پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,757 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,113,795 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,879,562 |
حقائق أسرار الدین»، متنی کهن از میراث نُصیریه: پژوهشی در تاریخ‌گذاری و شناسایی مؤلف آن | ||
| مجله ادیان و عرفان | ||
| مقاله 2، دوره 48، شماره 2، اسفند 1394، صفحه 163-183 اصل مقاله (467.98 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrm.2016.58702 | ||
| نویسنده | ||
| حمید باقری* | ||
| استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| «نُصیریه» از جمله فرقه‌های انحرافی شیعۀ امامی است که رویکرد باطنیـ غالیانه در میان پیروان آن مشاهده میشود. نظر به ماهیت سرّی جریان‌های باطنی، آثار اندکی از میراث نُصیریه بهشکل عمومی در اختیار است. در سال‌های اخیر، مجموعه‌ای با عنوان «سلسلة التراث العلوی» نشر یافته که مشتمل بر آثار فراوانی ازمیراث نُصیریان است. کتاب «حقائق أسرار الدین» از جملۀ آنهاست که در میان نُصیریه به «ابومحمد حسن بن علی بن شُعْبة حَرّانی» - صاحب کتاب تُحَف العُقولـ نسبت یافته است. اهمیت این کتاب از آن روست که شامل نقل‌قول‌های بسیاری از آثار جریان غلو، به‌ویژه غُلات سده‌های دوم و سوم کوفه، ازجمله آثار منسوب به «مُفضّل بن عُمر جُعْفی» و «محمد بن سنان»، است که امروزه محتوای شماری از این متون تنها بهواسطۀ همین اثر در دست است. این پژوهش می‌کوشد تا با بررسی شواهد مختلف، در گام نخست، تاریخی را که متن به آن تعلق دارد، تعیین و سپس مؤلف آن را شناسایی کند. بنا بر شواهد موجود و بر اساس نقد متنی، این متن اصالت تاریخی دارد و تاریخ حدودی آن سدۀ چهارم هجری و منتسب به ابن شعبة حرانی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حقائق أسرار الدین؛ تاریخ‌گذاری؛ ابن شُعْبه حَرّانی؛ نُصیریه؛ غُلات | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Ḥaqāiq asrār al-dīn as an archaic text from Nusayri inheritance: its author and date | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hamid Bagheri | ||
| چکیده [English] | ||
| Nuṣayrī-‘Alawī is a Shiite sect that the extremist-esoteric approach among them is highly visible. Due to the mysterious nature of such these esoteric movements, a little work of Nuṣayrī heritage is available to the public. A collection entitled Silsilat al-turāth al-‘alawī has published in recent years which includes an abundant works of Nuṣayrī heritage. Ḥaqāiq asrār al-dīn is one of them that among the followers of the sect have been attributed to Abu Muhammad Hassan b. Ali b. Shuba al-Harrani, who is known in Imami tradition by writing the Tuhaf al-Ughul. The importance of this book is that it contains many quotations from the works of extremists (Ghulat), especially the second and third centuries of Kufan (Iraq), such as Mufażżal b. ‘Umar al-Ju‘fī and Muĥammad b. Sinān that the content of some of these texts today is in hand only through this book. This paper attempts, by examining evidence at the first, to determine the time that Ḥaqāiq belongs to and in the next step to identify its author. According to textual criticism, the historical authenticity of the text, dating in part in the fourth century and assign it to Ibn Shuba could be suggested. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Ḥaqāiq asrār al-dīn, Dating, Ibn Shuba al-Harrani, Nuṣayrī sect, Ghulat (extremists) | ||
| مراجع | ||
|
