تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,578 |
تعداد مقالات | 71,072 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,696,826 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,927,671 |
تجلّی کهن الگوی «مادر مثالی» در حماسه های ملی ایران بر اساس نظریۀ روان شناختی یونگ | ||
زن در فرهنگ و هنر | ||
مقاله 4، دوره 8، شماره 1، فروردین 1395، صفحه 45-66 اصل مقاله (288.36 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jwica.2016.59115 | ||
نویسندگان | ||
رضا ستاری1؛ مرضیه حقیقی* 2؛ معصومه محمودی3 | ||
1دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران | ||
2دانشآموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران | ||
3استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علوم پزشکی مازندران | ||
چکیده | ||
مادرمثالی یکی از کهنالگوهای مهم نظریۀ روانشناختی یونگ است که به شکل شخصیت مادر واقعی، یا در قالب نمادهایی که بر جنبۀ مادرانه دلالت دارند، در آثار ادبی تجلی مییابد. حماسه اثری است برآمده از جامعۀ مردسالار که قدرتنماییهای مردانه در آن بیش از نقشورزی زنان به چشم میآید. اما آثار حماسی زیرساختی اسطورهای دارند و بازتابندۀ بسیاری از اساطیر و نمادهایی هستند که بهطور ناخودآگاه ظهور یافتهاند. از آنجا که حیات بشری، پیش از وقوف حماسه، یک دورۀ زنسروری را با تقدس بزرگمادران ازلی گذرانده، ناخودآگاه بشری از نمادهایی انباشته است که بر عنصر مادینۀ هستی دلالت دارند. با توجه به این انگاره، تاکنون پژوهشی در زمینۀ نمودهای کهنالگوی «مادرمثالی» در حماسههای ملی انجام نشده است. این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش بوده که نیروی بزرگمادران ازلی در قالب چه نمادهایی در متون حماسی تجلی یافته و این نمادها چه نقشی در زندگی قهرمانان حماسه برعهده دارند؟ دستاورد پژوهش حاکی از آن است که گرچه در آثار حماسی زنان عموماً نقشی تعیینکننده ندارند، خلأ حضور زنان و مادران در آثار حماسی بهطور ناخودآگاه و در قالب نمادهایی همانند آب، چشمه، باد، گیاه، کوه، غار، آتش و... پرشده که در رسیدن قهرمانان به فردیت نقش دارند. | ||
کلیدواژهها | ||
اسطوره؛ حماسۀ ملی؛ کهنالگو؛ مادرمثالی؛ یونگ | ||
مراجع | ||
[1] آموزگار، ژاله؛ تفضلی، احمد (1386). اسطورۀ زندگی زردشت، تهران: چشمه، چ 7. [2] اسدیطوسی، ابونصر (1389). گرشاسبنامه، تصحیح حبیب یغمایی، تهران: دنیای کتاب، چ 2. [3] اسنودن، روت (1388). خودآموز یونگ، ترجمۀ نورالدین رحمانیان، تهران: آشیان، چ 2. [4] اصفهانی، حمزهبنحسن (1346). تاریخ پیامبران و شاهان، ترجمۀ جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. [5] الیاده، میرچا (1389). رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: سروش، چ 4. [6] اوستا (1385). گزارش جلیل دوستخواه، تهران: مروارید، چ 10. [7] اوشیدری، جهانگیر (1378). دانشنامۀ مزدیسنا، تهران: مرکز، چ 2. [8] ایرانشاهبن ابیالخیر (1370). بهمننامه، ویراستۀ رحیم عفیفی، تهران: علمی و فرهنگی. [9] ــــــــــ (1377). کوشنامه، به کوشش جلال متینی، تهران: علمی. [10] باقری حسنکیاده، معصومه (1388). «اکوان دیو و ‘وای’ اسطورۀ باد»، مجلۀ مطالعات ایرانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، س 8، ش 16، ص133ـ140. [11] براهنی، رضا (1393). تاریخ مذکر، تهران: اول. [12] بلعمی، ابوعلی (1352). تاریخ بلعمی، ج 1، تصحیح محمدتقی بهار، تهران: زوار، چ 2. [13] بولن، شینودا (1392). نمادهای اسطورهای و روانشناسی مردان، ترجمۀ مینو پرنیانی، تهران: آشیان، چ 2. [14] بهار، مهرداد (1375). ادیان آسیایی، تهران: چشمه. [15] ــــــــــ (1384). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه، چ 5. [16] ــــــــــ (1386). از اسطوره تا تاریخ، تهران: چشمه، چ 5. [17] پورخالقی چترودی، مهدخت (1381). درخت شاهنامه؛ مشهد: بِهنشر. [18] ترقی، گلی (1387). بزرگ بانوی هستی؛ تهران: نیلوفر، چ 2. [19] حسندوست، محمد (1393). فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، ج 2، تهران: فرهنگستان، چ 2. [20] حسینزاده، آذین (1386). زنِ آرمانی، زنِ فتانه، تهران: قطره، چ 2. [21] دادگی، فرنبغ (1385). بندهشن، گزارنده: مهرداد بهار، تهران: توس، چ 3. [22] دوبوکور، مونیک (1387). رمزهای زندة جان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: مرکز، چ 3. [23] دینوری، ابوحنیفه احمدبن داوود (1368). اخبارالطوال؛ ترجمۀ محمود مهدوی، تهران: نی. [24] دیویدسن، الگا ام. (1378). شاعر و پهلوان در شاهنامه، ترجمۀ فرهاد عطایی، تهران: تاریخ ایران. [25] روایت پهلوی (1367). ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. [26] رید، ایولین (1387). مادرسالاری: زن در گسترۀ تاریخ تکامل، ترجمۀ افشنگ مقصودی، تهران: گلآذین. [27] زمردی، حمیرا (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی؛ تهران: زوار. [28] زند بهمن یسن (1370). ترجمۀ محمدتقی راشدمحصل، تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی. [29] سامنامه (1392). تصحیح وحید رویانی، تهران: میراث مکتوب. [30] ستاری، جلال (1366). رمز و مثل در روانکاوی؛ تهران: توس. [31] ــــــــــ (1390). سیمای زن در فرهنگ ایران، تهران: مرکز، چ 6. [32] ــــــــــ (1392). بازتاب اسطوره در بوف کور، تهران: توس، چ 2. [33] سرکاراتی، بهمن (1385). سایههای شکارشده، تهران: طهوری، چ 2. [34] سلمانینژاد، صغری؛ سیف و موسیوند (1391). «بررسی و تحلیل چیستی و چگونگی ظهور کهنالگوی آنیما و آنیموس در شعر طاهره صفارزاده»، نشریۀ زن در فرهنگ و هنر، دورۀ 4، ش اول، ص107ـ126. [35] شایگان، داریوش (1379). بتهای ذهنی و خاطرۀ ازلی، تهران: امیرکبیر، چ 3. [36] شمیسا، سیروس (1376). داستان یک روح، تهران: فردوسی، چ 3. [37] شوالیه، ژان (1384). فرهنگ نمادها (4جلد). ترجمۀ سودابه فضایلی، تهران: جیحون، چ 2. [38] صدقه، جان (1378).«درخت در اساطیر کهن»، ترجمۀ محمدرضا ترکی، شعر، ش 26، ص140ـ145. [39] طبری، محمدبنجریر (1375). تاریخ طبری، ج 2، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر، چ 5. [40] عطاییرازی، خواجه عمید (1382). برزونامه، اهتمام محمد دبیرسیاقی، تهران: انجمن مفاخر فرهنگی. [41] فانیان، خسرو (1351). «پرستش الههـ مادر در ایران»، بررسیهای تاریخی، س7، ش6، ص209ـ248. [42] فدایی، فربد (1387). کارل گوستاو یونگ بنیانگذار روانشناسی، تهران: دانژه، چ 2. [43] فرامرزنامه (1382). به اهتمام مجید سرمدی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. [44] فردوسی، ابوالقاسم (1374). شاهنامۀ فردوسی، کوشش سعید حمیدیان، تهران: داد، چ 2. [45] فوردهام، فرید (1388). مقدمهای بر روانشناسی یونگ، ترجمۀ مسعود میربها، تهران: جامی. [46] قائمی، فرزاد (1388). «تحلیل داستان کیخسرو در شاهنامه براساس روش نقد اسطورهای»، پژوهشهای ادبی، س 7، ش 27، ص 77ـ 100. [47] قائمی، فرزاد؛ یاحقی، محمدجعفر؛ پورخالقی چترودی، مهدخت (1388). «تحلیل نمادینگی عناصر خاک و