ارزیابی عوامل اثرگذار در بهبود عملکرد شرکت‌های تعاونی تولید روستایی در شهرستان سوادکوه

Extended Abstract
1. Introduction
The agricultural sector is so vast that it is practically impossible to achieve its developmental macro goals without farmers' cooperation and their cooperatives. Founding such enterprises is one of the building blocks of globalization in today's world in order to achieve mass production with reasonable price in a global economy pool with a flexible and convergent management. Cooperative approach is one of the best mechanisms for systematic participation of people in economic and social activities that create employment and sustainable livelihoods for vulnerable and low-income people, especially the rural people. Rural producer cooperatives through their mediatory role among rural producers, governments and consumers are a key tool to achieve developmental goals.
Cooperative sector with socioeconomic approach is the only economic sector that by using cooperation, reinforces the spirit of thinking and participation and plays a crucial role in achieving equality and comprehensive development programs. All organizations, whether public, private and cooperatives in order to develop and maintain growth in today's competitive world need an effective performance assessment system by which they examine efficiency and effectiveness of their programs, processes and human resources. Therefore, assessing the performance of rural production cooperatives is necessary for developing agricultural and rural sector, as well as for maintaining these organizations with changes in economic, political, social, technological developments in the globalization era. In this regard, our study aimed to identify the factors affecting the performance of rural cooperatives in Savadkooh County, Mazandaran Province, Iran.
2. Methodology
The performance of each organization like a rural cooperative can be reviewed and assessed at three levels; inter-organizational factors (management and human resource development), outer-organizational factors (governmental and non-governmental organizations and relationships), and structural factors (cooperatives principles, goals and strategies). Therefore, the theoretical framework of this study is based on these three factors for assessing the rural cooperatives performance in Savadkooh County. According to this theory and an extensive literature review, the research variables are categorized into three levels: the inter-organizational factors comprising the variables of satisfaction, sympathy and trust, participation, and success in doing activities; the external organizational factors comprising the variables of governmental policies, legal factors, services, cooperatives unions, relationships between cooperatives to other GOs and NGOs; and the structural factors in this study comprising the variables of cooperation culture, control and monitoring, functions and tasks descriptions in the cooperatives, rules and laws in cooperatives, and organizational regulation.
3. Results
The current quantitative study is an applied research in terms of purpose and according to data collection method has used a surveying methodology. Data collection tool was a researcher-made questionnaire which its validity was verified by a group of experts, also the reliability of the questionnaire was tested during a pretest process on 30 samples using a Cronbach's α test for different parts of the questions and the average calculated α was 0.87. The study population included two groups of cooperatives members (N=10257) and rural cooperatives boards (N=69). The sample size was determined as 376 and 56, respectively for cooperatives members and boards by using Krejcie and Morgan Table. Then samples were selected by a randomized proportional sampling method. In order to analyze data both correlation coefficients like Spearman and Pearson and stepwise multiple Regression were used.
4. Discussion
The study findings indicate that the cooperatives performance in Savadkooh County was a little lower than average in viewpoints of the cooperatives members, but higher than average in viewpoints of the cooperatives managers. According to the results, the variables recognizing the cooperatives' tasks and objectives, sympathy between members and boards, supports and contributions of State Cooperative's Administration, relationship between the rural cooperatives and other related organizations, the existence of a strong rural cooperatives' union in the region, participation among the members, and legal governmental supports had a positive significant effect on the performance of rural cooperatives in Savadkooh County.
5. Conclusion
According to the results, sympathy and mutual trust between cooperatives members showed a significant impact on rural cooperatives' performance. Elimination of administrative obstacles to get loans from regional rural cooperative, providing long-term loans with low commission rate can also improve the performance of the rural cooperatives in each area. The results of this research through reporting and presenting the factors affecting the performance of rural cooperatives can help the rural development planners to improve the performance of rural cooperatives in their region.
Acknowledgments
This paper was extracted from the PhD thesis of the third author in Department of Development & Expansion, Faculty of Rural Development, Civil Engineering College of Hamedan, Hamedan, Iran.
Conflict of Interest
The authors declared no conflicts of interest.

مقدمه
تعاونی‌های تولید روستایی به دلیل نقش رابط خود بین تولیدکنندگان روستایی، دولت و مصرف کنندگان، عامل مناسبی برای رسیدن به اهداف توسعه به شمار می‌روند. برپایی چنین تشکل‌هایی در دنیای امروز می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد جهانی ایفا کند، به گونه‌ای که قادرند با مدیریت انعطاف‌پذیر و همگرا در بازار رقابتی، محصول مناسب را با قیمت مناسبی عرضه کنند (Ansari, 2003: 135). بخش تعاون با رویکرد اقتصادی اجتماعی تنها بخش اقتصادی است که با بهره‌گیری از همیاری، تقویت روح تفکر و مشارکت جمعی، ابزار مناسبی در برقراری عدالت و توسعه همه‌جانبه محسوب می‌شود (Feyzabadi, 2007: 25). رویکرد تعاونی یکی از بهترین سازو‌کارهای مشارکت نظام‌مند مردمی در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی است که اشتغال و معیشت پایداری برای اقشار آسیب‌پذیر و کم درآمد ایجاد می‌کند (Shaabanalifami, Chopanian, Rahimzadeh, & Rasooli, 2006: 90).
آلتمانا (2015: 15) بیان می‌کند که تعاونی‌ها به دلیل صرفه‌های اقتصادی مقیاس، حیطه‌های کاری متنوع و کاهش هزینه‌های تولید می‌توانند در مقایسه با واحدهای تولیدی مشابه در بخش‌های دیگر درآمد بیشتری را برای اعضای خود به ارمغان آورند. همه سازمان‌ها چه دولتی، چه خصوصی و چه تعاونی‌ها برای توسعه رشد و پایداری در عرصه رقابتی امروز، به نوعی سیستم ارزیابی عملکرد اثربخش نیاز دارند که در قالب آن بتوانند کارایی و اثربخشی برنامه‌های سازمان، فرایند و نیروی انسانی خود را بسنجند (Arabmazar, Hosseini, & Shafiee, 2009: 10). از این رو بررسی عملکرد تعاونی‌های تولید روستایی برای رشد و توسعه بخش کشاورزی و روستایی، فعالیتی ضروری به‌شمار می‌آید.
