سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,563
تعداد مقالات70,834
تعداد مشاهده مقاله124,934,484
تعداد دریافت فایل اصل مقاله98,156,584
یاسوری, مجید, حاتمی نژاد, حسین, اسدزاده, هانیه. (1394). بررسی علل و چگونگی تمرکزگرایی تهران در سه دهۀ گذشته. , 47(2), 315-336. doi: 10.22059/jhgr.2015.51255
مجید یاسوری; حسین حاتمی نژاد; هانیه اسدزاده. "بررسی علل و چگونگی تمرکزگرایی تهران در سه دهۀ گذشته". , 47, 2, 1394, 315-336. doi: 10.22059/jhgr.2015.51255
یاسوری, مجید, حاتمی نژاد, حسین, اسدزاده, هانیه. (1394). 'بررسی علل و چگونگی تمرکزگرایی تهران در سه دهۀ گذشته', , 47(2), pp. 315-336. doi: 10.22059/jhgr.2015.51255
یاسوری, مجید, حاتمی نژاد, حسین, اسدزاده, هانیه. بررسی علل و چگونگی تمرکزگرایی تهران در سه دهۀ گذشته. , 1394; 47(2): 315-336. doi: 10.22059/jhgr.2015.51255

بررسی علل و چگونگی تمرکزگرایی تهران در سه دهۀ گذشته

پژوهشهای جغرافیای انسانی
مقاله 9، دوره 47، شماره 2، تیر 1394، صفحه 315-336    اصل مقاله (1.13 M)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhgr.2015.51255
نویسندگان
مجید یاسوری* 1؛ حسین حاتمی نژاد2؛ هانیه اسدزاده3
1دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه گیلان
2استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری وعضو قطب برنامه ریزی و توسعه پایدارگردشگری، دانشگاه تهران
3کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گیلان
چکیده
ایران به­عنوان یکی از کشورهای درحال توسعه، تا قبل از آغاز قرن حاضر، نظام شهری نسبتآ متعادلی داشته است، اما با به­وجودآمدن حکومت متمرکز، تکیه بر درآمدهای نفتی و تزریق آن به قطب­های انتخاب­شده، به­ویژه تهران، زمینة تمرکزگرایی فراهم شده و سبب شکل­گیری و کاهش تعادل سرزمینی شده است. به­علاوه، عوامل سیاسی، اقتصادی، زیرساختی، جمعیتی و نیروی انسانی نیز به تمرکزگرایی تهران دامن زده است و فاصلة تهران از سایر مناطق کشور را افزایش داده است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر شیوة اجرا، توصیفی- تحلیلی است. با استفاده از مطالعات کتابخانه­ای، به بررسی روند شکل­گیری تمرکزگرایی در ایران و مرکز توجه آن، تهران پرداخته می­شود و سپس با استفاده از روش شاخص ناموزون موریس، نابرابری و فاصلة ایجادشده بین مناطق مختلف کشور- که به­نوعی محصول تمرکزگرایی است- بررسی می­شود. درنهایت، با بهره­گیری از سالنامه­های آماری، عواملی که به تمرکزگرایی دامن زده­اند، از نظر کمی و آماری بررسی می­شود تا وضعیت تهران در این میان مشخص شود. نتایج نشان می­دهد که استقرار درازمدت دولت مرکزی در تهران، ساختار سیاسی و اداری متمرکزی را در این شهر پایه­ریزی کرده است که نتیجة آن زهکش­کردن بخش وسیعی از جمعیت، فعالیت و امکانات به این محدودة جغرافیایی بوده است؛ به­گونه­ای که اغلب امکانات مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، یا در تهران متمرکزند یا از تهران کنترل می­شوند.
کلیدواژه‌ها
تمرکززدایی؛ تمرکزگرایی؛ توسعة نامتوازن؛ تهران؛ نابرابری
مراجع
  1. آسایش، حسین، 1375، اصول و روش­های برنامه­ریزی استانی، دانشگاه پیام نور، تهران.
  2. زنجانی، حبیب­الله، 1388، طرح تهیه و تدوین برنامة آمایش استان تهران، مطالعات سیاسی، روند تحولات جمعیت، معاونت برنامه­ریزی استانداری.
  3. مرکز آمار ایران، 1391، سالنامة آماری 1390 تهران.
  4. زیاری، کرامت­الله، 1386، اصول و روش­های برنامه­ریزی منطقه­ای، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
  5. طاهری، ابوالقاسم، 1378، حکومت­های محلی و عدم تمرکز، قومس، تهران.
  6. روستایی، شهریور، 1377، سازمان فضایی نظام سکونتگاهی و نقش آن در تعامل ناحیه­ای، پایان­نامة دکتری رشتة جغرافیای شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
