
تعداد نشریات | 163 |
تعداد شمارهها | 6,762 |
تعداد مقالات | 72,833 |
تعداد مشاهده مقاله | 131,752,886 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 103,486,298 |
سرگذشت خطبه از جاهلیت تا عصر رسالت نبوی | ||
پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
مقاله 2، دوره 48، شماره 1، شهریور 1394، صفحه 29-46 اصل مقاله (252.18 K) | ||
نوع مقاله: پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2017.241786.653810 | ||
نویسندگان | ||
قنبرعلی رودگر* 1؛ هادی عالمزاده2؛ ابراهیم علیسلیمی3 | ||
1استادیار دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران | ||
2استاد گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
3دانشآموخته دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
خواندن خطبه که در عصر جاهلی سخت مورد توجه عربها بود، بعد از اسلام، تحت تأثیر قرآن و آموزههای پیامبر(ص)، از دلالتهای شرکآلود و اندیشههای جاهلی دور شد و رنگ توحیدی گرفت و به مهمترین ابزار کارآمد و مؤثر در تبلیغ دین جدید و ترویج احکام و آموزههای وحیانی تبدیل شد. برپایه منابع تاریخی، خطبه در محیط دعوت اسلامی بهویژه با خطبههای شخص پیامبر(ص) علاوه بر تعالی موضوعی و محتوایی، از حیث هدف و غایت نیز روی به تعالی نهاد، به علاوه قالب و ساختار ثابت و مشخصی نیز یافت و سرانجام از آنجاکه خطبه در بطن فریضه نماز جمعه و عیدین جای گرفت و در شمار واجبات شرعی درآمد، قداست تام یافت. این ویژگیها که در پرتو بعثت پیامبر اکرم (ص) بهدست آمد، خطبه را از جایگاه فرودینِ ابزار مفاخره و منافره (در جاهلیت) به مرتبه فرازین و قدسی ذکرالله (در اسلام) رساند. | ||
کلیدواژهها | ||
جاهلیت؛ خطابه؛ خطیب؛ خلافت؛ شاعر؛ نمازجمعه | ||
مراجع | ||
آبی، ابوسعد منصور بن حسین، نثر الدّر فی المحاضرات، چاپ خالد عبدالغنی محفوظ، بیروت: دار الکتب العلمیة، 2004ق/1424 م. ابراهیم، بثینة دهش صالح، خطبة الجهاد فی عصر صدر الاسلام، بغداد: دارالکتب والوثائق الوطنیة، 1997م. ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، شارح: یوسف علی طویل، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1418ق. ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابوبکر، زاد المعاد فی هدی خیرالعباد، چاپ شعیب الارنَؤوط و عبدالقادر الارنَؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1979م. ابن کثیر، أبو الفداء اسماعیل بن عمر دمشقی، البدایة و النهایة، بیروت: دار الفکر، 1407ق/ 1986م. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع ـ دارصادر، ط. الاولی، 1440ق/1990م. ابن هشام، عبد الملک بن هشام الحمیری، السیرة النبویة، چاپ مصطفی السقاء و ابراهیم الأبیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت: دار المعرفة، بی تا. ابناثیر، عزالدین أبوالحسن علی بن ابی الکرم،الکامل فی التاریخ، بیروت: دارصادر، 1385ق/ 1965م. ابو زهره، محمد، الخطابة اصولها تاریخها فی ازهر عصورها عندالعرب، قاهره: مطبعة العلوم، ط. الاولی، 1353ق/1934م. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، بیروت:1383ق/1963م. ابوزید القرشی، محمدبن ابی خطاب، جمهرة اشعار العرب، چاپ علی فاعور، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1424 ق. اعشی، میمون بن قیس، دیوان الأعشی، بیروت: دارالفکر العربی، ۱۹۹۶م. اوس بن حجر، دیوان اوس، چاپ محمد یوسف نجم، داربیروت: 1980م. تهانوی، محمد علی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، چاپ علی دحروج، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون، 1996م. جاحظ، عمروبن بحر، البیان و التبیین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره: مکتبة الخانجی، ط السابع، 1418ق/1998م. جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: 1976ـ1978م. حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة، بیروت: 1320ق. خوانساری، محمد، منطق صوری، تهران: آگاه، 1362ش. دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، زیرنظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1377ش. رافعی، مصطفی صادق، اعجاز القرآن والبلاغة النبویة، بیروت: دارالکتب العربی، 2005م. رودگر، قنبرعلی، «خطبه»، دانشنامه جهان اسلام، زیرنظر غلامعلی حداد عادل، جلد 15، تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 1390ش. زَبیدی، سیدمحمد مرتضی حسینی، تاج العروس مِن جواهر القاموس، چاپ عبدالستار احمد فراج، کویت: وزارت ارشاد والانباء، 1385ق/1965م. زرکلی، خیرالدین،الاعلام، بریوت: دارالعلم للملایین، ط 8، 1989م. زکی صفوت، احمد، جمهرة خطب العرب فی عصور العربیة الزاهرة، قاهره: 1352ق/1933م. زمخشری، جارالله، محمودبن عمر، اساس البلاغة، بیروت: دار صادر، 1399ق/1979م. شوقی ضیف، الفنّ و مذاهبه فی النثر العربی، قاهره: دار المعارف، ط 9، 1960م. همو، تاریخ الادب العربی ـ العصر الإسلامی، قاهره: دار المعارف، ط 20، 2002م. همو، تاریخ الادب العربی ـ العصر الجاهلی، قاهره: دار المعارف، ط 13، 1960م. صفا، ذبیح الله، کلیات علوم عقلی در تمدن اسلامی، تهران: انشارات دانشگاه تهران، 1364 ش. طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، چاپ محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث، ط الثانیة، 1387ق/1967م. عمر فروخ، تاریخ الادب العربی: ادب القدیم، بیروت: دارالعلم للملایین، الطبعة الرابعة، 1981م. قالی، أبو علی إسماعیل بن القاسم،الامالی، چاپ محمد عبدالجواد الأصمعی، دارالکتب المصریة، 1344 ق/ 1926م. محفوظ، علی، فنّ الخطابة و اعداد الخطیب، قاهره: دارالاعتصام، 1984م. مظفر، محمدرضا،منطق، ترجمه و اضافات علی شیرانی، قم: دارالعلم، 1387ش. مهدوی دامغانی، محمود، «حسب و نسب»، دانشنامه جهان اسلام، زیرنظر غلامعلی حداد عادل، جلد 13، تهران 1390ش. نسفی، ابوالبرکات عبدالله بن احمدبن محمود (م 710 ه.ق)، مدارک التنزیل و حقائق التأویل، چاپ یوسف علی بدیوی، بیروت: دارالکلم الطیب، 1419 ق. نصیرالدین طوسی، اساس الاقتباس، چاپ مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1366ش. نگری، احمد، عبدالنبی بن عبدالرسول، دستورالعلماء، چاپ قطب الدین محمود، دکن: 1990م. نوری مصعب، محمود عزاوی، خطب الرسول الکریم محمد(ص)، دراسة توثیقیة تحلیلة لنیل درجة الماجستیر، جامعة بغداد، کلیة التربیة، قسم اللغة العربیة، 1425 ق/2004م. واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، چاپ مارسدن جونس، بیروت: مؤسسة الأعلمی، ط الثالثة، 1409ق /1989م. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 980 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 879 |