به طور کلی عملکرد شرکت‌های تعاونی روستایی در سه سطح قابل بررسی و تفکیک است: عوامل درون‌سازمانی (نیروی انسانی و مدیریت)، عوامل بیرون‌سازمانی (سازمان دولتی و سازمان غیردولتی) و عوامل ساختاری و بین‌سازمانی (جایگاه تعاونی‌ها در اقتصاد کشور و قانون تعاون) (Baseri, Sadeghi, & Khaksar, 2010: 3). بنابراین در این پژوهش عملکرد تعاونی‌های شهرستان سوادکوه با توجه به متغیر‌های درون سازمانی (میزان رضایت، میزان همدلی و اعتماد، میزان مشارکت، و میزان موفقیت در انجام فعالیت‌ها) و متغیرهای برون‌سازمانی (سیاست‌های دولت، عوامل قانونی، خدمات مشاوره، نقش اتحادیه‌های تعاون، رابطه‌ تعاونی با سازمان‌های دولتی و رابطه تعاونی با سازمان‌های غیردولتی) و متغیرهای ساختاری (فرهنگ تعاون، نظارت و کنترل، الگوی مشخص برای شرح وظایف در تعاونی، قوانین و مقررات مرتبط با تعاونی، و نظم سازمانی) بررسی شده است.
مروری بر ادبیات موضوع
حاجی و همکاران (2016) در پژوهش خود نشان دادند که عامل اجتماعی، شامل میزان آگاهی اعضا از فلسفه و اصول تعاونی، میزان اعتماد بین اعضا در تعاونی، میزان اعتقاد به همکاری و مشارکت بین اعضای تعاونی، میزان رضایت از عملکرد تعاونی، مهم‌ترین عامل مؤثر بر توسعه پایدار تعاونی‌های تولید کشاورزی محسوب می‌شود. نتایج پژوهش صادقی و همکارانش (2016) نشان دادند که بین بهبود عملکرد نهادها و سازمان‌های مرتبط با توسعه پایدار روستاها و شاخص‌های توسعه روستایی از نظر اقتصادی، اجتماعی‌فرهنگی، زیست‌محیطی و کالبدی‌فیزیکی رابطه وجود دارد.
هادی‌زاده بزاز و همکاران (2015) در پژوهش خود درباره عملکرد تعاونی‌های تولید روستایی با رویکرد توسعه کشاورزی پایدار (مطالعه موردی: شهرستان نیشابور) دریافتند که این تعاونی‌ها در زمینه پایداری اجتماعی بیشتر از حد متوسط، اما در زمینه پایداری اقتصادی کمتر از متوسط و در پایداری زیست‌محیطی ضعیف عمل کرده‌اند. بر اساس نتایج آن‌ها بین رتبه تعاونی‌ها از نظر ارائه خدمات به روستاها و افزایش پایداری کشاورزی در ابعاد مختلف، رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد. نتایج پژوهش محمد‌زاده چالی و همکارانش (2015) نشان داد که عوامل تأثیرگذار بر کارکرد اتحادیه تعاونی‌های مرتع‌داری در استان گلستان به ترتیب اهمیت چهار عامل با عنوان‌ برخورداری از منابع و زیرساخت‌ها، انسجام اجتماعی و حمایت نهادی، قابلیت مدیریتی و عضومحوری بوده اند. حاجی و همکاران (2015) در پژوهشی دریافتند که پنج عامل شخصیت، مدیریت، سن، شرایط اقتصادی‌اجتماعی و شرایط فرهنگی بر توسعه پایدار تعاونی‌های تولید کشاورزی در شهرستان نقده در مقایسه با دیگر عوامل تأثیر بیشتری دارند. نتایج پژوهش زند و حسینی (2015) نشان داد که در خصوص افزایش ظرفیت نوآوری در شرکت‌های تعاونی روستایی این عوامل به ترتیب اهمیت نقش دارند: میزان خرید تکنولوژی و تجهیزات جدید، میزان نوآوری و تغییرات جزئی در فرایندهای قبلی در تعاونی‌ها، میزان استفاده از روش‌های بازاریابی جدید، میزان دسترسی مدیریت به اطلاعات لازم برای ایجاد نوآوری که این عوامل را می‌توان در سه گروه کلی سازوکار اقتصادی، سازوکار سیاستگذاری و سازو کار آموزشی‌ترویجی قرارداد.
نتایح پژوهش شیردل و همکاران (2014) نشان داد که با وجود نیاز زیاد کشاورزان به خدمات مختلف تعاونی‌های تولید کشاورزی، این واحدها عملکرد مناسبی در رفع نیاز کشاورزان نداشتند. همچنین بیشترین عملکرد تعاونی‌ها در مرحله کاشت شامل تهیه بذر اصلاح‌شده و کود و سموم و در مرحله قبل از کاشت شامل یکپارچه‌سازی اراضی، توسعه و پوشش نهرها و توسعه سیستم‌های آبیاری بوده است. بر اساس نتایج پژوهش ظریفیان و بهادری (2014)، به ترتیب مهم‌ترین نقطه قوت، ضعف، فرصت و تهدید تعاونی‌های تولید روستایی استان همدان داشتن تخصص کشاورزی مدیرعامل، فقدان الگوی مشخص برای ارزیابی عملکرد مدیران تعاونی، بهره‌مندی از منابع آب و خاک مناسب و پایین‌بودن سطح سواد اعضا بوده است. پورطاهری و همکاران (2012) در پژوهشی در زمینه ارزیابی عملکرد تعاونی‌های کشاورزی در مناطق روستایی مطالعه موردی: شهرستان خرم‌آباد نشان دادند که تعاونی‌های کشاورزی از دیدگاه اعضا از نظر مسائل اجتماعی، اقتصادی و محیطی موفق بوده‌اند، اما از دیدگاه مدیران‌عامل به ویژه از نظر مسائل اقتصادی و زیست‌محیطی عملکرد موفقیت‌آمیزی نداشتنه‌اند.
در پژوهشی دیگر، کرباسی و اوحدی (2011) در شهرستان سیرجان نشان دادند که سابقه مدیریتی مدیرعامل و مدت زمان فعالیت شرکت تعاونی در کارایی اقتصادی تأثیری مثبت و مخارج مربوط به تمامی فعالیت‌های شرکت تعاونی و تنوع فعالیت‌ها تأثیری منفی در این کارایی دارند. در این تحقیق عنوان شده است که استفاده از مدیران با سابقه زیاد مدیریتی، اعمال مدیریت صحیح و بهره‌گیری از آموزش‌های لازم و فعالیت‌های ترویجی در ارتقای میزان کارایی اقتصادی این شرکت‌ها مؤثر هستند. نتایج پژوهش باصری و همکاران (2010) نشان می‌دهد که تعاونی‌های تولید کشاورزی در کاهش میزان مهاجرت روستاییان، افزایش مشارکت روستاییان در کارهای تولیدی و اجتماعی، جذب نیروی کار خارج از خانوار و تغییر نگرش از نگاه سنتی به کشاورزی به نگاه تجاری در بین اعضا و افزایش خودآگاهی اجتماعی روستاییان، نقش مؤثری داشته‌اند.
