پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,239 |
| تعداد مقالات | 67,849 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,374,818 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,143,681 |
مطالعه فرمی و ساختاری کتیبه‌های نستعلیق در مساجد قاجاری اصفهان و مقایسه آن با نمونه‌های مشابه صفوی | ||
| نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی | ||
| مقاله 7، دوره 21، شماره 4، دی 1395، صفحه 65-76 اصل مقاله (2.78 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfava.2016.59954 | ||
| نویسندگان | ||
| فرهاد خسروی بیژائم* 1؛ احمد صالحی کاخکی2؛ ملیکا یزدانی3 | ||
| 1مربی مدعو دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 2دانشیار دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 3دانشجوی دکتری دانشگاه هنر اصفهان | ||
| چکیده | ||
| بسیاری از کتیبه‌های نستعلیق قاجار، توسط خوشنویسانی مانند آقا محمد باقر سمسوری و فتح الله جلالی، که در زمره پیروان میرعماد و محمد صالح اصفهانی به شمار می‌روند، نوشته شده است. اصلی‌ترین سوال این پژوهش بنیادی این است که مهمترین تحولات فرمی و ساختاری کتیبه‌های نستعلیق در مساجد قاجاری اصفهان چیست؟ بدین جهت، ضمن بررسی جامعه آماری مورد نظر، بر اساس روش نمونه‌گیری طبقه بندی پسین، نتایجی قابل توجه حاصل شده است. مساجدی چون مسجد سید، رحیم خان، رکن الملک، کرمانی و صفا، پنج مسجدی هستند که کتیبه نستعلیق در تزئینات آنها دیده می‌شود. مطالعه روند تاریخی اجرای این کتیبه ها، نشان‌دهنده وقفه طولانی مدت در اجرای کتیبه‌های نستعلیق در طول سده 13 ه.ق است که به نظر می‌رسد، این روند کند با شتاب چشمگیری از نظر تعداد و تنوع، در اوایل سده 14 هـ.ق احیا شده است. تنوع رنگی بالا، تزئین پس زمینه قاب بندی‌ها و نیز نوآوری در فرم قاب‌ها، را می‌توان از جمله نوآوری‌های قابل توجه نمونه‌های قاجاری در مقایسه با نمونه‌های صفوی دانست. دستاورد دیگر این پژوهش، شکل‌گیری تفاوت‌های قابل ملاحظه در زمینه اجرای کتیبه‌های قاجاری، نسبت به دوره صفوی است. جالب اینجاست که در جامعه آماری نمونه‌های قاجار، از کتیبه‌های گچی به عنوان زمینه استفاده نشده و بیشتر کتیبه‌ها به شیوه کاشی خشتی اجرا شده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کتیبه نگاری نستعلیق؛ خوشنویسان قاجار؛ مساجد اصفهان؛ تحولات فرمی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The formal and structural study of Nastaliq inscriptions of Qajar mosques in Isfahan and comparison with similar examples of Safavid | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Farhad Khosravi-bizhaem1؛ Ahmad Salehi Kakhki2؛ MELIKA Yazdani3 | ||
| 1teaching at art university of Isfahan | ||
| 2Associated Professor in Art university of Isfahan | ||
| 3Phd student of Art university of Isfahan | ||
| چکیده [English] | ||
| Calligraphy, as a prominent art incorporated into Persian and Islamic architecture, supplys messages and brings beauty to the eyes of the beholder. The most important messages in architecture are directly expressed by inscriptions. Different types of inscriptions are shaped in the form of mosaic works, multiple painted patterns, tiles, bricks or plaster techniques. Although in qajar period traditional methods were continued, but new ideas, design and methods can be witnessed in qajar dynasty artists work. The principal characteristic of epigraphy in Persia after the advent of the Safavids is the emphasis on Persian poetry and pious Shiʿite texts with an iconographic potency and deliberate frequency unknown yet. Arabic remained the language of koranic and Hadith quotations while Persian became increasingly prominent through its use for historical and poetic inscriptions in both architecture and decorative arts. Cursive scripts, especially ṯolṯ and nastaʿlīq supplanted the earlier Kufic and its variants in all but the essentially decorative repeat patterns in secondary positions. There are no systematically recorded or analyzed collections of inscriptions for this period, nor are there any comprehensive architectural surveys as there are for the Il-Khanid and Timurid periods. The essential source for Safavid inscriptions is Honarfar’s work on Isfahan, the city whose buildings provide the substance of Safavid monumental inscriptions in general. Apart from Isfahan, major Safavid, Zand and Qajar inscriptions survive in buildings in Ardabīl, Kermān, Qom, Mašhad, Shiraz, Yazd, and Tehran as well as in the Māzandarān region. Undoubtedly, one of the attractions of Qajar calligraphy is decisive and significant presence of Nastaliq in this era’s inscriptions. In fact, the masters of Nastaliq in this period are belonged to the last generation of calligraphers which highlighted Nastaliq. Great calligraphers such as Mohammad Bagher Semsuri, Fathollah Jalali, Abdorrahim Afsar, and the others who were the followers of Mir-emad and Mohammad Saleh Isfahani. The main aim of this research is identify of fundamental and structural