  7. نوری دانش، عبدالجمال، 1380، فدرالیزم؛ بررسی و مطالعة منطقة آذربایجان، پایان­نامة کارشناسی ارشد رشتة جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران­مرکز.
  8. وزارت مسکن و شهرسازی، 1384، چشم­انداز تمرکززدایی از تهران، نهاد مطالعه و تهیة طرح­های توسعة شهری.
  9. مطوف، شریف، 1378، نقش مشارکت مردم در برنامه­ریزی توسعة کشور، فصلنامة پژوهش، تهران، پژوهشکدة علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی، پیش­شمارة سوم (بهار و تابستان).
  10. مجتهدزاده، پیروز، 1381، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، سمت، تهران.
  11. پاپلی یزدی، محمدحسین، 1372، تمرکزگرایی و عدم تمرکزگرایی و اثرات آن، نمونة مسائل اداری، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، شمارة 29.
  12. پیران، پرویز، 1368، توسعة برون­زا و شهر: مورد ایران، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره­های 30- 31.
  13. رهنمایی، محمدتقی، 1383، دولت و شهرنشینی: گفتگو با محمدتقی رهنمایی، فصلنامة آبادی، شمارة 42.
  14. رضویان، محمدتقی، 1374، تمرکززدایی در کشورهای درحال توسعه و ایران، شروین، تهران.
  15. مرکز آمار ایران، 1376، گزیدة نتایج سرشماری 1375 استان تهران.
  16. مرکز آمار ایران، 1386، گزیدة نتایج سرشماری 1385 استان تهران.
  17. شکویی، حسین، 1384، دیدگاه­های نو در جغرافیای شهری، سمت، تهران.
  18. رضوانی، محمدرضا، 1386، شهرگریزی و چشم­انداز تمرکززدایی در شهر تهران، پژوهش­های جغرافیایی، مؤسسة جغرافیایی، دانشگاه تهران.
  19. اطاعت، جواد و سیده زهرا موسوی، 1389، تمرکززدایی و توسعة پایدار در ایران، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شمارة 71.
  20. مرکز آمار ایران، 1391، سالنامة آماری 1390 کل کشور.
  21. افروغ، عماد، 1373، شهری­شدن و توسعه و نظریة شهری پیشنهادی مرکز- پیرامون، مجموعه­مقاله­های سمینار جامعه­شناسی، جلد اول، سمت، تهران.
  22. زنجانی، محمود، 1380، تاریخ تمدن ایران باستان، آشیانة کتاب، تهران.
  23. احسن، مجید، 1373، تمرکز و تمرکززدایی و آثار کالبدی آن، فصلنامة آبادی، سال چهارم، شمارة 15.
  24. امیراحمدیان، هوشنگ، 1373، برنامه­ریزی منطقه­ای در ایران، مجلة توسعة منطقه­ای، شمارة 20.
  25. امیریان، سهراب، 1385، تحلیل نقش دولت در گسترش و تمرکز شهرنشینی در ایران (با تأکید بر دولت مدرن)، رسالة دکتری رشتة جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، استاد راهنما: محمدتقی رهنمایی، دانشگاه تهران، تهران.
  26. فقیهی، ابوالحسن، 1384، بوروکراسی و توسعه در ایران، رسا، تهران.
  27. قنبری، ابوالفضل، 1390، تحلیل عوامل مؤثر بر نابرابری در نقاط شهری استان های ایران، فصلنامة جغرافیایی آمایش محیط، شمارة 3، صص 137- 169.
  28. استانداری تهران، 1388، طرح تهیه و تدوین برنامة آمایش استان تهران، مطالعات اقتصادی، GDP، معاونت برنامه­ریزی استانداری.
  29. حافظ­نیا، محمدرضا، 1381، جغرافیای سیاسی ایران، سمت، تهران.
  30. حناچی، سیمین، 1383، بررسی نظام برنامه­ریزی و مدیریت توسعة شهری در ایران، فصلنامة آبادی، شمارة 42.
  31. حسن بخشان، محسن، 1389، بررسی مسائل و مشکلات کلان­شهر تهران، بخش سوم (بررسی و تحلیل کارکردها و چالش­های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شهر تهران)، استانداری تهران.
  32. کلانتری، خلیل، 1386، برنامه­ریزی و توسعة منطقه­ای، خوشبین، تهران.
  33. مدنی، قاسم، 1389، بررسی مسائل و مشکلات کلان­شهر تهران، بخش چهارم (سناریوهای ممکن برای نقش و کارکرد آیندة شهر تهران)، استانداری تهران.
  34. کاتوزیان، محمدعلی، 1374، اقتصاد سیاسی ایران؛ از مشروطیت تا پایان سلسلة پهلوی، ترجمة محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، مرکز، تهران.
  35. قنبری، ابوالفضل و میرنجف موسوی، 1390، قطب­های رشد به­مثابه رویکردی در عدم تعادل­های ناحیه­ای ایران، فصلنامة فضای جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، شمارة 34، صص 50- 72.

 

  1. Afrough, E., 1994, Urbanization and Development of Proposed Urban Theory Center -Periphery, Articles of Sociology Seminar, Volume I, Samt, Tehran. (In Persian)
  2. Ahsan, M., 1994, Centralization and Decentralization and its Physical Effects, Abadi Journal, Vol. 4, No.15.(In Persian)
  3. Amirahmadi, H., 1986, Regional Planning in Iran, Journal of Developing Areas, Vol. 20. (In Persian)
  4. Amirian, S., 2006, Analysis of Government Role on Development and Urbanization Focus in Iran (With Emphasis on the Modern State), Thesis of Geography and Urban Planning, Supervisor: Mohammad Taghi Rahnamaii, Tehran University. (In Persian)
  5. Asayesh, H., 1996, Principles and Procedures of Provincial Planning, Payeme Noor University, Tehran. (In Persian)
  6. Eta’at, J. and Moussavi S. Z., 1994, Decentralization and Sustainable Development in Iran, Human Geography Research, No. 71. (In Persian)
  7. Faqihi, A., 2005, Bureaucracy and Development in Iran, Rasa, Tehran. (In Persian)
  8. Ghanbari, A., 2011, Analysis of factors Affecting Inequality in Uurban Areas of Iran, Journal of Geographical Logistics, No. 3, pp. 137-169. (In Persian)
  9. Ghanbari, A., and Mousavi, M. R., 2011, Growth Poles as an Approach in Regional Imbalances in Iran, Journal of Geographical Space, Islamic Azad University of Ahar, No. 34, pp. 50-72. (In Persian)
  10. Governor of Tehran, 2009, Prepare and Formulation Plan of Logistics in Tehran, Economic Studies, GDP; Governor Planning Department. (In Persian)
  11. Hafezniya, M., 2002, Geopolitics of Iran, Samt,Tehran. (In Persian)
  12. Hanachi, S., 2004, Review the Planning System and Management of Urban Development in Iran, Abadi Quarterly, No. 42. (In Persian)
  13. Hasan Bakhshan, M., 2010, A Study of the Problems of Tehran Metropolitan, Section III (Evaluation and Analysis of Functions and Political, Social and Cultural Challenges of Tehran), Tehran Governor. (In Persian)
  14. Kalantari, Kh., 2008, Planning and Regional Development, 2nd Ed, Khoshbin,Tehran. (In Persian)
  15. Katoozian, M. A., 1995, The Political Economy of Iran: from Constitution by the end of the Pahlavi Dynasty, Translated by Mohammad Reza Nafissi and Kambiz Azizi, Markaz, Tehran. (In Persian)
  16. Madani, G., 2010, A Study of the Problems of Tehran Metropolitan, Section IV (Possible Scenarios for the Future Role and Function of Tehran), Tehran Governor. (In Persian)
 

  1. Ministry of Housing and Urban Development, 2005, DecentralizationVision in Tehran, Research and Urban Development Plans Institution. (In Persian)
 

  1. Mojtahedzadeh, P., 2002, Political geography and Geo-politics, Samt,Tehran. (In Persian)
  2. Motavaf, Sh., 1999, The Role of Public Participation in National development planning, Research Journal, Tehran, Institute of Humanities and Social Sciences of University Jihad, pre-third issue (spring and summer). (In Persian)
  3. Noori Danesh, A., 2001, Federalism; the Study and Review of Azerbaijan's Region, M.A thesis of geopolitical, Tehran Central Branch, Islamic Azad University. (In Persian)
  4. Paply Yazdi, M. H., 1993, Centralization and Decentralization and its Effects; Typical Administrative Issues, Journal of Geographical Research, No. 29. (In Persian)
  5. Piran, P., 1989, Extrinsic and Development and City: The Case of Iran, Political -Economic Information, No. 30-31. (In Persian)
  6. Rahnamaii, M. T., 2004, Government and Urbanism:Conversation with M.h. Rahnamaii, Abadi Quarterly, No. 42. (In Persian)
  7. Razavian, M. T., 1995, Decentralization in the Developing Countries and Iran, Sherwin, Tehran. (In Persian)
  8. Rezvani, M., 2007, City Aversion and Decentralization Vision in Tehran, Geographical Researches, Geographical Institute, Tehran University. (In Persian)
  9. Roostaii, Sh., 1998, Spatial Organization of Settlement System and its Role in the Region Interaction, Urban Geography, PhD Thesis, Tarbiat Modarres University, Tehran. (In Persian)
  10. Shokoii, H., 2005, New Perspectives in Urban Geography, Samt, Tehran. (In Persian)
  11. Statistical Center of Iran, 1997, Selective Census Results of 1996 in Tehran. (In Persian)
  12. Statistical Center of Iran, 2007, Selective Census Results of 2006 in Tehran. (In Persian)
  13. Statistical Center of Iran, 2011, Statistical Yearbook 2010, whole country. (In Persian)
  14. Statistical Center of Iran, (2011). Statistical Yearbook 2010 of Tehran. (In Persian)
  15. Taheri, A., 1999, Local Governance and Decentralization, Ghomess, Tehran. (In Persian)
  16. Zanjani, H., 2009, Prepare and Formulation Plan of logistics in Tehran, political studies, population changes trend, Governor Planning Department. (In Persian)
  17. Zanjani, M., 2001, History of Civilization in Ancient Iran, Ashyaneh Ketab,Tehran. (In Persian)
  18. Ziyari, J., 2009, Principles and Methods of Regional Planning, Tehran University Press, Tehran. (In Persian)
 

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 4,079
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,881





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب