تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,533 |
تعداد مقالات | 70,518 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,133,384 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,239,399 |
مطالعة تأثیر زنان در عرصۀ هنر موسیقی دوران میانیِ اسلام براساس نقوش سفالی | ||
زن در فرهنگ و هنر | ||
مقاله 2، دوره 6، شماره 4، دی 1393، صفحه 427-444 اصل مقاله (653.16 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jwica.2014.56018 | ||
نویسندگان | ||
محمد ابراهیم زارعی1؛ خدیجه شریف کاظمی* 2 | ||
1دانشیار گروه باستانشناسی، دانشگاه بوعلیسینا همدان | ||
2دانشجوی دکتری باستانشناسی، دانشگاه بوعلیسینا همدان | ||
چکیده | ||
هنر موسیقی در ایران سابقهای طولانی دارد. در اوایل دورة اسلامی، هنر موسیقی نکوهش شد. در دورة امویان، موسیقی همچنان با مخالفت برخی از فقیهان و گروهی از عموم مسلمانان روبهرو شد. اما در سدههای بعد، با توجه به استقبال حکومتهای متعدد و نگرش عالمانة بسیاری از بزرگان و دانشمندان آن دوران، این هنر مورد توجه عموم واقع شد. بهکار بردن نقش زنان نوازنده روی سفالینهها، در دورههای سلجوقی و ایلخانی، به دلایل متعددی انجام گرفت. این نقوش میتوانند منبع ارزشمندی برای بررسی جایگاه هنر موسیقی و موقعیت اجتماعی زنان آن دوران باشد. این مقاله در پی آن است که با مطالعة نقوش سفالینههای دورة میانی اسلامی واقع در گنجینههای هنری و همچنین براساس متون کهن، به چگونگی موقعیت اجتماعی زنان هنرمند عرصة موسیقی و نقش آنان در تکامل هنر موسیقی آن دوران بپردازد. این پژوهش از نظر هدف از نوع تحقیقهای بنیادی است و از نظر روش تحقیقی تاریخیـ تحلیلی است. شیوة گردآوری دادهها با منابع تاریخی کتابخانهای انجام گرفته و در ادامه، تحلیل نمونههای سفالی موزهها در دورههای مختلف و بهویژه دورة میانی اسلام، با تمرکز بر نقش زن بررسی شده است. نتایج مطالعات نشان میدهد که بسیاری از نوازندگان آن دوران، همچون بانوان نوازنده، در جامعة خود جایگاه و موقعیت اجتماعی مناسبی داشتهاند. همچنین، نقوش سفالینههای این دوره نشان میدهد که زنان بیشتر سازهای زهی و کوبهای مینواختند. | ||
کلیدواژهها | ||
دوران میانی اسلام؛ زن؛ سفالینه؛ موسیقی | ||
مراجع | ||
[1] ابنخلدون، عبدالرحمن (1988). تاریخ ابنخلدون، ج 1، بیروت: دارالفکر. [2] ابنزیله، ابی منصور الحسین (1964). الکافی فی الموسیقی، تحقیق زکریا یوسف، بغداد: دارالقلم. [3] اصفهانی، ابوالفرج علیبنحسین (1368). الاغانی، بیروت: لدارالثقافه. [4] اخوانالصفا (1405). رسائل اخوان الصفا و خلان الوفا، ج 1، قم. [5] آژند، یعقوب (1389). نگارگری ایران، ج 1، تهران: سمت. [6] باستانی پاریزی (1380). خاتون هفت قلعه، تهران: روزبهان. [7] برکشلی، مهدی (1354). موسیقی فارابی، تهران: مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگ و هنر. [8] بلخاری، حسن (1388). سرگذشت هنر در تمدن اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی. [9] بورکهارت، تیتوس (1386). مبانی هنرهای اسلامی، ترجمة امیر نصیری، تهران: حقیقت. [10] بویس، مری و هنری، جرج فارمر (1368). خنیاگری و موسیقی ایران، ترجمة بهزاد باشی، تهران: آگاه. [11] بینش، تقی (1380). تاریخ مختصر موسیقی ایران، تهران: هوای تازه. [12] پلاسیّد، علیرضا (1381). «خنیاگری و رامشگری در دوران میانه (اشکانیـ ساسانی)»، نشریة چیستا، ش 191، صص 35ـ45. [13] پوپ، آرتور اپهام و اکرمن، فیلیپ (1387). سیری در هنر ایران از دوران پیش ار تاریخ تا امروز، ج4، ویرایش سیروس پرهام، تهران: علمی و فرهنگی. [14] پورمندان، مهران (1379). دائرةالمعارف موسیقی کهن ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی. [15] جنکینز، جین و اولسن، پل راوسینگ (1373). موسیقی و ساز در سرزمینهای اسلامی، ترجمة بهروز وجدانی، تهران: میراث فرهنگی. [16] حافظزاده، محمد (1381). تاریخ هنر موسیقی از غارها تا تالارها، تهران: عمیدی. [17] حسینی، سیدهاشم (1391). «تحلیل نمونههایی از نقوش زنان بر سفال دوران اسلامی»، زن در فرهنگ و هنر، دورة 4، صص 63ـ82. [18] حسینی، معصومهسادات (1391). «مطالعۀ باستانشناختی تکنیک ساخت سفالهای مینایی و لاجوردی موجود در موزة بنیاد»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشکدۀ ادبیات، دانشگاه تربیت مدرس. [19] خالقی، روحالله (1385). نظری به موسیقی ایرانی، تهران: رهروان پویش. [20] خلف تبریزی، محمدحسین (1342). برهان قاطع، به اهتمام محمد معین، ج2، تهران: ابنسینا. [21] دهخدا، علیاکبر (1373). لغتنامه، (زیر نظر محمد معین)، تهران: دانشگاه تهران [22] رضایینیا، عباس (1382). «جایگاه موسیقی مذهبی در ایران باستان»، نشریة هنرهای زیبا، ش 13، صص106ـ115. [23] سپهری، محمد (1377). علم و تمدن در عصر امویان، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، علوم و تحقیقات. [24] سعدی، مصلحبنعبدالله (1387). غزلیات سعدی (مصحح: محمدعلی فروغی)، تهران: مهراد، چ3. [25] شادقزوینی، پریسا (1391). «هویت زنان در نقوش آثاز هنری سدههای آغازین اسلام»، زن در فرهنگ و هنر، ش 4، صص 59ـ74. [26] صفیالدین، عبدالمومن (1346). رسالة موسیقی بهجتالروح، (با مقدمه ه.ل. رابینو د برگوماله)، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. [27] فارابی، ابونصرمحمدبنطرخان (1375). الموسیقی کبیر، ترجمة آذرتاش آذرنوش، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. [28] فردوسی، ابوالقاسم (1385). شاهنامۀ فردوسی، (با مقدمۀ محمد یاحقی)، تهران: سخنگستر. [29] قریب، محمدحسین (1368). ساز و آهنگ باستان، تهران: هیرمند. [30] کریستنسن، آرتور (1374). ایران در زمان ساسانیان، ترجمة رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب. [31] کیانی، مجید (1382). «جایگاه معنوی موسیقی در وضعیت کنونی ایران»، مجلۀ هنرهایزیبا، ش14، صص93ـ98. [32] متز، آدامز (1364). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، ج 1، تهران: امیرکبیر. [33] محمدحسن، زکی (1366). تاریخ صنایع ایران، ترجمۀ محمدعلی خلیلی، تهران: اقبال، چ 2. [34] مراغی، عبدالقادربنغیبیحافظ (1370). شرح ادوار، بهسعی تقی بینش، تهران: نشر دانشگاهی. [35] مراغی، عبدالقادربنغیبیحافظ (1356). مقاصدالاحان، به سعی تقی بینش، تهران: ترجمه و نشر کتاب. [36] ملکزاده، فرخ (1374). «نقوش زن در آثار باستان و علل عدم تصویر زن در نقوش تختجمشید»، مجلة ادبیات دانشکدة علوم انسانی، دورة 7، ش 74 و 75، صص26ـ30. [37] ورجاوند، پرویز (1384). کاوش رصدخانۀ مراغه، تهران: امیرکبیر. [38] Al-Isfahani, Yahya ibn Ali ibn Yahya (1969). Risala il- musiqi, British Museum, MS, Or. 2361,fal 236 v. [39] Boyce, M (1977). Acta Iranica, Troisieme Serie, N.2/3.Leiden. [40] Farmer, H.G (1967). Music(a Survey of Persian Art), Vol.6, London. [41] Pope, Upham Arthur (1938) The Ceramic Art in Islamic Art in Islamic times, in Survey of Persian Art, vol IX. [42] Mikami, Tsugio (1986). Ceramic Art of the World. vol2, Japan: Shogakukan. [43] Lane, Arthure (1947). Eaerly Islamic Pottery, Mesopotamia, Egypt and Persia, Victoria and Albert Museum, London, Faber and Faber. [44] Jenkins, Marilyn (1983). »Islamic Pottery a Brife History Marilyn, The Metropolitan Museum of Art Bulletin«, Islamic Art , Vol. 1, pp. 1-53. [45] Loukonine, Vladimir and Anatoli Livnov (2003) Persian Lost Treashres, Sirocco, London. [46] http://fa.wikipedia.org/wiki) (access8/10/2014).pm, 08:03 [47] www.metmuseum.org/lot_details.a (Retrived :9 Oktobr 2014( [48] www.ortolanstudio.com/murals-rediscovered-at-qusayr-amra(2014) [49] Axgig.com/images/13614251288603809537.jpg
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,363 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,616 |