امینی و اسماعیلی فلاح (2009) در تحقیقی با عنوان «موفقیت تعاونی‌های روستایی استان اصفهان و ارزیابی سازه‌های مؤثر بر آن، با استفاده از روش چندمرحله‌ای به صورت طبقه‌ای متناسب با اندازه انجام‌شده» نشان می‌دهد که سابقه عضویت در تعاونی، ساختار تعاونی، سرمایه تعاونی، رشد سهام هر عضو، سواد، مشارکت و سطح برخورداری از آموزش و سطح آگاهی اعضا، بر موفقیت آن‌ها تأثیر مستقیم اما منفی دارد. متغیر‌های میانگین سهام هر عضو، سابقه مدیریت، شناخت و سن افراد بر متغیر موفقیت به صورت مثبت اما غیرمستقیم و متغیر اندازه تعاونی به شکل غیرمستقیم و منفی بر موفقیت تعاونی تأثیرگذار است. سعدی (2007) در تحقیقی با عنوان «آسیب‌شناسی تعاونی تولید کشاورزی در‌ ایران (بررسی موانع توسعه تعاونی‌های تولیدی در اقتصاد کشاورزی ‌ایران، مطالعه موردی استان همدان، شهرستان کبودر آهنگ)» با روش پرسش‌نامه و در کنار آن با استفاده از مصاحبه، مشاهده و مطالعات اسنادی به این نتیجه رسیده‌اند که 9 آسیب جدی تعاونی‌های تولید را تهدید ‌می‌کند، به گونه‌ای که بی‌توجهی به آن‌ها ‌می‌تواند آینده ‌این نظام تولیدی را به خطر اندازد. این آسیب‌ها عبارتند از: 1- آگاهی محدود اعضا از اصول و فلسفه شکل‌گیری تعاونی‌های تولید (فقدان بستر مناسب) 2- گرایش تعاونی‌ها به ارائه خدمات 3- ضعف آموزش اعضا تعاونی 4- محدویت سرمایه تعاونی‌ها 5- گرایش تعاونی‌ها به دولت 6- ‌ایجاد تردید به ارکان تعاونی 7- ضعف اطلاع‌رسانی در تعاونی 8- نامشخص‌بودن اولویت وظایف و اهداف تعاونی برای مردم 9- کاهش حس مشارکت‌پذیری اعضا و بی‌تفاوت شدن آن‌ها به مسائل تعاونی.
روحانی (1997) طی پژوهش خود تحت عنوان «بررسی عمکرد شرکت‌ها تعاونی تولید روستایی استان همدان» عملکرد 18 شرکت تعاونی تولید روستایی را بررسی کرد. نتایج این پژوهش نشان داد شرکت‌های تعاونی تولید روستایی استان در دستیابی به هدف‌های ازپیش‌تعیین‌شده که مهم‌ترین آن یکپارچه سازی زمین‌‌های کشاورزی بود، موفق نبوده است. روستاییان شرکت‌های تعاونی را از خود نمی‌دانند و به عنوان نهاد دولتی به آن نگاه می‌کنند.
ژنگ و همکاران (2011) در مطالعه خود رفتار کشاورزان و عملکرد تعاونی‌های کشاورزی در چین را بررسی کردند. نتایج مطالعه آن‌ها نشان داد که مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر عملکرد این تعاونی‌ها شامل منطقه کشت، هزینه‌های تولید محصولات کشاورزی، تنوع محصولات کشت‌شده و استفاده‌نکردن از بیمه کشاورزی است. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، ژنگ و همکارانش تقویت تبلیغات در تعاونی، مدیریت استانداردها و در نهایت افزایش کیفیت خدمات ارائه شده را برای بهبود عملکرد پیشنهاد کرده‌اند.
ماهازریل و همکاران (2012) در مطالعه خود با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر عملکرد تعاونی‌های کشاورزی در مالزی مهم‌ترین عوامل مؤثر بر بهبود عملکرد این تعاونی‌ها را مدیریت مناسب، مشارکت اعضا در کارها و همچنین برنامه‌ریزی راهبردی می‌دانند. یولیاندو و همکاران (2015) در مطالعه‌ای که در خصوص عوامل مؤثر بر تقویت تعاونی‌های کشاورزی چای در اندونزی انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که همکاری و تعامل مؤثر با دیگر سازمان‌ها و نهادهای مرتبط، تلاش برای ایجاد ارزش افزوده و دسترسی به اطلاعات بازار، نقش مهمی در افزایش عملکرد این تعاونی‌ها ایفا می‌کنند. هربل و همکارانش (2015) پی بردند که عملکرد تعاونی‌های کشاورزی تحت تأثیر وجود یا نبود مشوق‌ها، توسعه سرمایه اجتماعی و وجود ارتباط قوی بین اعضای خانوار کشاورز با تعاونی قرار دارد و در صورت بهبود وضعیت هر کدام عملکرد تعاونی کشاورزان افزایش می‌یابد.
روش‌شناسی تحقیق
قلمرو جغرافیایی تحقیق
محدوده مکانی پژوهش حاضر شهرستان سوادکوه استان مازندران است که تمامی شرکت‌های تعاونی تولید روستایی این شهرستان، مشتمل بر 9 شرکت‌های تعاونی تولید روستایی بررسی شده‌اند. برای بررسی نظرات اعضای تعاونی روستایی که 10257 عضو دارد، از طریق جدول مورگان تعداد مناسب تعاونی شامل 373 عضو تعاونی با نمونه‌گیری تصادفی با انتساب متناسب انتخاب و پرسش‌نامه مربوط تکمیل شد و از همین طریق برای ارکان مدیریتی شرکت‌های تعاونی تولید روستایی که شامل 65 نفر (مدیرعامل، اعضای هیئت‌مدیره، بازرس) بوده‌اند، 56 پرسش‌نامه با نمونه‌گیری تصادفی با انتساب متناسب انتخاب شد که شرح دقیق حجم نمونه بین تعاونی‌ها مختلف و محل استقرار آن در جدول شماره 1 آورده شده است.

