3دانشجوی دکتری رشتۀ فقه و حقوق جزا، دانشگاه آیت‌الله حائری میبد
چکیده
امروزه موضوع تصادفات و جرایم رانندگی و قتل و جرح ناشی از آن، جزو مباحث مهم محافل فقهی و حقوقی است که تعیین مسئول حادثه هم از جنبۀ جبران و هم نوع ضمان اهمیت دارد. در قانون مجازات با وجود اهمیت ارائۀ ملاک در تشخیص مسئول حادثه، این موضوع به‌طور دقیق بررسی نشده و اغلب در دو مادۀ 504 و 505 پیگیری شده است؛ در مادۀ 504ق.م.ا. بیان قانونگذار در مواردی با اجمال همراه است و از جمله مشخص نیست که استثنای ذکرشده در آن صرفاً به عدم تقصیر برمی‌گردد یا حضور در محل غیرمجاز را هم شامل می‌شود و نوع قتل و جرح نیز تعیین نشده است. آری در مادۀ 532 ق.م.ا. جنایات عمدی در رانندگی پذیرفته شده اما مشخص نشده است که عمد در چه مواردی تحقق می‌یابد و مجازات آن چیست یا در مواد 714 - 719 قانون تعزیرات (مصوب 1375) تنها در مادۀ 714 به مجازات یک صورت قتل (قتل شبه‌عمد) اشاره شده است.
در این مقاله پس از ذکر مقدماتی بر اساس مبانی فقهی امکان تحقق جنایت خطای محض و عمد در برخی از تصادفات رانندگی اثبات شده و ابهامات موجود در مادۀ 504 قانون مجازات بررسی شده است.
The Guarantee Criteria of Driver in Death
and Injurycaused by Car Accidents
نویسندگان [English]
Abbas Kalantari khalil abad1؛ Fatemeh Ghodrati2؛ Azam Madih3
1Associate Professor,Ayatollah Haeri University of Meybod, yazd, Iran
2Assistant Professor ,Department of Theology, Faculty of Humanities Science College, Yasouj University, Yasouj, Iran
3Ph.D. student of Jurisprudence( Fiqh ) and criminal law, Ayatollah Haeri University of Meybod, yazd, , Iran
چکیده [English]
Today, the issue of car accidents and traffic offenses and ever-increasing rates of caused death and injury is of the most important issues of jurisprudential and legal sections, identification of responsible in the accident is significant. However, in the Islamic Penal Code, it has not been studied in detail and mostly pursued in two Articles of 504 & 505 which about Article 504 of Islamic Criminal Law, statement of the legislator is brief in some cases. It is not clear that the said exception is solely on the lack of negligence, or unauthorized presence in the area is also included. Furthermore, the type of death and injury has not been specified in this law. In Article 532 of Islamic Criminal Law, premeditate crimes are accepted in car accident but it is not specified that in what cases is premeditate or in Article 714-719 of Punishment Law (adopted in 1996) that is about car accidents, only Article 714 refer to the punishment of death (Manslaughter).
In this After an introductory note on the basis of jurisprudence, we demonstrate the possibility of pure error and premeditate death in some car accidents and criticize the ambiguity in Article 504 of the Penal Code
کلیدواژه‌ها [English]
Death in Car Accidents, Article 504 of Islamic Penal Code, Fault, Manslaughter
مراجع
ابن‌براج، عبدالعزیز (1410ق). المهذب، سلسله الینابیع الفقهیه، ج 24، بیروت: مؤسسة فقه الشیعه و الدار الاسلامیه.
ابن‌زهره، حمزة‌بن على حسینى (1417ق). غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق علیه السلام.
احمدسراج، محمد (1414ق). ضمان العدوان فی الفقه الاسلامی، لبنان: مؤسسة مجد الجامعیة للدراسات.
افراسیابی، محمد اسماعیل (1376). حقوق جزای عمومی، چاپ دوم، تهران: انتشارات فردوسی.
بهرامی احمدی، حمید (1388). مسئولیت مدنی، ج 1، تهران: نشر میزان.
بورنو، محمد صدقی (1416ق). الوجیزفی إیضاح قواعدالفقه الکلیة، لبنان: چاپ چهارم، مؤسسة الرسالة.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1386ش). مبسوط درترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
جوان، موسی (1366). مبانی حقوق جزای ایران، تهران: شرکت چاپ رنگین.
حر عاملی، محمد (1409ق). وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، ج 29، بیروت: مؤسسه آل‌البیت (علیهما السلام).
حسینی عاملی، سید محمد جواد (بی‌تا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد الأحکام، ج 5، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
خمینی، سید روح‌الله (بی‌تا). تحریر الوسیلة، قم: ج 2، مؤسسة مطبوعات دارالعلم.
موذن‌زادگان، حسین (1375). قتل در حکم شبه‌عمد در قانون مجازات اسلامی، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، شمارۀ 3: 155 - 168.
سنهوری، احمد (1988م). الوسیط فی شرح القانون المدنی، ج 1، چاپ دوم، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 10، چاپ اول، بی‌نا، قم.
ــــــــــــــــــــــ. (1413ق). مسالک‌الافهام الی تنقیح شرایع‌الاسلام، ج 15، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
شیرازى، سید صادق حسینى (1425ق). التعلیقات على شرائع‌الإسلام، قم: ج 1، انتشارات استقلال.
صفایی، سید حسین (1382). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، اشخاص و اموال، تهران: نشر میزان.
صیمری، مفلح (1420ق). غایه المرام فی شرح شرایع‌الاسلام، ج 4، بیروت: دارالهادی.
طباطبایی، علی (1404ق). ریاض المسائل، ج 14 و 9، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
صدر، سید محمد (1420ق). ماوراء الفقه، ج 3، بیروت: دارالأضواء للطباعة و النشر و التوزیع.
علامه حلی، حسن (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال والحرام، ج 3، چاپ اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی؛ (1410ق). ج 25، سلسله الینابیع الفقهیه، بیروت: مؤسسة فقه الشیعه و الدار الاسلامیه.
ــــــــــــــــــــــ (1420ق). تحریر الاحکام الشرعیه، ج 5، چاپ اول، قم: مؤسسۀ امام الصادق (ع).
فاضل هندی اصفهانی، محمدبن حسن (1416ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، چاپ اول، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
فخرالمحققین، محمدبن حسن‌بن یوسف حلی (1387). ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، ج 4، شرح اشتهاردی، علی‌پناه، قم: مطبعه العلمیه.
کاتوزیان، ناصر (1362). حقوق مدنی (الزام‌های خارج از قرارداد، ضمان قهری)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ــــــــــــــــــــــ. (1369). حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، جلد پنجم، تهران: انتشارات به‌نشر.
کاشف‌الغطاء، محمد حسین (بی‌تا). أصل الشیعة وأصولها، ج 1، قم: مؤسسة الامام علی(ع).
