀ پویشی وایتهد، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [12] ـــــــ و علی سنایی (1395). «تحلیل و بررسی نظریۀ عدل الهی پویشی گریفین»، قبسات، دورۀ 21، شمارۀ 80، تابستان 95، صفحۀ 117ـ146. [13] صلواتی، عبدالله و زینب اختری (1395). «بررسی تطبیقی مسألۀ رابطۀ وجودی دوسویۀ خدا و جهان از دیدگاه هارتشورن و ملاصدرا»، پژوهشهای هستیشناختی، سال پنجم، شمارۀ 9، بهار و تابستان 1395، صص51ـ69. [14] علیزمانی، امیرعباس (1386). «خدا و تکامل، بررسی پنج الگوی فعل خدا در طبیعت از دیدگاه ایان باربور»، پژوهشهای فلسفی ـ کلامی، سال هشتم، شمارۀ سوم و چهارم، صص162ـ127. [15] فتحیزاده، مرتضی (1392). «طبیعتگرایی علمی و فراطبیعتگرایی دینی»، پژوهشهای علم و دین، سال چهارم، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان 1392، صص11ـ28. [16] گریفین، دیوید ری (1388). خدا و دین در جهان پسامدرن، ترجمۀ حمیدرضا آیتاللهی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [17] نراقی، احمد (1378). رسالۀ دین شناخت، انتشارات طرح نو. [18] Barbour, Ian(2000). When science meets Religion :Enemies, Strangers, or Partner?.London: SPCK. [19] Barbour, Ian(2003). " SCIENCE AND RELIGION, MODELS AND RELATIONS".Encyclopedia of Science and Religion,Edited: J. Wentzel Vrede van Huyssteen, Macmillan Reference USA. [20] Brierley, Michael. w(2006). "The potential of panentheism for dialogue between science and religion". Oxfor book of religion and science. Edited: Philip Clayton, Oxford. [21] Culp, John (2008). "Panentheism" from Stanford Encyclopedia of Philosophy. First published ,Thu Dec 4, 2008; substantive revision Sat Jun 3, 2017. [22] Griffin, David Ray. (1998). Unsnarling the World-Knot: Consciousness, Freedom, and the Mind-Body Problem. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. [23] Griffin, David(2000). "Process philosophy and theology". The history of science and religion in the western tradition: An encyclopedia. Edited: Gary. B. Fernger. Garland pubishing. New York. [24] Griffin, David(2000).Religion and Scientific Naturalism: Overcoming the Conflicts, State University of New York. [25] Griffin, David Ray (2001). " Process philosophy of religion". Issues in contemporary philosophy of religion. Edited: Eugent Thomas Long. Kulwer Academic Publishers. [26] Griffin, David Ray (2001). Reenchantment Without Supernaturalism: A Process Philosophy o f Religion. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press. [27] Griffin, David Ray (2005). Panentheism’s Significance for Science and Religion. From www.Anthony Flood. com. [28] Hartshorne, Charles and Reese, William L. (1953). Philosophers Speak of God. Chicago: University of Chicago Press. [29] Whitehead, A.N. (1957). Process and Reality. Macmillan [30] Whitehead, A.N. (1960). Religion in Making. Macmillan. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 520 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 379 |