تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,113,821 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,217,522 |
نقش عوامل طبیعی در توزیع فضایی استقرارهای دوران مس و سنگ در شهرستان بستانآباد؛ آذربایجان شرقی | ||
پژوهش های جغرافیای طبیعی | ||
مقاله 3، دوره 48، شماره 4، دی 1395، صفحه 533-556 اصل مقاله (1.31 M) | ||
نوع مقاله: مقاله کامل | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jphgr.2016.60824 | ||
نویسندگان | ||
حسین ناصری صومعه* 1؛ کمال الدین نیکنامی2 | ||
1دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس | ||
2استاد تمام و مدیر گروه باستانشناسی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
در سخن از الگوی استقرارهای باستانی و چگونگی چیدمان آن در یک منطقه ناگزیر نقش محیط و بسترهای آن در چشمانداز جغرافیایی پُررنگ میشود. نحوة توزیع جمعیت و سکونتگاههای انسانی در یک ناحیة جغرافیایی تأثیر بسیاری در ساختهای کارکردی و فعالیتهای انسانی دارد و، علاوه بر تأثیرپذیری از عوامل اجتماعی و فرهنگی، به منزلة بستر جغرافیایی فعالیتهای انسانی، به میزان زیادی از پدیدههای طبیعی تبعیت میکند. در این مطالعه نقش عوامل زیستمحیطی در شکلدهی و توزیع فضایی استقرارهای انسانی در دوران مس و سنگ در شهرستان بستانآباد بررسی و مطالعه میشود. بدین منظور، 55 محوطهـ که دربرگیرندة آثار مس و سنگ منطقه استـ طی سه فصل بررسیِ باستانشناسی، شناسایی شد. این محوطهها با استفاده از روشهای آماری (برای تجزیه و تحلیل دادهها) و با درنظرگرفتن عوامل طبیعی همچون آبهای سطحی، میزان بارندگی، ارتفاع، اقلیم، کاربری اراضی، پوشش گیاهی، و شیب ارزیابی شدند. دادهها نشان میدهد ویژگیهای جغرافیایی منطقه بهویژه منابع آبی، ارتفاع، و نوع اقلیم از عوامل مهم شکلگیری الگوهای استقراری منطقه در دورة مورد نظر است و نحوة چینش محوطهها، بیش از هر عامل محیطی دیگر، از این سه عامل تبعیت میکند. نقش حیاتی آب، بهویژه رودخانهها، سبب شده تا محوطهها به شیوة الگوی خطی در امتداد جریان رودخانهها شکل بگیرند. | ||
کلیدواژهها | ||
الگوی استقرار خطی؛ بستانآباد؛ توزیع فضایی؛ عوامل طبیعی؛ مس و سنگ | ||
مراجع | ||
آجورلو، ب. (1386). فرایند نوسنگیشدن آذربایجان، پایاننامة دکترای تخصصی باستانشناسی گرایش پیش از تاریخ، دانشگاه تهران، تهران. امیراحمدی، ب. (1370). اوجان (قسمت اول)، رشدآموزشجغرافیا، 25 و 26: 49 ـ 53. افشار سیستانی، ا. (1369). نگاهیبهآذربایجانشرقی، ج 2، تهران: مؤسسة تحقیقاتی و پژوهشی رایزن. بهرامینیا، م.؛ خسروزاده، ع. و اسمعیلی جلودار، م. (1392). تحلیل نقش عوامل طبیعی در توزیع فضایی محوطههای نوسنگی و مس و سنگ شهرستان اردل، چهارمحال و بختیاری، مجلةمطالعاتباستانشناسیدانشگاهتهران، 5(2): 21 ـ 37. بیاتی خطیبی، م.؛ مختاری، د. و کرمی، ف. (1387). خطر زمینلرزه و تحلیل ریسکپذیری مراکز جمعیتی از زلزله، مورد نمونه شهرستان بستانآباد آذربایجان شرقی، مجلةتحقیقاتجغرافیایی، 91: 77 ـ 96. جعفرپور، ا. (1367).اقلیمشناسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. جمعهپور، محمود (1385). کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در امکانسنجی توانهای محیطی و تعیین الگوی فضایی بهینه در نواحی روستایی، مورد نمونه: شهرستان تربت حیدریه، فصلنامة پژوهشهایجغرافیایی، 55: 35 ـ 58. چایچی امیرخیز، احمد (1387).