روش کار
این تحقیق بر اساس هدف، کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده‌ها، پیمایشی از نوع کمی است. برای جمع‌آوری اطلاعات از ابزار پرسش‌نامه محقق‌ساخت استفاده شد و متخصصان موضوعی روایی سؤالات آن را تأیید کردند. برای محاسبه پایایی ابزار تحقیق 30 پرسش‌نامه تکمیل و آزمون آلفای کرونباخ آن محاسبه شد. آزمون آلفا کرونباخ برای محاسبه همسانی درونی ابزار تحقیق به کار می‌رود. ضریب آلفا در ابتدا کمتر از 7/0 ارزیابی شد. با اطلاعات مربوط به ضریب آلفای کرونباخ هر سؤال، سؤالاتی که آلفا کرونباخ را به‌شدت کم می‌کردند، اصلاح یا حذف شدند تا ‌اینکه در محاسبه پایایی نهایی پرسش‌نامه ‌این ضریب به طور متوسط به 87/0 رسید. در این تحقیق برای بررسی همبستگی بین متغیرهای با مقیاس نسبی یا فاصله‌ای و رتبه‌ای از ضرایب همبستگی اسپیرمن و متغیرهای با مقیاس ترتیبی و رتبه‌ای از ضریب پیرسون استفاده شد. برای بررسی میزان تأثیر عوامل در عملکرد تعاونی‌ها از روش رگرسیون چندمتغیره به روش گام‌به‌گام استفاده شده است.
متغیرها و شاخص‌های تحقیق
متغیرهای مستقل ‌این پژوهش در دو نوع پرسش‌نامه گنجانده شده است که شامل پرسش‌نامه مربوط به اعضای تعاونی تولید روستایی و ارکان مدیریتی تعاونی تولید روستایی (مدیرعامل، اعضای هیئت مدیره و بازرس) می‌شود. متغیرهای مستقل شامل متغیرهای فردی اعضا و ارکان، ویژگی‌های کلی شرکت‌های تعاونی، میزان رضایت، میزان همدلی و اعتماد، میزان مشارکت، میزان موفقیت در زمینه انجام فعالیت‌ها، عوامل بیرونی و عوامل ساختاری بودند.
در این تحقیق متغیر وابسته که برای ارزیابی عملکرد تعاونی‌ها در نظر گرفته شده است، ترکیبی از متغیرهای اشتغال، سود، میزان سرمایه و میزان پروژه‌های جذب شده است.
یافته‌ها
توصیف ویژگی‌های فردی پاسخ‌گویان
میانگین سنی اعضای تعاونی روستایی شرکت‌کننده در پاسخ‌گویی به پرسش‌نامه 23/41 سال است. بیشترین سن در میان پاسخ‌دهندگان 75 سال و کمترین سن 17 سال است. میانه ‌این داده‌ها برابر با 41 سال است. انحراف معیار برابر با 08/14 است. با توجه به اطلاعات جمع‌آوری‌شده میانگین سنی ارکان شرکت تعاونی روستایی (هیئت‌مدیره، مدیران عامل، بازرس) شرکت‌کننده 5/42 سال است. بیشترین سن در میان پاسخ‌دهندگان 64 سال و کمترین،30 سال است. میانه این داده‌ها برابر با 42 سال است (انحراف معیار برابر با 002/8). همچنین در میان پاسخ‌دهندگان اعضای تعاونی روستایی 300 نفر مرد با درصد فراوانی 4/80 و 73 نفر زن با درصد فراوانی 6/19 بوده‌اند. تمامی 56 پاسخ دهنده ارکان شرکت تعاونی روستایی (هیئت مدیره، مدیران عامل، بازرس) نیز مرد بوده‌اند.
می‌توان نتیجه گرفت اکثریت وظایف مدیریتی در شرکت‌های تعاونی روستایی بر عهده مردان است. از نظر رشته تحصیلی، 108 نفر با فراوانی 29 درصد با رشته تحصیلی مرتبط با کشاورزی، 73 نفر با فراوانی 6/19 درصد با رشته تحصیلی مرتبط با علوم انسانی، 64 نفر با فراوانی 2/17 درصد با رشته تحصیلی مرتبط با علوم تجربی، 46 نفر با فراوانی 3/12 درصد با رشته تحصیلی مرتبط با علوم ریاضی، 44 نفر با فراوانی 8/11 درصد با رشته تحصیلی مرتبط با علوم فنی‌وحرفه‌ای و 38 نفر با فراوانی 2/10درصد فاقد رشته تحصیلی یا رشته تحصیلی غیر از رشته‌‌های نام‌برده بودند. در میان پاسخ‌دهندگان ارکان مدیریتی شرکت‌های تعاونی روستایی 20 نفر با فراوانی 7/35 درصد با رشته تحصیلی کشاورزی و فنی‌و‌حرفه‌ای، 14 نفر با فراوانی 25 درصد با رشته تحصیلی مرتبط با علوم تجربی، 14 نفر با فراوانی 25 درصد با رشته تحصیلی مرتبط با علوم انسانی و 8 نفر با فراوانی 3/14 درصد با رشته‌ی تحصیلی مرتبط با علوم ریاضی بودند.
اولویت‌بندی عوامل درونی مؤثر در عملکرد شرکت‌های تعاونی تولید روستایی شهرستان سوادکوه
میزان رضایت‌مندی اعضا
جدول شماره 2 اولویت‌بندی نظرات اعضای تعاونی‌ها را درباره گویه‌های مربوط به عوامل درونی مؤثر در عملکرد تعاونی‌ها نشان می‌دهد. درباره میزان رضایتمندی، نتایج نشان داد میزان رضایت از عملکرد هیئت‌مدیره با میانگین 11/3 و انحراف معیار 94/0 و ضریب تغییرات 30/0 اولین اولویت را دارد و اولویت دوم پاسخ‌دهندگان مربوط به رضایت از پرداخت سود به سهام‌داران با میانگین 88/2 و انحراف معیار 92/0 و ضریب تغییرات31/0بود. اولویت سوم پاسخ‌دهندگان مربوط به رضایت از روابط صمیمانه با میانگین 86/2 و انحراف معیار 93/0 و ضریب تغییرات 32/0 بود که نشانگر رابطه مثبت و صمیمانه اعضا در تعاونی‌های روستایی است. رضایت از نحوه بازرسی و نظارت در کارها با میانگین 58/2 و انحراف معیار 13/1 و ضریب تغییرات 43/0، رضایت از نحوه اختصاص سود با میانگین 35/2 و انحراف معیار 03/1 و ضریب تغییرات 44/0 و رضایت از سودآوری تعاونی روستایی نسبتاً کم است که نشان می‌دهد اعضا از روند سودآوری رضایت چندانی ندارند.

میزان همدلی و اعتماد اعضا
در جدول شماره 2 همدلی بین اعضای شرکت تعاونی با میانگین 36/3 و انحراف معیار 05/1 و ضریب تغییرات 314/0 اولین اولویت از طرف پاسخ‌دهندگان بود. اعتماد به دیگر اعضا شرکت تعاونی با میانگین 94/2 و انحراف معیار 93/0 و ضریب تغییرات 316/0 دومین اولویت را بین پاسخ‌دهندگان داشت. روابط دوستانه بین اعضای شرکت تعاونی با میانگین 33/3 و انحراف معیار 11/1 و ضریب تغییرات 33/0 سومین اولویت را میان پاسخ‌دهندگان دارد که نشان‌دهنده وجود همدلی و اعتماد بین اعضا و وجود رابطه صمیمانه و دوستانه بین آن‌هاست.
میزان مشارکت اعضا
روحیه و حس همکاری و مشارکت با میانگین 59/3 و انحراف معیار 99/0 و ضریب تغییرات 27/0 اولین اولویت را بین پاسخ‌دهندگان دارد. همکاری در پذیرش کارها و مسئولیت‌ها با میانگین 12/3 و انحراف معیار 97/0 و ضریب تغییرات 312/0، دومین اولویت پاسخ‌دهندگان و همکاری و مشارکت با اعضای هیئت‌مدیره با میانگین 28/3 و انحراف معیار 04/1 و ضریب تغییرات 318/0 سومین اولویت پاسخ‌دهندگان است که سه اولویت برتر نشان‌دهنده انگیزه کافی در اعضای تعاونی برای انجام کارهای دسته جمعی است.
میزان موفقیت در زمینه انجام فعالیت‌ها
موفقیت در اطلاع‌رسانی فعالیت با میانگین 31/3 و انحراف معیار 01/1 و ضریب تغییرات 30/0 اولین اولویت پاسخ‌دهندگان است. به نظر می‌رسد تعاونی‌های روستایی تحت مطالعه از نظر اعضا وظیفه‌ی اولیه خود را که اطلاع رسانی است، به‌خوبی انجام داده‌اند و موفق هستند. موفقیت در پروژه‌های پذیرفته‌شده با میانگین 37/3 و انحراف معیار 08/1 و ضریب تغییرات 320/0 دومین اولویت را دارد. موفقیت در توزیع عادلانه سود بین اعضا با میانگین 81/2 و انحراف معیار 92/0 و ضریب تغییرات 329/0 سومین اولویت است.
اولویت‌بندی تأثیر عوامل بیرونی در عملکرد تعاونی‌های تولید روستایی
برای بررسی عوامل بیرونی مؤثر در عملکرد تعاونی‌های تولید روستایی از 9 گویه مطابق با جدول شماره 3 استفاده شده است. به ترتیب منابع پرداختی بانک‌ها با میانگین 06/3 و انحراف معیار 1 و ضریب تغییرات 32/0، اولین اولویت پاسخ‌دهندگان است که نشان می‌دهد به نظر پاسخ‌دهندگان منابع پرداختی بانک‌ها می‌تواند تحرک نسبی در اقتصاد تعاونی روستایی ایجاد کند. وجود اتحادیه کارآمد تعاونی روستایی در منطقه با میانگین 18/3 و انحراف معیار 09/1 و ضریب تغییرات 34/0 دومین اولویت پاسخ‌دهندگان است. به نظر می‌رسد پاسخ‌دهندگان نقش اتحادیه‌‌های تعاونی روستایی در منطقه را جزو عناصر مؤثر عوامل بیرونی در افزایش عملکرد تعاونی روستایی می‌دانند. وجود زیرساخت مناسب در بخش با میانگین 12/3 و انحراف معیار 13/1 و ضریب تغییرات 36/0 سومین اولویت را دارد.

اولویت‌بندی تأثیر عوامل ساختاری در عملکرد تعاونی‌ها
برای بررسی عوامل ساختاری مؤثر در عملکرد تعاونی‌های تولید روستایی از 7 گویه مطابق با جدول شماره 4 استفاده شد. به ترتیب فرهنگ تعاون و همکاری در شرکت تعاونی با میانگین 27/3 و انحراف معیار 07/1 و ضریب تغییرات 32/0 اولین اولویت پاسخ‌دهندگان، نظارت و کنترل مراجع با صلاحیت در تعاونی با میانگین 96/2 و انحراف معیار 09/1 و ضریب تغییرات 368/0 دومین اولویت و الگوی مشخص برای شرح وظایف در تعاونی با میانگین 18/3 و انحراف معیار 17/1 و ضریب تغییرات 368/0 سومین اولویت پاسخ‌دهندگان است.

تحلیل داده‌ها
مقایسه میانگین‌ها
برای بررسی نظرات پاسخ‌گویان درباره عملکرد تعاونی‌ها از آزمون تی تست تک‌متغیره (مقایسۀ میانگین یک جامعه با مقدار میانگین متوسط یعنی عدد 3) استفاده شده است که نتایج در جدول شماره 5 آمده است. با توجه به اطلاعات این جدول برای فرضیۀ اول، از آنجایی‌که مقدار t به‌دست‌آمده (460/6-) از حداقل نمره قابل قبول در سطح اطمینان (05/0=‍P و 645/1=t) کمتر است و مقدار t مربوطه در سطح معنی‌داری (00/0) به دست آمده است که از حداکثر میزان خطا یعنی (05/0) کمتر است، بنابراین باید فرض H0 را رد و فرض H1 را تأیید کرد. در نتیجه عملکرد شرکت‌های تعاونی روستایی شهرستان سوادکوه از نظر اعضا کمتر از حد متوسط است. برای فرضیۀ دوم، از آنجایی‌که مقدار t به‌دست‌آمده (430/0) از حداقل نمره‌ قابل قبول در سطح اطمینان (05/0=‍P و 645/1=t) بیشتر است و مقدار t مربوطه در سطح معناداری (669/0) از حداکثر میزان خطا یعنی (05/0) بیشتر است، بنابراین باید فرض H0 را تأیید و فرض H1 رد شود‌. در نتیجه عملکرد شرکت‌های تعاونی روستایی شهرستان سوادکوه از نظر ارکان مدیریتی در حد انتظار و نزدیک به میانگین فرضی است.

تحلیل همبستگی
برای بررسی رابطه متغیر وابسته تحقیق (بررسی عملکرد تعاونی تولید روستایی) با متغیرهای مستقل از ضرایب همبستگی اسپیرمن و پیرسون استفاده شد. نتایج آزمون همبستگی نشان داد که متغیرها، حمایت‌ها و مساعدت‌های اداره تعاون استان، سیاست‌های دولت در راستای کوچک‌کردن دولت، حمایت‌ها و مساعدت‌های در بخش، وجود زیرساخت‌های مناسب در بخش، پرداخت تسهیلات بانکی، اتحادیه‌های قوی تعاونی روستایی، تجهیزات مورد نیاز، حس مشارکت‌پذیری بین اعضا، ارتباط تعاونی با دیگر شرکت‌ها و سازمان‌ها، همدلی بین اعضا و ارکان مدیریتی تعاونی، شناخت وظایف و اهداف تعاونی، بانک اطلاعاتی مورد نیاز، قوانین و مقررات مرتبط، نظارت و کنترل مراجع ذی‌صلاح و تحقیقات علمی با متغیر وابسته رابطه معناداری دارند (جدول شماره 6).

تحلیل رگرسیون
در این تحقیق برای پیش‌بینی میزان تأثیرپذیری یا تغییرات متغیر وابسته یعنی عملکرد تعاونی تولید روستایی شهرستان سوادکوه، از متغیرهای مستقل از تحلیل رگرسیون چندگانه به روش گام‌به‌گام استفاده شد. به این صورت که ابتدا متغیر شناخت وظایف و اهداف‌های تعاونی که بیشترین شدت همبستگی را داشت، وارد معادله شد. مقدار ضریب همبستگی چندگانه (R) آن برابر 656/0 و ضریب تعیین (R2) 430/0 به دست آمد. به این معنی که 43 درصد تغییرات متغیر وابسته (عملکرد تعاونی روستایی شهرستان سوادکوه) با این متغیر تبیین می‌شود. به همین صورت متغیرهای بعدی تا هشت گام وارد معادله شد. با توجه به نتایج جدول شماره 7، با ورود متغیر دوم، مقدار همدلی بین اعضا و ارکان مدیریتی، مقدار ضریب همبستگی چندگانه (R) آن برابر 703/0 افزایش یافت و ضریب تعیین (R2) 494/0 رسید. به این معنی که 4/49 درصد تغییرات متغیر وابسته (عملکرد تعاونی تولید روستایی شهرستان سوادکوه) با این دو متغیر تبیین می‌شود.

در گام بعدی متغیر سوم، حمایت‌ها و مساعدت‌های اداره تعاون استان وارد شد که مقدار ضریب همبستگی چندگانه (R) آن برابر 740/0 افزایش یافت و ضریب تعیین آن (R2) به 547/0 رسید. به این معنی که 7/54 درصد تغییرات متغیر وابسته (عملکرد تعاونی تولید روستایی شهرستان سوادکوه) با این سه متغیر تبیین می‌شود.
در گام بعدی متغیر چهارم، ارتباط تعاونی روستایی با سازمان‌های مرتبط، وارد شد که مقدار ضریب همبستگی چندگانه (R) آن برابر 760/0افزایش یافت و ضریب تعیین آن (R2) به 577/0 رسید.
در گام بعدی متغیر پنجم، اتحادیه‌های قوی تعاونی روستایی در منطقه وارد شد که مقدار ضریب همبستگی چندگانه (R) آن برابر 770/0 افزایش یافت و ضریب تعیین آن (R2) به 593/0 رسید. به این معنی که 3/59 درصد تغییرات متغیر وابسته عملکرد تعاونی تولید روستایی شهرستان سوادکوه با این پنج متغیر تبیین می‌شود.
در گام بعدی متغیر ششم، حس مشارکت‌پذیری بین اعضا وارد شد که مقدار ضریب همبستگی چندگانه (R) آن برابر 775/0 افزایش یافت و ضریب تعیین آن (R2) به 600/0 رسید. به این معنی که 60 درصد تغییرات متغیر وابسته (عملکرد تعاونی تولید روستایی شهرستان سوادکوه) با این شش متغیر تبیین می‌شود.
در گام آخر متغیر هفتم، حمایت‌های قانونی دولت را اضافه کردیم که مقدار ضریب همبستگی چندگانه (R) آن برابر 780/0 افزایش یافت و ضریب تعیین آن (R2) به 609/0 رسید. به این معنی که 9/60 درصد تغییرات متغیر وابسته (عملکرد تعاونی تولید روستایی شهرستان سوادکوه) با این هفت متغیر تببین می‌شود.
بنابراین نتایج رگرسیون نشان داد که هفت متغیر به ترتیب بیشترین تأثیر را در عملکرد تعاونی روستایی شهرستان سوادکوه داشته‌اند: شناخت وظایف و اهداف‌های شرکت‌های تعاونی روستایی، همدلی بین اعضا و ارکان مدیریتی تعاونی روستایی، حمایت‌ها و مساعدت‌های اداره تعاون استان، ارتباط شرکت‌های تعاونی روستایی با سازمان‌های مرتبط با آن، اتحادیه‌های قوی تعاونی روستایی در منطقه، حس مشارکت‌پذیری بین اعضا و حمایت‌های قانونی دولت از شرکت‌های تعاونی روستایی.
معادله رگرسیونی نیز با توجه به مقدار ثابت و ضرایب به‌دست‌آمده در ستون چهارم (ضریب استاندارنشده) به صورتی که در جدول شماره 7 آمده است، مشخص شد.
Y=1/06+0/313X1+0/115X2+0/086X3+0/071X4+ 0/052X5+0/034X6+0/037X7
بحث و نتیجه‌گیری
در این تحقیق عملکرد شرکت‌های تعاونی تولید روستایی و عوامل مؤثر بر آن در روستاهای شهرستان سوادکوه هم از نظر اعضا و هم از نظر ارکان مدیریتی (مدیران و هیئت مدیره) این تعاونی‌ها بررسی شد. از نظر اعضا، عملکرد این شرکت‌های تعاونی کمتر از حد متوسط بود.‌ همچنین عملکرد شرکت‌های تعاونی روستایی شهرستان سوادکوه از نظر مدیران و هیئت‌مدیره بیشتر از حد متوسط و از نظر کل پاسخ‌دهندگان (اعضا و ارکان مدیریتی) کمتر از حد متوسط بوده است. این نتیجه با یافته‌های هادی‌زاده بزاز و همکاران (2015)، شیردل و همکاران (2014) و روحانی (1997) همخوانی داشت، ولی با یافته‌های پورطاهری و همکاران (2012) ناسازگاری دارد. بنابراین شناسایی عوامل مؤثر بر بهبود عملکرد تعاونی‌ها ضروری است که در این تحقیق به آن پرداخته شده است.
همچنین نتایج نشان داد که بین متغیرهای حمایت‌ها و مساعدت‌های اداره تعاون استان، سیاست‌های دولت در راستای کوچک‌کردن دولت، وجود زیر ساخت‌های مناسب در بخش تعاون، پرداخت تسهیلات بانکی، اتحادیه‌های قوی تعاونی روستایی، حس مشارکت‌پذیری بین اعضا، ارتباط تعاونی با دیگر شرکت‌ها و سازمان‌ها، همدلی بین اعضا و ارکان مدیریتی تعاونی، شناخت وظایف و اهداف تعاونی از سوی اعضا، وجود بانک اطلاعاتی مورد نیاز تعاونی‌ها، قوانین و مقررات مرتبط، وجود نظارت و کنترل مراجع ذیصلاح و انجام تحقیقات علمی با متغیر وابسته یعنی عملکرد شرکت‌های تعاونی تولید روستایی رابطه معناداری وجود دارد. نتایج به‌دست‌آمده توسط حاجی و همکاران (2015) مبنی بر وجود رابطه بین اطلاعات مدیریت، شرایط اقتصادی‌اجتماعی و فرهنگی مناسب با عملکرد تعاونی‌ها، نتایج ظریفیان و بهادری (2014) مبنی بر وجود رابطه بین عملکرد تعاونی‌ها با تخصص مدیرعامل و سطح سواد اعضا، نتایج کرباسی و اوحدی (2011) مبنی بر وجود رابطه بین سابقه مدیریتی مدیرعامل و مدت زمان فعالیت شرکت تعاونی در کارایی اقتصادی تعاونی‌ها با این تحقیق همخوانی داشته است، ولی با نتایج امینی و اسماعیلی فلاح (2009) ناهمخوانی دارد.
بر پایه نتایج، هفت متغیر به ترتیب بیشترین تأثیر را در عملکرد تعاونی تولید روستایی شهرستان سوادکوه داشته‌اند که عبارتند از: شناخت وظایف و اهداف‌های شرکت‌های تعاونی روستایی، همدلی بین اعضا و ارکان مدیریتی، حمایت‌ها و مساعدت‌های اداره تعاون استان، ارتباط شرکت‌های تعاونی روستایی با سازمان‌های مرتبط با آن، اتحادیه‌های قوی تعاونی روستایی در منطقه، حس مشارکت‌پذیری بین اعضا و حمایت‌های قانونی دولت از شرکت‌های تعاونی روستایی که این هفت عامل در مجموع 9/60 درصد متغیر وابسته را تبیین می‌کنند. این نتیجه با یافته‌های حاجی و همکاران (2016)، محمد زاده چالی و همکاران (2015)، حاجی و همکاران (2015)، ماهازریل و همکاران (2012)، یولیاندو و همکاران (2015) و هربل و همکارانش (2015) همخوانی دارد.
بنابراین با استناد به یافته‌های تحقیق و عوامل مؤثر بر بهبود عملکرد تعاونی‌ها، ارائه آموزش‌های مؤثر برای معرفی تعاون و مزایای کار گروهی و روشن سازی اهداف تعاونی روستایی هم بین اعضا و هم در جامعه روستایی ضروری است. در زمینه نحوه اختصاص سود به اعضا، پیشنهاد می‌شود از طرف تعاونی تولید روستایی یا سازمان‌های مسئول، لوایحی مبنی بر تجدید نظر یا تبصره در این‌گونه قوانین که باعث به‌وجودآمدن محدودیت‌های مالی برای تعاونی تولید روستایی می‌شود، تصویب شود تا اعضا از نحوه اختصاص سود رضایت بیشتری را داشته باشند و به توسعه تعاونی‌های تولید روستایی کمک شود.
همچنین پیشنهاد می‌شود افرادی که به‌عنوان هیئت مدیره و مدیر عامل انتخاب می‌شوند، سابقه‌ عضویت و تجربه کافی در تعاونی داشته باشند تا از آسیب‌های احتمالی ناشی از آگاهی‌نداشتن از اصول و فلسفه شکل‌گیری تعاونی و اهداف و کاردکردهای آن پرهیز شود. افزایش اعتماد و همدلی بین اعضا یکی از عوامل تأثیرگذار بر بهبود عملکرد تعاونی‌ها به دست آمد. در این زمینه با توجه به شرایط فرهنگی مختلف روستاها، پیشنهاد می‌شود حس همدلی و اعتماد از طریق ایجاد فضاهای جمعی بین اعضای تعاونی‌ها برقرار شود. همچنین برقراری روابط بیشتر می‌تواند باعث افزایش همدلی و اعتماد افراد بر اثر شناخت از یکدیگر باشد.
توصیه می‌شود کسانی به عنوان مدیرعامل در شرکت‌های تعاونی روستایی انتخاب شوند که علاوه بر مدرک تحصیلی موردقبول، تخصص مرتبط با تعاونی روستایی و مهارت‌های مدیریتی برای مدیریت صحیح و اصولی تعاونی روستایی و توانایی برقراری ارتباط با سازمان‌ها و دیگر نهاد‌ها را داشته باشند و در حد امکان بومی و اهل منطقه روستایی نیز باشند، زیرا نتایج تحقیق نشان داد اعضای تعاونی روستایی به مدیران ساکن مناطق روستایی به دلیل اینکه با مشکلات آن‌ها نزدیکی بیشتری دارند، اعتماد بیشتری داشته‌اند.
از جمله راه‌های حمایت دولت از تعاونی‌های روستایی تقلیل موانع اداری و بوروکراتیک بر سر راه آن‌ها برای اخذ تسهیلات و اعتبارات است که از این طریق از کمبود منابع مالی و سرمایه لازم برای فعالیت این تعاونی‌ها کاسته شود. در راستای تقویت ارتباط شرکت‌های تعاونی تولید روستایی با دیگر سازمان‌ها و برای کاهش وابستگی مالی سازمان تعاون روستایی به آن‌ها، لازم است پس از بررسی‌های کارشناسانه و علمی در زمینه چگونگی تعامل و ارتباط سازمان تعاون روستایی، اقدامات لازم به صورت منطقه‌ای و محلی انجام شود، زیرا به نظر بعضی از ارکان مدیریتی تعاونی روستایی ارتباط ناسالم تعاونی روستایی با بعضی از سازمان‌های دولتی باعث فروپاشی احتمالی تعاونی روستایی در هر منطقه است.