[1] نهج البلاغة (1387ه.ق). تحقیق: صبحی صالح، بیروت [بی‌جا]. [2] آقابزرگ طهرانی (1403ه.ق). الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالأضواء. [3] ــــــــــ (؟). طبقات أعلام الشیعة، قم، مؤسسة اسماعیلیان. [4] ابن صیرفی، علی بن منجب بن سلیمان (1923م). الإشارة إلی من نال الوزارة، تحقیق: عبدالله مخلص، مطبعة المعهد العلمی الفرنسی. [5] ابن طولون، محمد بن علی (1418ه.ق). إنباء الأمراء بأنباء الوزراء، تحقیق: مهنّا حمد المهنّا، بیروت، دار البشائر الإسلامیة. [6] ابوغالب زُراری، أحمد بن محمد (1411ه.ق). رسالة ابی غالب الزراری الی ابن ابنه فی ذکر آل اعین و تکملتها لابی عبد الله الغضائری، چاپ: سیدمحمدرضا حسینی جلالی، قم، مرکز البحوث و التحقیقات الإسلامیة. [7] اشعری قمی، سعد بن عبدالله (1963م). کتاب المقالات و الفرق، تصحیح: محمدجواد مشکور، طهران، مؤسسة مطبوعاتی عطائی. [8] افندی اصفهانی، عبدالله (1401ه.ق). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق: سید احمد حسینی، قم، مطبعة الخیام. [9] امین، سیدمحسن (؟). أعیان الشیعة، تحقیق: حسن امین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات. [10] بحرانی، حسین بن علی بن صادق (1404ه.ق). الطریق إلی الله، تقدیم: مهدی السماوی، قم، منشورات حرمین. [11] بدوی، عبدالرحمن (1997م). مذاهب الإسلامیین، بیروت، دارالعلم للملایین. [12] برقی، احمد بن محمد (1370ه.ق). المحاسن، تحقیق: محدث ارموی، طهران، دارالکتب الإسلامیة. [13] بغدادی، عبدالقاهر (1398ه.ق). الفرق بین الفرق، ترجمه: محمدجواد مشکور، شهر، انتشارات اشراقی. [14] جوهری، اسماعیل بن حماد (1407ه.ق). الصحاح، تحقیق: احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین. [15] حرّانی، حسن بن علی بن شعبة (1404ه.ق). تحف العقول عن آل الرسول، تحقیق: علی اکبرغفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی. [16] ــــــــــ (2006م). حقائق أسرار الدین، چاپشده در سلسلة التراث العلوی: مجموعة الحرّانیین، ج4، تحقیق: ابوموسی و شیخ موسی، دیار عقل، دار لأجل المعرفة. [17] ــــــــــ (2006م). رسالة موضحة حقائق الأسرار، چاپشده در سلسلة التراث العلوی: مجموعة الحرّانیین، ج4، تحقیق: ابوموسی و شیخ موسی، لبنان، دار لأجل المعرفة. [18] حرّانی، علی بن جعفر بن حمزة (2006م). حجة العارف، چاپشده در سلسلة التراث العلوی، ج4، تحقیق: ابوموسی و شیخ موسی، دیارعقل، دار لأجل المعرفة. [19] حرّانی، محمد بن شعبة (2006م). کتاب الأصیفر، چاپشده در سلسلة التراث العلوی: مجموعة الحرّانیین، ج4، تحقیق: ابوموسی و شیخ موسی، دیارعقل، دار لأجل المعرفة. [20] ــــــــــ (2006م). إختلاف العالمین، چاپشده در سلسلة التراث العلوی: مجموعة الحرّانیین، ج4، تحقیق: ابوموسی و شیخ موسی، دیارعقل، دار لأجل المعرفة. [21] حرعاملی، محمد بن حسن (؟). أمل الآمل فی علماء جبل عامل، تحقیق: سیداحمد حسینی، بغداد، مکتبة الأندلس. [22] حلوانی، حسین بن محمد بن حسن بن نصر (1408ه.ق). نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، قم، مدرسة الإمام المهدی (علیه السلام). [23] خصیبی، حسین بن حمدان (؟). الهدایة الکبری، تحقیق: شوقی حداد، بیروت، مؤسسة السراج للطباعة. [24] ــــــــــ (1411ه.ق). الهدایة الکبری، بیروت، مؤسسة البلاغ. [25] خوانساری، محمدباقر (1390ه.ق). روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، تهران، اسماعیلیان. [26] دوانی، علی (1386). مفاخر اسلام، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. [27] دیلمی، ابوصالح (2008م). هدایة المسترشد و سراج الموحد، چاپشده در سلسلة التراث العلوی، تحقیق: ابوموسی و شیخ موسی، دیارعقل، دار لأجل المعرفة. [28] سجادی، جعفر (1367). مدخل «بداء» در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی. [29] اسم نویسنده(2006م)، سلسلة التراث العلوی. تحقیق: ابوموسی و شیخ موسی، دیارعقل، دار لأجل المعرفة. [30] شهرستانی، عبدالکریم (1364). الملل و النحل، تصحیح: محمد بن فتحالله بدران، قم، انتشارات رضی. [31] صدر، سیدحسن (؟). تأسیس الشیعة لعلوم الإسلام، شهر، شرکة النشر و الطباعة العراقیة. [32] صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1414ه.ق). الإعتقادات فی دین الإمامیة، تحقیق: عصام عبد السید، بیروت، دارالمفید. [33] صفار قمی، محمد بن حسن (1404ه.ق). بصائر الدرجات، تحقیق: میرزا محسن کوچه‌باغی، طهران، منشورات الأعلمی. [34] ضیائی، علی‌اکبر(1412ه.ق). فهرس مصادر الفرق الاسلامیة، بیروت، دار الروضه. [35] طباطبایی، محمدحسین (؟). المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جماعة المدرسین. [36] طبرانی، ابوسعید میمون (2006م). کتاب الحاوی فی علم الفتاوی، چاپشده در سلسلة التراث العلوی، ج3، دیارعقل، دار لأجل المعرفة. [37] طوسی، محمد بن حسن (1348). إختیار معرفة الرجال، تصحیح: حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه مشهد. [38] ــــــــــ (1411ه.ق). الغیبة، تصحیح: عبادالله طهرانی و علیاحمد ناصح، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیه. [39] ــــــــــ (1415ه.ق). رجال الطوسی، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی. [40] ــــــــــ (1420ه.ق). فهرست کتب الشیعة و أصولهم، تحقیق: سید عبدالعزیز طباطبایی، قم، مکتبة العلامة الطباطبایی. [41] عاصم بن حمید (1423ه.ق). کتاب عاصم، چاپشده در الأصول الستة عشر من الأصول الأولیة، تحقیق: ضیاء الدین محمودی، قم، دارالحدیث. [42] عاصی، اسد علی (1432ه.ق). العلویون تاریخاً و مذهباً، بیروت، دارالمحجة البیضاء. [43] علی عزیز ابراهیم (1419ه.ق). العلویون فی دائرة الضوء، بیروت، الغدیر. [44] قاسم محمود عبدالرؤوف (1413ه.ق). الکشف عن حقیقة الصوفیة، اردن، مکتبة الإسلامیة. [45] قیروانی، ابراهیم بن علی حصری (1972م). زهر الآداب و ثمر الألباب، تحقیق: محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالجیل. [46] کلینی، محمد بن یعقوب (1363). الکافی، تحقیق: علی‌اکبرغفاری، طهران، دارالکتب الإسلامیة. [47] مجلسی، محمد باقر (1403ه.ق). بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء. [48] مشکور، محمد جواد (1362). تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، تهران، کتابفروشی اشراقی. [49] مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1372). اوائل المقالات، تصحیح مهدی محقق، تهران، مؤسسة مطالعات اسلامی. [50] ــــــــــ (1414ه.ق). تصحیح إعتقادات الإمامیة، تحقیق: حسین درگاهی، بیروت، دارالمفید. [51] منصف بن عبدالجلیل (1419ه.ق). الفرقة الهامشیة فی الإسلام، تونس، مرکز النشر الجامعی بتونس. [52] نجاشی، احمد بن علی (1416ه.ق). فهرست أسماء مصنفی الشیعة المشتهر ب‍ـ رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی. [53] نوبختی، حسن بن موسی (1404ه.ق). فِرَق الشیعة، بیروت، دارالأضواء. [54] هاشم عثمان (1405ه.ق). العلویون بین الأسطورة و الحقیقة، بیروت، مؤسسة الأعلمی. [55] Catafago, J. (1876). “Nouvelles mélanges”, Journal Asiatique 4. [56] Friedman, Yaron (2010). The NuṣayrÐ-ÝAlawÐs: An Introduction to the Religion, History and Identity of the Leading Minority in Syria, Leiden · Boston, Brill. [57] Massignon, Massignon, L. (1963). “Esquisse d’une bibliographie nusayrie”, Opera Minora de Louis Massignon, Beirut.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,745 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,388 |
||