گزارشلایهنگاریبرایگمانهزنیدئیرمانتپةبستانآباد (فصلاولزمستان 1387)، سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی. دهقان، مریم (1387). تحلیلالگویاستقراریعصرکلکولتیکدردشتماهیدشت، پایاننامة کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، تهران. رئیسنیا، ا. (1368). آذربایجاندرسیرتاریخازآغازتااسلام، تبریز: نیما. رجایی، ع. (1373). کاربردژئومرفولوژیدرآمایشسرزمینومدیریتمحیط، تهران: قومس. رنجبری، ح. (1385). مطالعةهیدروژئومرفولوژیحوضةاوجانچای(بستانآباد)، پایاننامة کارشناسی ارشد، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران. رهنمایی، م.ت. (1369). فرایندبرنامهریزیشهریایران، تهران: سمت. زاهدی، م.؛ رسولی، ع.ا. و فرجی، ع. ( 1388). تهیة اطلس اقلیمی آذربایجان، مجلةجغرافیاوبرنامهریزی، 27: 215 ـ 230. زمردیان، محمدجعفر (1376). کاربردجغرافیایطبیعیدربرنامهریزیشهریوروستایی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور. سعیدی، ع. (1377). مبانیجغرافیایروستایی، تهران: سمت. سلطانی، ن. و علیقلیزاده فیروزجایی، ن. (1380). تحلیل رابطه بین عوامل محیط طبیعی در الگوی توزیع فضایی سکونتگاهها و جمعیت در ناحیة بهار: همدان، مجلةجهاد، 21(244 و 245): 90 ـ 98. فشارکی، پریدخت (1384). جغرافیایروستایی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور. کرمی، فریبا (1388). ارزیابی نسبی فعالیتهای تکتونیکی با استفاده از تحلیلهای شکلسنجی: مورد نمونه حوضة اوجانچای شمال شرقی کوهستان سهند، مجلةجغرافیاوبرنامهریزیمحیطی، 35: 135 ـ 154. مترجم، ع. و بلمکی، ب. (1388). بررسی و تحلیل استقرارهای اشکانی دامنههای شمالی الوند- همدان، مجلةمطالعاتباستانشناسی، 1: 135 ـ 153. ملکشهمیرزادی، ص. (1378).ایراندرپیشازتاریخ: باستانشناسیایرانازآغازتاسپیدهدمشهرنشینی، تهران: سازمان میراث فرهنگی. ناصری صومعه، ح. (1393). بررسیوتحلیلالگوهایاستقراریشهرستانبستانآباددردورانمسوسنگ، پایاننامة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران. نیکزاد، میثم (1390). بررسی الگوی استقراری دورة نوسنگی دشتسر فیروزآباد کرمانشاه، پایاننامة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران. نیکنامی، ک.؛ خطیب شهیدی، ح. و سعیدی هرسینی، م.ر. (1386). تئوریها و تکنیکهای مدلسازی پیشبینی (تخمین) مکانها و پراکنشهای سایتهای پیش از تاریخی در پهندشتهای باستانشناختی با کاربرد GIS و رگرسیون لجستیک، مطالعة موردی: حوضة رودخانة گاماسیاب زاگرس مرکزی، فصلنامةدانشکدةادبیاتوعلومانسانیدانشگاهتهران، 184: 193 ـ 212. ولایتی، ر. (1385). گزارشبررسیباستانشناسیمنطقةبستانآباد،مرحلةاول، با همکاری سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی و مؤسسة باستانشناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده). ولایتی، ر. (1392). گزارشبررسیباستانشناسیمنطقةبستانآباد،مرحلةدوم، با همکاری سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی و مؤسسة باستانشناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده). ولایتی، ر. (1393). گزارشبررسیباستانشناسیمنطقةبستانآباد،مرحلةسوم، با همکاری سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی و مؤسسة باستانشناسی دانشگاه تهران (منتشر نشده). هژبری نوبری، ع.ر. و پورفرج، ا. (1385). تبیین دوران نوسنگی و کالکولتیک منطقة اردبیل بر اساس دادههای باستانشناختی قوشاتپه شهریری، مجلة دانشکدةادبیاتوعلومانسانیدانشگاهتهران، 2: 1 ـ 26. Abedi, A.; Khatib Shahid, H.; Chataigner, C.; Eskandari, N.; Kazempour, M.; Pirmohammadi, A.; Hosseinzadeh, J. and Ebrahimi, G. (2014). Excavation at Kul Tepe (Hadishahr), North-Western Iran, 2010: First Preliminary Report, ANES, 51: 33-167. Afshar Sistani, I. (1990). Look at the East Azerbaijan, Vol. II, Publication of Research Institute of Rayzan, Tehran. Ajorlu, B. (2007). Neothilization of Azerbaijan, Thesis at the Degree of Ph.d in Department of Archaeology, Tehran University, Tehran. Amir Ahmadi, B. )1991). Ojan (Part I), Development Of Teaching Geography, 25 and 26: 49-53. Bahraminia, M.; Khosrozadeh, A. and Ismaili Jolodar, M.I. (2013). The Analysis of the Role of Natural Factors in Spatial Distribution of Neolithic and Chalcolithic Sites, Ardal, Chaharmahal-Bakhtiari, Journal of Archaeological Studies of University of Tehran, 5(2): 21-37. Bayati Khatibi, M.; Mokhtari, D. and Karami, F. (2008). The Risk Of Earthquakes And Risk Analysis Of Risks in Population Centers, Case Study: Bostanabad in East Azerbaijan, Journal of Geographical Research, 91: 77-96. Bottema, S. (1986). A Late Quaternary Pollen Diagram from Lake Urmia (Northwestern Iran), Review of Palaebotany and Palynolgy, 47: 241-261. Chaychi Amirkhiz, A. (2008). Stratigraphy of Degirman tepe in Bostanabad: First Season 2008 (First Preliminary Report), Cultural Heritage, Handcrafts and Tourism Organization (Unpublished). Dehqan, M. (2008). Analysis of Settlement Pattern in Chalcolithic period in Mahidasht Plain, Thesis at the Degree of Master graduate in Department of Archaeology, Tehran University, Tehran. Fesharaki, P. (2005). Rural Geography, Publication of Payam-e-Noor University. Hejebri Nobari, A.R. and Pourfaraj, A. (2006). Explain of the Neolithic and Chalcolithic period of Ardebil Province, based on Archaeological data in Qosha Tepe Shahr Yeri, Journal of Literature and Human Sciences of Tehran University, 2: 26-1. Jafarpoor, A. (1988). Ecology, Published by Tehran University, Tehran. JomehPour, M. (2006). The Application Of GIS in Environmental potency Feasibility And Determining of The Optimal Environment In Rural Areas, Case Study: Torbat Heyderiyeh, Geographical Research Quarterly, 55: 35-58. Karami, F. (2009). Approximate Evaluation Of Tectonic Activity Using The Pictometry Analysis: Case Study Of Ojan River, Northeast Of Sahand Mountain, Journal of Geography and Environmental Planning, 35: 135-154. Landmann, Günterç et al. (1996a). Dating Late Glacial Abrupt Climate in the 14.570 yr Long Continuous Verves Record Of Lake Van, Turkey, Plaeogeography Palaeoclomatology Palaeoecology, 122: 107-118. Landmann, Günterç et al. (1996b). Climatically Induced lake Level Changes at Lake Van, Turkey during the Pleistocene/Holocene Transition, Global Biogeochemical Cycles, 10(4): 797-808. Malek Shahmirzadi, S. (1999). Iran in Prehistoric: Archaeology of Iran from the beginning to the dawn of urbanization, Cultural Heritage, Publication of Handcrafts and Tourism Organization (ICHTO) Tehran. Maziar, Sepideh (2010). Excavation at Kohne pasgah Tepesi, Araxes valley, Northwest Iran: First Preliminary Report, Ancient Near Eastern Studies, 47: 165-193. Motarjem, A and Balmaki, B. (2009). Analysis of the Parthian settlements in northern slopes of Alvand- Hamedan, Journal of Archaeological Studies, 1: 