سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,533
تعداد مقالات70,504
تعداد مشاهده مقاله124,124,444
تعداد دریافت فایل اصل مقاله97,233,015
ملک زاده, الهام, الله‌جانی, علی. (1396). عملیات جاسوسی اتحاد شوروی در ایران در دورۀ رضاشاه براساس زندگی و خاطرات ژرژ آقابکف در سال‌های 1305 ـ 1307. , 10(2), 395-413. doi: 10.22059/jcep.2018.200757.449631
الهام ملک زاده; علی الله‌جانی. "عملیات جاسوسی اتحاد شوروی در ایران در دورۀ رضاشاه براساس زندگی و خاطرات ژرژ آقابکف در سال‌های 1305 ـ 1307". , 10, 2, 1396, 395-413. doi: 10.22059/jcep.2018.200757.449631
ملک زاده, الهام, الله‌جانی, علی. (1396). 'عملیات جاسوسی اتحاد شوروی در ایران در دورۀ رضاشاه براساس زندگی و خاطرات ژرژ آقابکف در سال‌های 1305 ـ 1307', , 10(2), pp. 395-413. doi: 10.22059/jcep.2018.200757.449631
ملک زاده, الهام, الله‌جانی, علی. عملیات جاسوسی اتحاد شوروی در ایران در دورۀ رضاشاه براساس زندگی و خاطرات ژرژ آقابکف در سال‌های 1305 ـ 1307. , 1396; 10(2): 395-413. doi: 10.22059/jcep.2018.200757.449631

عملیات جاسوسی اتحاد شوروی در ایران در دورۀ رضاشاه براساس زندگی و خاطرات ژرژ آقابکف در سال‌های 1305 ـ 1307

مطالعات اوراسیای مرکزی
مقاله 11، دوره 10، شماره 2، مهر 1396، صفحه 395-413    اصل مقاله (203.51 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jcep.2018.200757.449631
نویسندگان
الهام ملک زاده* 1؛ علی الله‌جانی2
1استادیار تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران
2کارشناس ارشد تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری
چکیده
در پاییز سال 1309 خورشیدی، پلیس ایران شبکه‌ای بزرگ از جاسوسان اتحاد شوروی را در ایران کشف کرد. این شبکۀ جاسوسی آن‌چنان گسترده بود که هیئت حاکمۀ ایران را حیرت‌زده کرد. بیشتر اعضای این شبکه کارمندان وزارتخانه‌های ایران، مانند وزارت پست، خارجه، جنگ و دیگر اداره‌های دولتی بودند. حتی افراد سرشناسی چون تیمورتاش در معرض اتهام عضویت در این شبکه قرار گرفتند. کشف این تشکیلات برای روابط دو کشور ضربۀ بزرگی بود. حکومت ایران این رفتار را خصمانه تلقی کرد و تا پایان دورۀ رضاشاه، همواره با سوءظن به همسایۀ شمالی خود می‌نگریست. بازیگردان اصلی این تشکیلات، «آقابکف» از اهالی ترکستان اتحاد شوروی بود که پیش از این در آسیای مرکزی، مأموریت مهم مبارزه با باسماچیان را  بر عهده داشت و سرانجام توانست با ازمیان‌برداشتن انورپاشا به مبارزات آن‌ها خاتمه دهد. آقابکف در ازای این موفقیت، ترفیع درجه گرفت و به افغانستان فرستاده شد. نتیجۀ این نوشتار نشان می‌دهد که هدف اصلی اتحاد شوروی از جاسوسی در ایران، ضربه‌زدن به منافع بریتانیا در ایران، عراق و هندوستان بود. اما پیامدهای افشاگری‌ اقدامات جاسوسی اتحاد شوروی برای دولت و دولت‌مردان ایران و حکومت اتحاد شوروی گران تمام شد. این نوشتار با استفاده از روش پژوهش‌های تاریخی و شیوۀ تبیینی- تحلیل اسنادی، برآن است تا به بررسی و تحلیل روند حضور آقابکف در ایران، عملیات جاسوسی وی، کشف شبکۀ جاسوسی اتحاد شوروی در ایران و تأثیر آن بر تاریخ روابط دو کشور بپردازد.
کلیدواژه‌ها
آسیای مرکزی؛ افغانستان؛ آقابکف؛ انور پاشا؛ باسماچیان؛ تیمورتاش؛ جاسوسی؛ رضا شاه؛ اتحاد شوروی
مراجع

الف) فارسی

  1. اسناد وزارت خارجه ایران (1309) (الف)، کارتن 11، پرونده 27- 19/ 16.
  2. اسناد وزارت خارجه ایران (1309) (ب)، کارتن 11، پرونده 32- 19/ 16.
  3. افتخاری، یوسف (1370)، خاطرات دوران سپری‌شده، به کوشش کاوه بیات و مجید تفرشی، تهران: فردوس.
  4. آقابکف، ژرژ (1357)، خاطرات آقابکف، ترجمة حسین ابو ترابیان، تهران: پیام.
  5. اندیجانی، جهانگیر و کارو ساسونی (1394)، داشناک- خویبون، به کوشش کاوه بیات، تهران: پردیس دانش.
  6. باژانف، بوریس (1364)، خاطرات بوریس باژانف، ترجمة عنایت‌الله رضا، تهران: گفتار.
  7. بروک شفرد، گردون (1357)، مرغان طوفان، ترجمۀ م. شاد، تهران: امیرکبیر.
  8. بیات، کاوه (1370)، فعالیت­های کمونیستی در دورة رضا شاه، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
  9. بیات، کاوه (1375)، قیام نافرجام، تهران: پروین.
  10. پیشه­وری، جعفر (بی تا)، یادداشت‌های زندان، بی‌جا: بی‌نا.
  11. تامس، هیو (1352)، جنگ داخلی اسپانیا، ترجمة مهدی سمسار، تهران: خوارزمی.
  12. خسروپناه، محمدحسین (1393)، سیدمحمد باقر امامی و کرژوک­های مارکسیستی او، تهران: پردیس دانش.
  13. ذبیح، سپهر (1364)، تاریخ جنبش کمونیستی در ایران، ترجمة محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: عطایی.
  14. ذوقی، ایرج (1368)، تاریخ روابط سیاسی ایران و قدرت‌های بزرگ، تهران: پاژنگ.
  15. رایین، اسماعیل (1351)، قتل عام ارمنیان، تهران: امیرکبیر.
  16. روزنامه ایران (9/4/1311)، سال 16، شمارۀ 3838، ص2.
  17. ریوکین، مایکل (1366)، حکومت مسکو و مسالۀ مسلمانان آسیای مرکزی شوروی، ترجمة محمود رمضانی­زاده، مشهد: آستان قدس رضوی.
  18. سهرابیان، آلبرت (1379)، خاطرات آلبرت سهرابیان، هانوفر: نشر بیدار.
  19. سیفی فمی تفرشی، مرتضی (1367)، پلیس خفیه در ایران، تهران: ققنوس.
  20. شیخ­الاسلامی، جواد (1379)، صعود و سقوط تیمورتاش، تهران: توس.
  21. طاهر احمدی، محمود (1374)، اسناد روابط ایران و شوروی برپایۀ اسناد آرشیو ملی ایران، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
  22. طاهر احمدی، محمود (1384)، روابط ایران و شوروی در دورة رضاشاه برپایۀ اسناد وزارت خارجه ایران، تهران: وزارت امورخارجه.
  23. عاقلی، باقر (1390)، رضاشاه و قشون متحدالشکل، تهران: نامک.
  24. فریزر، گلندا (بی تا)، انقلاب و ضدانقلاب در آسیای میانه، ترجمة کاوه بیات، تهران: شیرازه کتاب.
  25. مختاری اصفهانی، رضا (1380)، اسنادی از انجمن­های بلدی، تجار و اصناف،2 جلد، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  26. مختاری اصفهانی، رضا (1392)، پهلوی اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
  27. منشور گرکانی، محمدعلی (1368)، رقابت روسیه و انگلیس در ایران، تهران: عطایی.
  28. مهدوی، عبدالرضا (هوشنگ) (1375)، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی، تهران: البرز.
  29. هدایت، مهدی قلی (1364)، خاطرات و خطرات، تهران: زوار.

 

ب) انگلیسی

  1. Rezun, Miron (1988), The Soviet Union and Iran, Colorado: Westview Press.
  2. Volodarsky, Boris (2013), “Unknown Agabekov”, Intelligence and National Security, Vol. 28, No. 6, pp. 890-909.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,422
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,130


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب