پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,757 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,116,486 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,884,127 |
مقایسۀ شیوۀ تحریر طوسی و مغربی از اُکَر تئودوسیوس | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 2، دوره 11، شماره 1، فروردین 1392، صفحه 1-30 اصل مقاله (960.82 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسنده | ||
| معصومه امیری مقدم* | ||
| کارشناس ارشد تاریخ علم ، پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| در این مقاله تحریرهای طوسی و مغربی، از راه تحقیق در ویژگیهای هر یک و تفاوتهای آنها با یکدیگر، بررسی می‌شود. طوسی در تحریر اُکَر تئودوسیوس به چارچوب ظاهری متن اصلی پایبند بوده است؛ در عین حال با اضافه کردن اصول موضوعه و چند قضیۀ مقدماتی به استحکام ساختار ریاضی این رساله افزوده است و جملاتی را که خود به متن اضافه کرده است با عبارات مشخصی چون «أقول» و «فی بعض النسخ» از متن اصلی جدا کرده است. شیوۀ نگارش طوسی نشان می‌دهد که هدف او فراهم آوردن یک کتاب درسی در زمینۀ اکر بوده است؛ عبارات او موجز و دقیق‌اند و همۀ قضایا با اثبات همراه است. از این تحریر نسخه‌های متعددی در دست است که مهم‌ترین آنها در زمان حیات طوسی کتابت شده است. تنها تحریر دیگر به جا مانده از اُکَر متعلق به محیی الدین مغربی است. مغربی ساختار ظاهری متن رساله را تغییر داده است، به طوری که برخی از قضایا را ادغام کرده و در مواردی صورت متفاوتی برای بیان قضایا انتخاب کرده است. همچنین وی قضایای مقدماتی بیشتری نسبت به تحریر طوسی به متن افزوده است. از این رساله نسخه‌های معدودی به جا مانده و مهم‌ترین آنها نسخه‌ای است که در زمان حیات مغربی کتابت شده است. در مجموع می‌توان گفت تغییراتی که طوسی در متن رساله وارد کرده است محتوای ریاضی رساله را غنا بخشیده است؛ اما تحریر مغربی در بسیاری از موارد شامل تغییرات غیر ضروری و ظاهری است و قوت ریاضی تحریر طوسی را ندارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تئودوسیوس؛ تحریر اکر؛ محی‌الدین مغربی؛ نصیرالدین طوسی؛ هندسه کروی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Al-Ṭūsī’s Recension Method in Comparison to the Maghribī’s Recension of Theodosius’ Sphaerica | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Masoumeh Amirimoqaddam | ||
| M.Sc. History of Science, Institute for the History of Science, University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| This article examines al-Ṭūsī’s and Maghribī’s recensions of Theodosius’ Sphaerica by comparing their features and differences. Al-Ṭūsī adheresto the original text of Sphaerica, however, by adding some postulates and three lemmas, he enriches the mathematical structure of the treatise. Al-Ṭūsī’s composition style reveals that he intended to prepare a pedagogical textbook, his statements are concise and precise and he presents demonstrations for all the theorems. Several manuscripts of al-Ṭūsī’s recension are extant, one of which has been transcribed before his death. The only other extant recension of Sphaerica belongs to Muḥyeddīn Maghribī. Maghribī changes the style of the original text by merging some theorems, changing the demonstrations and modifying the diagrams. Although he inserts some additional lemmas into the text, he leaves some simple proofs incomplete. One of the extant manuscripts of Maghribī’s recension has been transcribed prior to his death. In sum, we can say that Ṭūsī’s recension enriches the mathematical content of the treatise, whereas Maghribī’s recension includes some superfluous and superficial changes and lacks the mathematical force of Ṭūsī’s recension. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Muḥyeddīn Maghribī, Naṣīr al-Dīn Ṭūsī, Spherical geometry, Taḥrīr Ukar, Theodosius | ||
| مراجع | ||
|
امیری مقدم، معصومه، ویرایش، ترجمه و شرح تحریر اُکَر تئودوسیوس تألیف خواجه نصیرالدین طوسی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران، 1389ش. تئودوسیوس، کتاب الأکر، مترجم ناشناس، نسخۀ شمارۀ 1031 Or.، لیدن، صص 22-72. ـــــــــــ ، مترجم قسطا بن لوقا البعلبکی، کتابخانۀ خصوصی، پیش‌تر متعلق به H. P. Kraus، گ33پ- گ64پ، کتابت در قرن 7ق. درایتی، مصطفی، فهرستوارۀ دست نوشت‌های ایران (دنا)، 12 جلد، تهران، 1389ش. روح‌اللهی، حسین، «تقی‌الدین راصد»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج16، تهران، 1387ش. قاسملو، فرید، «تحریر3»، دانشنامۀ جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج6، تهران، 1380ش. قربانی، ابوالقاسم، زندگی‌نامۀ ریاضی‌دانان دورۀ اسلامی، تهران 1375ش. مدرس رضوی، محمد تقی، احوال و آثار نصیرالدین، تهران 1354ش. مُصفّا، ابوالفضل، فرهنگ اصطلاحات نجومی، تهران 1381ش. معصومی همدانی، حسین، «استاد بشر»، دانشمند طوس (مجموعه مقالات)، به کوشش نصراللّٰه پورجوادی، تهران 1379ش. مغربی، محی‌الدین، کتاب الاُکر لثاوذوسیوس، نسخۀ شمارۀ 2/3035، کتابخانۀ دوبلین، کتابت به سال 669ق. ـــــــــــ ، نسخۀ شمارۀ 3/556، کتابخانۀ لیدن، کتابت به سال 980ق. ـــــــــــ ، نسخۀ شمارۀ 2/200، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، بی تاریخ. منزوی، احمد، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران 1378ش. Heath, T., L., A History of Greek Mathematics, vol. II, Oxford 1921. Ivor Bulmer, T., “Theodosius of Bithynia”, Dictionary of Scientific Biography, vol. XIII, NewYork 1981. Kunitzsch. P, Lorch. R, Theodosius Sphaerica: Arabic and Medieval Latin Translations, Stuttgart 2010. Lorch. R, “The Transmission of Theodosius̛ Sphaerica”, Mathematische Probleme im Mittelalter, Wiesbaden 1996. Sezgin, Fuat, Geschicte des Arabischen Schrifttums, v. 5, Leiden 1974. Sidoli, N., Kusuba, T., “Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī revision of Theodosius’ Spherics”, Suhayl, vol. 8, Barcelona 2008, pp. 9-46. Storey, C. A., Persian Literature, vol. II, part 1, London 1958.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,901 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,143 |
||