تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,512,210 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,774,568 |
بازنمایی وظایف الوهی ناهید به روایت آثار هنری | ||
زن در فرهنگ و هنر | ||
مقاله 6، دوره 9، شماره 1، فروردین 1396، صفحه 93-117 اصل مقاله (1.44 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jwica.2017.62767 | ||
نویسنده | ||
آزاده پشوتنی زاده* | ||
استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری | ||
چکیده | ||
در آثار هنری تمدنهای کهن، حضور نیروهای ماوراءالطبیعه در قالب تصاویر طبیعی ملموس است و زندگی دنیوی آدمیان را با نیروهای آسمانی پیوند میزند. زندگی ایرانیان باستان بر نظام کشاورزی استوار بوده؛ لذا حاصلخیزی و باروری اهمیت بسیار داشته است. ایزدبانوان و الهگان باروری جایگاه ویژهای در فرهنگهای کهن داشتهاند و شکل فیزیکی و متافیزیکی ایشان در ارتباط با عناصر طبیعی چون حرکت اجرام سماوی (منطقۀالبروج)، گیاهان، حیوانات و آلات موسیقایی پیوند دارد. ایزدبانوی آناهیتا/ ناهید، نماد حاصلخیزی و باروری و موکل آبها در ایران است. بلندپایگی وی به حدی است که عبادتگاههای متعدد بنا و نذرهای فراوان نثارش میکردند. این نذرها بیانگر وظایف روحانی جسمیتیافتة آناهیتاست که در آثار هنری بسیار نفیس و ملهم از ادبیات دینی آن دوره حلول یافتهاند. از این روی، بازنگری ادبیات دینی و توصیفات دینی ناهید، تحلیلهای نادرست را کاسته و شناسایی این ایزدبانو را در آثار هنری ممکن میکند. این نوشتار سعی دارد با گردآوریهای کتابخانهای و اسنادی (تصویری/ آثار هنری) به روش مطالعۀ تطبیقی آثار هنری به تحلیل و توصیف این موضوع بپردازد؛ تا وجوه اشتراک این مهینالهگان در جوامع مادرسالار و کهن و ریشههای هنری و تصویری مشترک میان آناهیتای ایرانی و دیگر ایزدبانوان باروری هویدا شود. | ||
کلیدواژهها | ||
آناهیتا؛ ایزدبانو؛ حیوانات؛ اجرام سماوی/ زهره؛ گیاهان و موسیقی | ||
مراجع | ||
[1] قرآن مجید. [2] خُرده اَوِستا، برگردان از دیندبیره، ترجمة شادروان رشید شهمردانِ ایرانِ شهمردان، بازنگری و هماهنگی با دیندبیره: موبد مهربان خدامرادِ موبدِ دینیارِ فیروزگری، گزارش فارسی: رستم کیخسرو موبدِ شاهفریدونِ وحیدی، نگرش بر چاپ: بهنام مبارکه، تهران: مؤسسة فرهنگی و انتشاراتی فروهر (1388). [3] یشتها (1309 ق). ترجمه و تفسیر ابراهیم پورداوود، بمبئی: انجمن ایران لیگ، 2 ج. [4] اخویان، مهدی؛ آیتاللهی، حبیبالله (1391). «تحلیل رنگ هالۀ مقدس در نقاشی دیواری بقاع متبرکه ایران»، گنجینة پژوهش، ص 30ـ41. [5] اسماعیلپور، ابوالقاسم (1377). اسطوره بیانِ نمادین، تهران: سروش. [6] اقتداری، احمد (1365). «نشانههای پرستش تیر و ناهید»، بررسیهای تاریخی، ش 5، س 10، ص 13ـ64. [7] اکبری، تیمور؛ الیکایدهنو، ثریا (1384). چلیپای شکسته نماد رازآمیز، تهران: سمیرا. [8] اورنگ، مراد (1344). فروهر یا شاهین، تهران: بینا. [9] باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1357). خاتون هفت قلعه، تهران: بینا. [10] بختورتاش، نصرتالله (1380). نشان رازآمیز: گردونۀ خورشید یا گردونۀ مهر، تهران: فروهر. [11] بختورتاش، نصرتالله (1351). «گردونة خورشید یا گردونة مهر»، مجلۀ بررسیهای تاریخی، ش 40، مرداد و شهریور، ص 65ـ100. [12] بویس، مری (1381). آناهیتا، ترجمة زهرا باستی، سروش پیرمغان: یادنامة جمشید سروشیان «مجموعه مقالات»، به کوشش کتایون مزداپور، تهران: ثریا. [13] بیرونی، ابوریحان (1352). الآثارالباقیه عن القرون الخالیه، ترجمة اکبر داناسرشت، تهران: ابنسینا. [14] پلوتارک (1371). حیات مردان نامی، ج 4، ترجمة رضا مشایخی، تهران: ققنوس. [15] پوپ، آرتر؛ اکرمن، فلیپس (1387). سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخـ امروز، ویرایش: سیروس پرهام، ترجمة نجف دریابندری، تهران: علمی و فرهنگی. [16] پوپ، اپهام آرتور با همکاری فیلیپس آکرمن و اریک شرودر (1380). شاهکارهای هنر ایران، اقتباس و نگارش: پرویز ناتلخانلری، تهران: علمی و فرهنگی. [17] پورداوود، ابراهیم (2535). فرهنگ ایران باستان، بخش نخست، زیر نظر بهرام فرهوشی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ 2. [18] پاکباز، رویین (1381). دایرۀالمعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر، چ 3. [19] پیرنیا، محمدکریم (1384). سبکشناسی معماری ایران، تدوین: غلامحسین معماریان، تهران: سروش دانش. [20] ثمودی، فرح (1387). ایزدبانوان در ایران باستان و هند، تهران: آوَرن. [21] جلیلوند صدفی، شیدا (1381). «به سوی سرزمین بیبازگشت»، سروش پیر مغان: یادنامة جمشید سروشیان «مجموعه مقالات»، به کوشش کتایون مزداپور، تهران: ثریا. [22] خانی، شهین (1381). «بانوی حیوانات انگارهای ماقبل تاریخی»، هنرنامه، ش 16، پاییز، ص 3ـ11. [23] خزایی، محمد (1381). هزار نقش، تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات هنر اسلامی. [24] دوشن گیمن، ژاک (1375). دین ایران باستان، ترجمة رویا منجم، تهران: فکر روز. [25] دومزیل، ژرژ (1383). سرنوشت جنگجو، ترجمة مهدی باقی و شیرین مختاریان، تهران: قصه. [26] رستگار فسایی، منصور (1383). پیکرگردانی در اساطیر، تهران: نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [27] سرفراز، علیاکبر؛ فیروزمندی، بهمن (1375). ماد، هخامنشی، اشکانی، ساسانی، تهران: مارلیک. [28] شریفی، گلفام (بهار 1386). «تحول معنایی واژة فره در متنهای اوستایی و پهلوی»، مجلۀ مطالعات ایرانی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، مرکز تحقیقات فرهنگ و زبانهای ایرانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، س 6، ش 11، ص93ـ105. [29] شوالیه، ژان؛ گربران، آلن (1387). فرهنگ نمادها: اساطیر، رؤیاها، رسوم و ...، ترجمه و تحقیق: سودابه فضایلی، تهران: جیحون. [30] فرهوشی، بهرام (1374). ایرانویچ، تهران: دانشگاه تهران، مؤسسة انتشارات و چاپ. [31] کامبخشفرد، سیفالله (1380). آثار تاریخی ایران، تهران: مؤسسة انتشارات تعاون سازمان میراث فرهنگی کشور. [32] کارنوی، ا. جی. (1341). اساطیر ایرانی، ترجمة احمد طباطبایی، تهران: اپیکو. [33] کریمان، حسین (1356). قصران (کُوهسران). ج 2، تهران: انجمن آثار ملی. [34] کعبیپور، محبوبه (نخستین:1383، دومین: 1384). «بررسی تاریخی عناصر چهارگانه در دوران باستان ایران و نمودهایی عنصر آب در دورۀ هخامنشی (تختجمشید و نقش رستم)»، مقالات هماندیشی هنر و عناصر طبیعت: آب، خاک، هوا و آتش، ویراستار: اسماعیل آریانی، تهران: فرهنگستان هنر. [35] کوپر، جی. سی (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمة ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد. [36] گانترـ سی، پل جت (1383). فلزکاری در ایران دورۀ هخامنشی، اشکانی، ساسانی، ترجمة شهرام حیدر آبادیان، تهران: گنجینة هنر. [37] گدار، آندره (1377). هنر ایران، ترجمة بهروز حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. [38] گیرشمن، رومن (1349). ایران از آغازـ اسلام، ترجمة محمد معین، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چ 3. [39] گیرشمن، رمان (1370). هنر ایران در دورۀ پارتی و ساسانی، ترجمة بهرام فرهوشی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. [40] گیرشمن، رومن (1378). بیشاپور، ترجمة اصغر کریمی، تهران: مؤسسة انتشارات تعاون سازمان میراث فرهنگی کشور. [41] مصباح اردکانی، نصرتالملوک؛ دادور، ابوالقاسم (زمستان 1387). «نقشمایة زن بر روی مُهرهای ایران از دورة پیشخطیـ پایان دورة ساسانی»، پژوهشهای زنان، دورة 6، ش 4، ص 161ـ182. [42] معین، محمد (1383). فرهنگ فارسی، تهران: سرایش. [43] مقدم، محمد (1357). جستاره دربارة مهر و ناهید، تهران: انتشارات مرکز ایرانی مطالعه فرهنگها. [44] مورتگات، آنتون (1377). هنر بینالنهرین باستان/ هنر کلاسیک خاور نزدیک، ترجمة زهرا باستی، محمدرحیم صراف، تهران: سمت. [45] موسویلر، اشرف؛ کاظمی، معصومه (1383). «سیمای زن در تاریخ و اساطیر ایران باستان»، جلوۀ هنر، ش 22، ص90ـ124. [46] وارنر، رکس (1386). دانشنامۀ اساطیر جهان، ترجمة ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: اُسطوره. [47] ولیکوفسکی، امانوئل (بیتا). و جهان واژگون شد، ترجمة محمدحسین نجاتیان، تهران: سیمرغ. [48] هال، جیمز (١٣٨٠). فرهنگ نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمة رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر. [49] هرمان، جورجیا (1373). تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان، ترجمة مهرداد وحدتی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. [50] یاحقی، محمدجعفر (1386). فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر. [51] Boyce, M., (1967). Bibi Shahrbānū and the Lady of pars, 30, BSOAS. [52] Grey, l.H., (1930). The Foundations of the Iranian Religions, K.R. Bombay. [53] Luschey, H., (1968).“Zur Datierung der sasanidischen Kapitelle aus Bisutun und des Monuments von Taq-i-Bostan”, AMI, N.s.1. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 665 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,461 |