changes in the form of Nastaliq inscriptions of Qajar mosques. Mosques: Seyyed, Roknolmolk, Rahim Khan, Kermani and Safa; are five mosques that decorated by Nastaliq inscriptions. According to this, in this investigation, a number of Nastaliq inscriptions in Qajar mosques in Isfahan introduced and studied as the main purpose. Therefore, about 20 inscriptions selected and have been studied. Based on the cases study, some conclusions were reached. Variety of colors, decorate the background frame and innovation in the form of frames, including innovations of Qajar samples compared with samples of the Safavid dynasty. Another point of considerable differences in the Qajar and Safavid inscriptions are the common techniques. For example, in the studied samples, there are no stucco inscriptions. Instead of that, Haft-Rang inscriptions are dominant. This method used in tile decoration since Timurid dynasty and raised in Safavid and Qajar dynasty. The first usage of Haft-Rang in inscriptions was at early 11th century A.H (17th A.D).In addition, a number of artists and craftsmen of Qajar in the inscriptions mentioned in the text is addressed. Keywords: Nastaliq Inscriptions, Qajar Calligraphy, Qajar Mosques, Mosques of Isfahan | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Nastaliq Inscriptions, Qajar Calligraphy, Qajar Mosques, Mosques of Isfahan | ||
| مراجع | ||
|
القرآن الکریم (1403)، الطبعه الثالثه، دارالفجر الاسلامی، دمشق. آژند، یعقوب (1383)، خوشنویسی در قلمرو مکتب هرات: دوره پیشین، با تاکید بر قلم نستعلیق، کتاب ماه هنر، شماره های 69 و 70، صص 24-36. امیرخانی، غلامحسین (1374)، آداب الخط امیرخانی، چاپ سوم، انجمن خوشنویسان ایران، تهران. اوکین، برنارد (1386)، معماری تیموری در خراسان، ترجمه علی آخشینی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد. ایران‌پور، امین. شیرازی، علی اصغر (1392)، ارتباط دست برتری با مبانی حرکتی در خط نستعلیق، فصلنامه نگره، شماره 28، صص 15-26. بخاری، درویش محمد بن دوست محمد (۱۳۷۳)، فوائد الخطوط، در کتاب: رسالاتی در خوشنویسی و هنرهای وابسته، به کوشش حمیدرضا قلیچ خانی، صص 305-398، روزنه، تهران. بختیاری، جواد (1364)، جوهره و ساختار هندسی خط نستعلیق، فصلنامه هنر، شماره 9، صص 130-145. بمانیان، محمدرضا و دیگران (1390)، بررسی تطبیقی نقوش کاشیکاری دو مسجد مدرسه چهارباغ و سید اصفهان، دوفصلنامه مطالعات تطبیقی دانشگاه هنر اصفهان، سال اول، شماره 2، صص 1-16. بهپور، باوند (1384)، کتیبه نگاری در دوره قاجار، بررسی کتیبه‌های هشت بنای دوره قاجاریه در شیراز و اصفهان، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 22، صص 83-92. بیانی، مهدی (1363)، احوال و آثار خوشنویسان، چاپ دوم، علمی، تهران. جباری، صداقت (1387)، تکوین و تطور قلم نستعلیق در سده هشتم و نهم هجری قمری، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 33، صص 77-84. حاجی قاسمی، کامبیز (1375)، گنج نامه فرهنگ آثار معماری اسلامی، دفتر دوم: مساجد اصفهان، مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی و شرکت توسعه فضاهای فرهنگی وابسته به شهرداری تهران، تهران. خسروی بیژائم، فرهاد (1386)، نستعلیق در کتیبه‌های مکتب اصفهان با تکیه بر آثار محمد صالح اصفهانی، مجموعه مقالات خوشنویسی گردهمایی مکتب اصفهان، صص 101-121، فرهنگستان هنر، تهران. خسروی بیژائم، فرهاد (1392)، تحولات مضمونی و ساختاری کتیبه‌های نستعلیق در بقاع متبرکه دوره صفوی، مجموعه مقالات اولین کنگره بین المللی امامزادگان، جلد دوم، صص 589-613، سازمان اوقاف و امور خیریه، تهران. دادمهر، منصور (1378)، سقاخانه ها و سنگاب‌های اصفهان، گلها، اصفهان. رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم (1352)، آثار ملی اصفهان، انجمن آثار ملی، تهران. عابدین پور، وحید. سمائی، معصومه، (1389)، علل تحول خوشنویسی و پیوند آن با هویت ایرانی در دوره تیموری، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، شماره 8، صص 55-86. فضائلی، حبیب الله (1362)، اطلس خط، چاپ دوم، مشعل، اصفهان. قدسی، منوچهر (1378)، خوشنویسی در کتیبه های اصفهان، گلها، اصفهان. قلیچ خانی، حمیدرضا (1373)، فرهنگ واژگان و اصطلاحات خوشنویسی و هنرهای وابسته، روزنه، تهران. قلیچ خانی، حمیدرضا (1392)، درآمدی بر خوشنویسی ایرانی، فرهنگ معاصر، تهران. قمی، قاضی احمد (1383)، گلستان هنر، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، چاپ چهارم، منوچهری، تهران. ماهرالنقش، محمود (1386)، مسجد سید اصفهان، مولف، تهران. مکی‌نژاد، مهدی (1386)، طبقه‌بندی کتیبه‌ها در معماری دوره صفوی، مجموعه مقالات خوشنویسی گردهمایی مکتب اصفهان، صص 85-99، فرهنگستان هنر. ، تهران مهدوی، سید مصلح الدین (1344)، تذکره شعرای معاصر اصفهان، تایید، اصفهان. نصرتی، مسعود (1380)، کتیبه‌های قرآنی و تاریخی مسجد سید اصفهان، ماهنامه گلستان قرآن، شماره 88، صص 22-26. هنرفر، لطف الله (1350)، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، چاپ دوم، ثقفی، اصفهان. هنرفر، لطف الله (1376)، آشنایی با شهر تاریخی اصفهان، چاپ چهارم، اصفهان، گلها.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,060 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 5,033 |
||