پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,479 |
| تعداد مقالات | 70,032 |
| تعداد مشاهده مقاله | 122,995,314 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 96,225,317 |
اگزیستانسیالیسم در شعر یوسفالخال | ||
| ادب عربی | ||
| مقاله 9، دوره 5، شماره 2، اسفند 1392، صفحه 175-192 اصل مقاله (950.12 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jalit.2014.50322 | ||
| نویسنده | ||
| حسن گودرزی لمراسکی* | ||
| استادیار دانشگاه مازندران | ||
| چکیده | ||
| انسان به عنوان اشرف مخلوقات، مورد توجّه فیلسوفان پیشا سقراطی بود؛ ولی با ظهور سقراط این توجّه، کمرنگ شد چون که وی به نسبی بودن برتری‌های انسان اشاره نمود. بعد از گذشت قرن‌های متمادی، فیلسوفان بزرگی چون کیرکگارد، مارتین‌هایدگر، ژانپلسارتر و... ظهور کردند که انسان را محور توجهشان قرار داده و مکتب اگزیستانسیالیسم را بنیان نهادند. این مکتب در مورد انسان و اصالتش سخن گفته، بر تقدم وجود بر ماهیت تأکید ورزیده و همه‌چیز را از آنِ انسان می‌داند. اگزیستانسیالیسم در ادبیات جهانی به خصوص ادبیّات معاصر عربی نفوذ کرده و شاعران و ادیبانی چون أدونیس، سیاب و... از آن تأثیر پذیرفتند. یکی از آن‌ها، یوسفالخال، از شاعران بنام مدرنیسم در شعر معاصر عرب است که در این جستار، با روش تحلیل محتوا و تکیه بر ابیات او، به تأثیر اگزیستانسیالیسم در شعر او با محورهای انسان، آزادی و تعهد پرداخته می‌شود؛ چرا که وی برای انسان و اصالت او ارزش و اهمیت زیادی قائل است تا جایی که از نظام‌‌های کمونیستی به دلیل نادیده گرفتن نبوغ انسان و استعدادهای فردی او، شدیداً انتقاد می‌کند. از نظر او انسان همه چیز است و آزادی حق مسلم اوست؛ آزادی‌ای که به شناخت او از حقیقت و تشکیل جامعه‌ای آزاد، کمک کند. او ادبیّات را در خدمت انسان دانسته و ادیبی را ارزشمند می شمارد که نسبت به فرد و جامعه، تعهد داشته و حاضر باشد جانش را در راه میهن خود فدا کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| یوسفالخال؛ اگزیستانسیالیسم؛ انسان؛ آزادی و تعهد(گیب؛ 1366: 1) در پی این هجوم؛ کشورهای عربی با کشورهای غربی و تکنولوژی روز؛ آشنا شده و در زمینه‌های مختلف اعم از سیاسی؛ اجتماعی؛ علمی و... پیشرفت نمودند؛ ادبیّات هم با مکاتب ادبی غرب چون رمانتیسم؛ سورئالیسم؛ رئالیسم و... آشنا شد و از آن‌ها تأثیر پذیرفت.(الخفاجی؛ 1995: 153) یکی از مکتب‌های فلسفی و ادبی که در ادبیّات عربی تأثیر به سزایی گذاشت؛ اگزیستانسیالیسم است که در فارسی به آن «اصالت وجود» و در عربی «الوجودیة» گفته می‌شود و بنیان‌گذار آن کیرکگارد1 فیلسوف دانمارکی است. (استراترن؛ 1385: 10) سپس فیلسوفانی چون نیچه؛ مارتین‌هایدگر2 و... ظهور کرده و این مکتب را گسترش دادند؛ این مکتب توسط فیلسوفانی چون گابریل‌مارسل3 و ژانپلسارتر4؛ فیلسوف و ادیبی که سردمدار اگزیستانسیالیست‌های الحادی به شمار می‌آید؛ وارد ادبیّات شد. (www.hazemsakeek.com) هدف اگزیستانسیالیسم؛ انسان است و انسان؛ محور آن است. اگزیستانسیالیست‌ها معتقدند وجود انسان مقدم بر ماهیت اوست.