از جمله راه‌های اثبات جرم قتل، شهادت دو شاهد مرد عادل است. از این‌رو، تعارض شهادت‌ها به دو صورت کلی و جزیی امکان تحقق دارد: نخست زمانی که مفاد شهادت‌ها با یکدیگر در تعارض باشند که در این صورت، ارزش اثباتی هر یک از آنها به ارزش امارۀ قضایی تبدیل می‌شود؛ دوم آنکه در اثبات جرم قتل، دو دسته شهادت شرعی به نفی مفاد یکدیگر بپردازند. در واقع، به‌دلیل پیامدهای بد اجتماعی عدم رفع چنین تعارض‌هایی، محاکم قضایی در این رابطه با چالش مواجه هستند. دلیل این امر نیز عدم تصریح قانونگذار، در قانون مجازات اسلامی به حکم هر یک از حالت‌های متصور تعارض شهادت‌ها در اثبات جرم قتل و همچنین تعیین قاتل است. از این‌رو، برای رفع چنین چالشی با تطبیق هر یک از صور مختلف تعارض شهادت‌ها بر انواع تعارض اصولی، می‌توان از طریق قواعد حل تعارض در دانش اصول فقه، راهکارهای کلی برای رفع تعارض میان دو شهادت ارائه کرد. اما چون تطبیق هر راهکار بر مصادیق مختلف تعارض بر عهدۀ قاضی نهاده شده است؛ وی می‌تواند در پرتو بررسی‌های انجام‌گرفته در پژوهش حاضر که متناسب با موضوع به روش توصیفی _ تحلیلی صورت پذیرفته است، راهکار مناسبی مطابق با هر یک از مصادیق تعارض رخ‌داده را انتخاب و در نهایت اعمال کند. بنابراین در مقالۀ پیش‌رو به مبانی فقهی، اصولی و حقوقی مسائل مطروحه در خصوص مصادیق تعارض دو شهادت و چگونگی رفع تعارض میان آنها پرداخته شده است.
Vajihe Sadat Pour Najafi Abarghoie1؛ Hasan Ghasemi Moghadam2؛ Ali Tavalaie3
چکیده [English]
One of the judicial evidences in proving homicide is testimony by two just men. Therefore, conflict of testimonies with each other is posibale in two ways of totally or partially. First, when the testimonies are in conflict with each other in which case the probative value of each is turned to judicial statistic value. Second, on the charge of murder, two religious testimony to negate the contents of each other. Because of social evil of the lack of resolve these conflict, so judicial courts are challenged in this regard. In order to overcome such challenge, the conflict between two judicial evidences are remoed by rules of conflict solutions in principle of Islamic jurisorudence. So it can be provided general solutions to determine whom is the murderer. So judge can, choose appropriate solution and eventually apply. Therefore, in this article issues in the case of conflict between two testimonies and how to solve them; from viewpoints of jurisprudence, principle of Islamic jurisorudence and juridical has been done.
آبى، حسن (1417ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
آخوندی، محمود (1392). شناسایی آیین دادرسی کیفری، ج 7، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وابسته به اوقاف و امور خیریه.
آشوری، محمد (1387). آیین دادرسی کیفری، ج 2، تهران: سمت.
اباذری، منصور (1390). نحوۀ رسیدگی عملی به جرایم قتل در دادسرا و محاکم کیفری استان و مسئولیت اشخاص در قتل ناشی از حوادث و گازگرفتگی، تهران: راه نوین.
ابن‌منظور، محمد (1414ق). لسان العرب، ج 3، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
ابوجیب، سعدى (1408ق). القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً، دمشق: دارالفکر.
ادارۀ وحدت رویه و نشر مذاکرات هیأت عمومی دیوان عالی کشور (1385). مذاکرات و آراء هیأت عمومی دیوان عالی کشور سال 1381، ج 8، تهران: ادارۀ وحدت رویۀ دیوان عالی کشور.
اصفهانی، محمد (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج 11، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ایروانى، باقر (1427ق). دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری، ج 3، قم: بی‌نا.
بحرانی، محمد (1428ق). شرح الاصول من الحلقه الثانیه، ج 2، قم: مؤلف.
بغدادی، محمد (1413ق). المقنعة، قم: کنگرۀ جهانى هزارۀ شیخ مفید.
بهبهانی، محمد باقر (1415ق). الفوائد الحائری، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1388). ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
جمعی از پژوهشگران (1426ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج 2، زیر نظر سید محمود هاشمی، قم: مؤسسۀ دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت (ع).
جوهرى، اسماعیل (1410ق). الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، ج 2، بیروت: دارالعلم للملایین.
حلی، احمد (1407ق). المهذّب البارع فی شرح مختصر النافع، ج 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حلی، حسن (1411ق). تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
حلی، حسن (1413ق). مختلف الشیعۀ فی احکام الشریعۀ، ج 9، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
حلی، حسن (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (ط-الحدیثة)، ج 5، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
حلى، محمد (1387). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج 4، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
حلی، محمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج 3، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