پیگیری و نظارت مسئولان استان و شهرستان‌ها بر عملکرد تعاونی روستایی در قالب برنامه‌هایی مدون و زمان‌بندی شده توصیه می‌شود. نتایج حاصل از تحقیق نشان می‌دهد که اکثر تعاونی‌های تولید روستایی از کمبود یا فرسودگی تجهیزات رنج می‌برند، بنابراین پیشنهاد می‌شود سازمان تعاون با ارائه تسهیلات بلندمدت با نرخ کارمزد کم برای تأمین یا جایگزینی امکانات و تجهیزات، گامی ارزشمند در راستای توانمندسازی تعاونی روستایی بردارد.
یکی دیگر از مشکلات تعاونی‌های تولید روستایی، دوشغله بودن ارکان مدیریتی تعاونی به خصوص مدیران عامل است. پیشنهاد می‌شود تمهیداتی برقرار شود تا در اشتغال مؤثر مدیران عامل و اعضای هیئت‌مدیره با توجه به تأمین مالی آن‌ها، از اشتغال این افراد در فعالیت‌های دیگر یا حداقل شغل‌های دولتی خودداری شود تا تعاونی روستایی به دلیل کنترل‌نشدن و نظارت ناکافی مدیریت دچار رکود و اضمحلال نشود.
تشکر و قدردانی
این مقاله بخشی از پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد نویسنده سوم است که در موسسه آموزش عالی عمران و توسعه همدان انجام شده است.

References
Altman, M. (2015). Cooperative organizations as an engine of equitable rural economic development. Journal of Co-Operative Organization and Management, 3(1), 14–23. doi: 10.1016/j.jcom.2015.02.001
Amini, A. M., & Ismaili-Fallah, M. (2009). [Study of Isfahan rural cooperative companies and their success (Persian)]. Journal of Water and Soil Science, 12(4), 273-88.
Ansari, H. (2003). [Foundations of cooperation (Persian)]. Tehran: Payame Noor University Publication.
Arabmazar, A. A., Hosseini, M. H., & Shafiee, Z. (2009). [A performance assessment of Tehran city tax affairs office on the basis of a Balanced Scorecard Model (Persian)]. Iranian National Tax Administration, 17(4), 9-30.
Baseri, B., Sadeghi, H., & Khaksar, GH. (2010). [Performance of producer cooperatives in Iran’s agriculture sector (Persian)]. The Economic Research, 10(3), 1-24.
Feyzabadi, H. (2007). [The role of entrepreneurship, applying the cooperative principles and their relationship in cooperatives success (Persian)]. Research project. Bojnurd: Coop-erative Administration of North Khorasan.
Hadizadeh-bazaz, M., Buzarjomehri, K., Shayan, H., Noghani-dokhte Bahmani, M. (2015). Performance evaluation of rural production cooperatives on the sustaina-ble agricultural development (Case study: Nishabour county). Journal of Research and Rural Planning, 4(2), 111-125.
Haji, L., Chizari, M., & CHoobchian, S. (2015). [Perceptions of agricultural production cooperative members regarding sustainable development in Naghadeh town-ship (Persian)]. Cooperation and Agriculture, 4(15), 91-117.
Haji, L., Chizari, M., & Choobchian, S. (2016). [Structural analysis of factors affecting the sustainable development of agricultural production cooperatives in rural areas Naghadeh township (Persian)]. Journal of Rural Research, 7(1), 195-216.
Herbel, D., Rocchigiani, M., & Ferrier, C. (2015). The role of the social and organisational capital in agricultural co-operatives’ development Practical lessons from the CUMA movement. Journal of Co-Operative Organization and Management, 3(1), 24–31. doi: 10.1016/j.jcom.2015.02.003
Karbasi, A. & Ohadi, N. (2011). [Evaluating the economic efficiency of agricultural producing cooperatives a case study of Sirjan city (Persian)]. Cooperation and Agriculture, 22(6), 1-20.
Mahazril, A., Hafizah H. A. K., & Zuraini Y. (2012). Factors affecting cooperatives’ performance in relation to strategic planning and members’ participation. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 65, 100–105. doi: 10.1016/j.sbspro.2012.11.098
Mohammadzade-Chali, M., Sharifzadeh, M. M., Abdollahzadeh, GH., & Kuseh-Gharavi, Y. (2015). [Assessment the performance of the pasture cooperatives unions in Goles-tan Province (Persian)]. Paper presented at The International Conference on Sustainable Development With a focus on Agriculture, Environment and Tourism, Tabriz, Iran, 16-17 September 2015.
Pourtaheri, M., Papoli, M. H. & Fallahi, A. (2012). [Assessment the performance of agricultural cooperatives in rural areas case study: khoramabad township (Persian)]. Geography and Development Iranian Journal, 10(26), 49-60.
Rohani, S. (1997). [A survey on the performance of rural cooperatives in Hamadan province (Persian)]. Agricultural Economics and Development, 5(1), 187-210.
Sadeghi, H., Seydaee, E., Ghobadi, S., & Salehi, M. (2016). [Evaluating the performance of institutions and organizations related to sustainability are: Ceas the Dehdez in the city Ize (Persian)]. Journal Space Economy & Rural Development, 5(2), 119-140.
Sa'di, H. (2007). [Evaluating agricultural production cooperatives of Iran: a case study in Kaboudarahang county of Hamedan province (Persian)]. Journal of Village and Development,10(2), 137-164.
Shaabanalifami, H., Chopanian, S., Rahimzadeh, M., & Rasooli , M. (2006). [Women’s cooperatives in Iran: Recognition and analysis of success (Persian)]. Women's Studies, 4(2), 89-109.
Shirdel, A., Ghaffari, A., & Bagheri, A. (2014). [Perceptions of agricultural production members regarding cooperatives performance in Ardabil township (Persian)]. Cooperation and Agriculture, 3(11), 119-142.
Yuliando, H., Erma, K. N., Cahyo, S. A., & Supartono, W. (2015). The strengthening factors of tea farmer cooperative: Case of Indonesian tea industry. Agriculture and Agricultural Science Procedia, 3, 143–148. doi: 10.1016/j.aaspro.2015.01.028
Zand, A., & Hosseini, J. F. (2015). [Level of usage Innovation capacity to improve performance in rural women's cooperatives (Persian)]. Journal of Agricultural Exten-sion and Education Research, 8(1), 29-43.
Zarifian, S., & Bahadori Ghezeljeh, M. (2014). [Performance analysis of autonomous rural production cooperatives in Hamadan province according to SWOT model (Persian)]. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development, 45(1), 163-174.
Zheng, S., Wang, Z., & Song, S. (2011). Farmers’ behaviors and performance in cooperatives in Jilin Province of China: A case study. The Social Science Journal, 48(3), 449–457. doi: 10.1016/j.soscij.2011.05.003