پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,987,904 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,658,406 |
ابن‌حاجب در اشاره‌ای داستانی | ||
| ادب فارسی | ||
| مقاله 8، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 16، اسفند 1394، صفحه 135-148 اصل مقاله (460.44 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2016.57811 | ||
| نویسنده | ||
| محمد شادروی منش* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی | ||
| چکیده | ||
| در برخی متن‌های ادبی فارسی تعبیری مَثَل‌گونه به کار رفته است که تاکنون در هیچ‌یک از فرهنگ‌های فارسی، از قبیل لغت‌نامه و منابع امثال و حکم مدخل نشده و مغفول مانده است. بر همین اساس، به نظر می‌رسد به توضیحی نیاز دارد. این تعبیر در دیوان ادیب‌الممالک فراهانی، قاآنی شیرازی و تقی دانش، به صورت‌های «برّۀ ابن‌حاجب»، «میشِ ابن‌حاجب» و «گوسفندِ ابن‌حاجب» آمده است. مقالۀ حاضر ریشۀ داستانی‌ـ‌تاریخی این تعبیر را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که منظور از ابن‌حاجبِ مذکور، ابن‌حاجب نحوی، صاحب شافیه و کافیه، زیسته در قرن ششم و هفتم هجری قمری است که در حکایتی افسانه‌وار با خواجه نصیرالدّین طوسی ارتباط می‌یابد. بر اساس این حکایت، پس از فتح بغداد به دست هلاکو و سقوط خلافت عبّاسیان، ابن‌حاجب که با خواجه نصیرالدّین سابقۀ عداوتی داشت، از بیم وی پنهان شده بود و خواجه نصیرالدّین با ترفندی خاصّ و با استفاده از گوسفندانی که به اهل هر خانه در بغداد سپرده بود، موفّق شد ابن‌حاجب را بیابد. همچنین مجعول بودن این حکایت با ذکر دلایلی در طی مقاله روشن شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ابن‌حاجب؛ امثال و حکم؛ برّۀ ابن‌حاجب؛ گوسفندِ ابن‌حاجب؛ میشِ ابن‌حاجب | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Ibn-e Hâjib in a Fictional Allusion | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Shadrooymanesh | ||
| چکیده [English] | ||
| There is a semi-proverbial expression in some Persian literary texts that has not yet indexed in none of Persian dictionaries –such as Loqat-nameh or any other proverb references and has been totally neglected. Accordingly it seems necessary being explained. It has been mentioned under different topics such as Ibn-e Hâjib’s lamb, Ibn-e Hâjib’s sheep, Ibn-e Hâjib’s ewe in Divans of Adib-ol-Mamâlek, Ghâ’âni, and Taghi Dânesh. The present essay is to explore the historical-fictional roots of the subject and to show that Ibn-e Hâjib in the story related to this proverb is the Arabic grammarian who lived in 6th and 7th centuries AH (12th -13th centuries AD) who linked to al-Dīn Tūsī in a legendary story. On the basis of the story, after the conquest of Baghdad and fall of Abbasid caliphate by Hulagu Khan, Ibn-e Hâjib was hiden for fear of Khawaja Nasīr due to a history of animosity with him, and Khawaja could find him using a special trick entrusting sheep to each household in Baghdad. It has also been made clear that the story is fabricated according to the reasons mentioned. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Ibn-e Hâjib, Persian proverbs, Ibn-e Hâjib’s lamb, Ibn-e Hâjib’s sheep, Ibn-e Hâjib’s ewe | ||
| مراجع | ||
|
ابن خلّکان (1968م)، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزّمان، تحقیق احسان عبّاس، بیروت، دار صادر. ادیب‌الممالک فراهانی، سیّدمحمّدصادق (1355)، دیوان، به تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران، فروغی. (1384)، زندگی و شعر ادیب‌الممالک فراهانی، به تصحیح سیّدعلی موسوی گرمارودی، چ اوّل، تهران، قدیانی. اعتضادالسّلطنه، علی‌قلی میرزا (1278 ق)، فلک السّعاده، چاپ سنگی، تهران، مطبعۀ آقا میر محمّدباقر طهرانی. (1296ق)، نامۀ دانشوران ناصری ، چاپ سنگی، تهران، بینا. انوری، حسن (1382)، فرهنگ بزرگ سخن، چ اوّل، تهران، سخن. (1383)، فرهنگ امثال سخن، تهران، سخن. بهمنیار، احمد (1361)، داستان‌نامۀ بهمنیاری، تهران، دانشگاه تهران. بیهقی، ابوالفضل (1356)، تاریخ بیهقی، به تصحیح علی‌اکبر فیّاض، چ دوم، مشهد، دانشگاه فردوسی. تنکابنی، محمّد بن سلیمان (1383)، قصص العلماء، به تصحیح محمّدرضا برزگر خالقی و عفّت کرباسی، تهران، علمی و فرهنگی، (بی‌تا)، قصص العلماء، چاپ سنگی، تهران، بینا. جزایری، نعمت‌الله (1333)، ترجمۀ زهر الرّبیع، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه. حبله‌رودی، محمّدعلی (1390)، جامع التّمثیل، به تصحیح حسن ذوالفقاری، تهران، معین. الحموی، یاقوت (بی‌تا)، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، الخوانساری، میرزا محمّدباقر (1392ق)، روضات الجنّات فی احوال العلماء و السّادات، اسماعیلیان، قم. دانش، تقی (1309)، «آثار معاصرین»، ارمغان، سال یازدهم، شمارۀ 4، 264ـ267. (1337)، دیوان قصاید، هزار غزل، مقطّعات، تهران، دانشگاه تهران. دهخدا، علی اکبر (1310)، امثال و حکم، تهران، مطبعۀ مجلس. (1377)، لغت‌نامه، چ دوم (ویراست جدید)، تهران، دانشگاه تهران. ذکاوتی قراگوزلو، علی‌رضا (1389) «سیری در مقامع الفضل»، آینۀ پژوهش، شمارۀ 124، 21ـ24. ذوالفقاری، حسن (1384)، داستان‌های امثال، مازیار، تهران. (1388)، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، تهران، معین. طبری، عمادالدّین حسن‌بن علی (1376)، تحفة الابرار فی مناقب ائمة الاطهار، به تصحیح سیّدمهدی جهرمی، تهران، میراث مکتوب. طوسی، نصیرالدّین (1378)، شرح ثمرۀ بطلمیوس، به تصحیح جلیل اخوان زنجانی، تهران، میراث مکتوب. عظیمی، صادق (1382)، فرهنگ بیست‌هزار مثل و حکمت و اصطلاح، تهران، مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران. قاآنی شیرازی، حبیب‌الله (1336)، دیوان، به تصحیح محمّدجعفر محجوب، تهران، امیرکبیر. کاشیان، ایران‌ناز (1369)، «ابن‌حاجب، ابوعمرو»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، به سرپرستی کاظم موسوی بجنوردی، ج3، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. کرمانشاهی، محمّدعلی (1389)، مقامع الفضل، قم، مؤسسة العلّامة المجدّد الوحید البهبهانی. مدرّس رضوی، محمّدتقی (1354)، احوال و آثار خواجه نصیرالدّین طوسی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. مستوفی، عبدالله (1377)، شرح زندگانی من، چ چهارم، تهران، زوّار. معین، محمّد (1350)، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,600 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,398 |
||