باد در اساطیر و شاهنامۀ فردوسی براساس نقد اسطورهای»، نشریۀ ادبپژوهی، ش 10، ص57ـ82. [48] کزازی، میرجلال الدین (1380). مازهای راز، تهران: مرکز، چ 2. [49] ــــــــــ (1382). نامۀ باستان، ج 3، تهران: سمت. [50] ــــــــــ (1384). آب و آیینه، تبریز: آیدین. [51] ــــــــــ (1384). نامۀ باستان، ج 6، تهران: سمت، چ 2. [52] ــــــــــ (1390). رؤیا، حماسه، اسطوره، تهران: مرکز، چ 6. [53] کویاجی، جهانگیر (1380). بنیادهای اسطوره و حماسۀ ایران، جلیل دوستخواه، تهران: آگاه. [54] گرین، ویلفرد؛ مورگان، لیبر، ارل؛ ویلینگهم، جان (1385). مبانی نقد ادبی، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر، چ 4. [55] گزیدههای زادسپرم (1366). ترجمۀ محمدتقی راشدمحصل، تهران: مؤسسۀ مطالعات فرهنگی. [56] گوردن، والترکی (1379). «درآمدی بر نقد کهنالگویی»، نقد ادبی معاصر، ترجمه و تألیف جلال سخنور، تهران: رهنما. [57] لاش، جان (1392). دوقلوها، توأمانی و همزادها، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران: علمی. [58] لاهیجی، شهلا؛ کار، مهرانگیز (1381). شناخت هویت زن ایرانی، تهران: مطالعات زنان، چ 3. [59] مادح، قاسم (1380). جهانگیرنامه، به کوشش سید ضیاءالدین سجادی، تهران: دانشگاه تهران. [60] مادیورو، رنالدو؛ ویلرایت، ج. (1382). «کهنالگو و انگارۀ کهنالگویی؛ کارکرد کهنالگو در مقام اندام روان ناآگاه»، ترجمۀ بهزاد برکت، ارغنون، ش 22، ص281ـ 287. [61] مختاری غزنوی، عثمان (1377). شهریارنامه، اهتمام غلامحسین بیگدلی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد. [62] مدرسی، فاطمه (1382). «کیخسرو فرهمند به روایت فردوسی و سهروردی»، پژوهشنامۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، ش 37، ص85ـ102. [63] مزداپور، کتایون (1392). «افسانۀ پری در هزار و یک شب»، شناخت هویت زن ایرانی، به کوشش شهلا لاهیجی، چ 5، تهران: روشنگران و مطالعات زنان، ص290ـ342. [64] مظفری، علیرضا (1389). «رستم و هیرمند»، زبان و ادب (دانشگاه تبریز)، س 53، ش 220، ص107ـ118. [65] مقدم، محمد (1385). جستار دربارۀ مهر و ناهید، تهران: هیرمند، چ 2. [66] مینوی خرد (1385). ترجمۀ احمد تفضلی، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: توس، چ 4. [67] نولدکه، تئودور (2537). حماسۀ ملی ایران، ترجمۀ بزرگ علوی، تهران: سپهر، چ 3. [68] ویدنگرن، گئو (1377). دینهای ایران، ترجمۀ منوچهر فرهنگ، تهران: آگاهان ایده. [69] هینلز، جانراسل (1385). شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ باجلان فرخی، تهران: اساطیر، چ 2. [70] یاحقی، محمدجعفر (1386). فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر. [71] یاوری، حورا (1382). «روانکاوی و اسطوره»، گسترۀ اسطوره، گفتوگوهای محمدرضا ارشاد، تهران: هرمس، ص351ـ375. [72] یشتها (1347). گزارش ابراهیم پورداوود، تهران: زبان و فرهنگ ایران، چ 2. [73] یونگ، کارل گوستاو (1373). روانشناسی و کیمیاگری، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس. [74] ــــــــــ (1387). انسان در جستوجوی هویت خویشتن، ترجمۀ محمود بهفروزی، تهران: جامی، چ 3. [75] ــــــــــ (1389). انسان و سمبولهایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی، چ 7. [76] ــــــــــ (1390). چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: بهنشر، چ 3. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,300 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,067 |