135-153. Naseri Someeh, H. (2014). Analysis of settlement patterns in Bostanabad in the Chalcolithic period, Thesis at the Degree of Master graduate in Department of Archaeology, Tehran University, Tehran. Niknami, K.; Khatib Shahidi, H. and Saeedi Harsini, M. (2007). Theory and Modeling Techniques to predict (estimate) Location and distribution of Prehistoric sites in the Archaeological landscape using GIS and Logistic Regression, Case Study, Gamasiyab River Basin in Central Zagros, Journal of the Faculty of Literature and Human Sciences of Tehran University, 184: 193-212. Niknami, K.A. (2006). Perspective theorique de l’evaluation de la sensibilite des sites du paysage archeogiqe selon une double approche: statistique et prospection au sol. un cas d’etude d’Iran, Archeologia e Calcolatori, 17: 83-96. Nikzad, M. (2011). Analysis of settlement patterns in the Neolithic period in Sarfirouzabad Plain, Kermanshah, Thesis at the Degree of Master graduate in Department of Archaeology, Tehran University, Tehran. Rahnamaei, M.T. (1998). Category Topics and Urban Methods: Geography, Research Center. Rajaei, A.H. (1994). Applied Geomorphology in Regional Planning and Construction, Qomes Publishing.
Ranjbari, H. )2006). Study of Hydrogeomorphology of Ojan River (Bostanabad), Master Thesis, Thesis at the Degree of Master graduate in Department of Geography, Tehran University, Tehran.
Reisnia, E. (1989). Azerbaijan's history from the beginning to Islam, Tabriz, Publication of Nima.
Saeidi, A. (1998). Fundamentals of Rural Geography, Tehran, Publication of Samt.
Soltani, N. and AliqolyzadehFiruzjaei, N. (2001). Analysis the Relationship between Environmental Factors in Natural Patterns of Spatial Distribution and Population Settlements in the Area of Bahar, Hamadan, Journal of Jahad,21(245-244): 98-90.
Shahrabi, Mustafa and Kelt, Kerry (1986). Holocene Sedimentology Of Hyper Saline Lake Urmia, Northwestern Iran, Palaeogeography Palaeoclimatology Plaeoecology, 54: 105-130.
Velayati, R. (2006). Report of Archaeological Survey in Bostanabad: First season, Cultural Heritage, Handcrafts and Tourism Organization of eastern Azerbaijan, Tabriz.
Velayati, R. (2013). Report of Archaeological Survey in Bostanabad: Secend season, Cultural Heritage, Handcrafts and Tourism Organization of eastern Azerbaijan, Tabriz.
Velayati, R. (2014). Report of Archaeological Survey in Bostanabad: Third season, Cultural Heritage, Handcrafts and Tourism Organization of eastern Azerbaijan, Tabriz.
Wilkinson, Keith Nş et al, (2005). The impact of Late Holocene Environmental Change on lacustrine ostracods in Armenia,Plaeogeography Palaeoclomatology Palaeoecology, 225: 187-202.
Zahedi, M.; Rasouli, A.A. and Faraj, A. (2009). Azerbaijan's Climate Atlas, Journal of Geography and Planning, 27: 215-230.
Zomorodian, M.J. (1997). The Application Of Natural Geography In Urban And Rural Planning, Publication of University of Payam-e-Noor, Tehran. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,423 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,012 |