(شریعتی؛ 1355: 7) و بنا بر تعبیر هایدگر؛ وجود بشری بر ذات او تقدم دارد؛ و یا به کلامی دقیق‌تر؛ وجود بشری؛ ذات اوست. (بارت؛ 1362: 46) فیلسوفان اگزیستانسیالیسم می‌گویند انسان تا زمانی که بر اساس فهم و شناخت خود از حقیقت دست به عمل نزده است و درگیر انتخاب و پذیرش مسؤولیت نشده است بهره‌ای از ساحت وجودی انسان ندارد. بشر همان است که خود می‌سازد. (سارتر؛ 1380: 29) در این مکتب انسان سرور خود؛ سرنوشت و طبیعتش است و در این جهان؛ جایی برای سروری دیگر جز او نیست؛ از این‌رو سارتر فرمانروایی انسان را ستوده (سارتر؛ 1365: 180-181) و بر آن است که انسان در هر چیزی جز آزاد نبودن؛ آزاد است و به همین جهت هیچ قانونی؛ مانع آزادی او نمی‌شود. (الخفاجی؛ 1995: 180-181) بنابراین؛ انسان و وجود او؛ محور این مکتب است و در انتخابش آزاد است (زمانی؛ 1380: 29)؛ این آزادی برای او تعهد و احساس مسؤولیت را به وجود می‌آورد؛ چرا که مفاهیمی چون آزادی؛ اختیار؛ تصمیم و مسؤولیت [ناشی از تعهد] نزد همة فیلسوفان اگزیستانسیالیست؛ از اهمیت زیادی برخوردار است. (مک‌کواری؛ 1377: 53) همان‌طور که اشاره شد؛ این مکتب بر ادبیّات جهان به خصوص ادبیّات معاصر عربی اثر گذاشته و شاعران و ادیبانی چون أدونیس؛ سیّاب؛ صلاح عبدالصبور؛ عبدالباسط صوفی و... از آن بهره بردند. (lychaldon.mountactif.com) یکی از این شاعران؛ یوسفالخال است که انسان و وجودش را محور بحث خود قرار داده است. از نظر او انسان مهم‌ترین چیز در هستی؛ و اساس وجود و هدفش است به همین جهت مافوق هر چیزی چون وطن؛ دولت؛ جامعه و نظام است همه چیز برای انسان وضع شده است؛ ولی انسان برای چیزی وضع نشده است. انسان در اندیشة یوسفالخال منبع ارزش‌هاست و همة قوانین؛ صورت‌ها و قواعد؛ پایین‌تر از انسان هستند نه بالاتر از او؛ یعنی آن‌ها وسیله‌اند نه هدف.(السالسی؛ 2004: 143-145) اگر بخواهیم از منابع تصویر انسان در اندیشة یوسفالخال نام ببریم؛ باید به موارد زیر اشاره کنیم: 1- فلسفة مدرسی توماس‌اکویناس5 که میان عقل و ایمان؛ ارتباط برقرار کرده و بر کرامت انسان آزاد و ارزش و قدرت او در خلق و ابداع؛ تأکید می‌ورزد؛ 2- فلسفة نیچه که الخال در آن؛ آرزوها و تفکراتش را یافت به خصوص در شخصیّت زرتشت که نمونة سوپرمن یا ابرمرد و مصدر ارزش‌هاست. (الخال؛ 1987: 193) همان‌گونه که گفته شد؛ محور اگزیستانسیالیسم است و آزادی یکی از ویژگی‌های اصلی اوست؛ از این رو یوسف الخال هم برای آزادی؛ اهمیت زیادی قائل شده و انسان آزاد را کسی می‌داند که حق را شناخته و در برابر آن تسلیم شود. هر وقت انسان از درون خود آزاد باشد؛ جامعه‌ای که او فردی از آن است؛ آزاد می‌شود. (السالسی؛ 2004: 44) اگزیستانسیالیست‌ها می‌گویند آزادی به انسان اختیار می‌دهد و این اختیار؛ او را در قبال دیگران متعهد می‌کند (مک کواری؛ 1377: 53) بدین جهت یوسف الخال خود را در قبال دیگران متعهد دانسته و ادبیات را زمانی ارزشمند می‌شمارد که به مشکلات انسان توجّه کند. (السالسی؛ 2004: 46) در این نوشتار اگزیستانسیالیسم در شعر یوسفالخال بررسی شده و به این سؤال اساسی پاسخ داده می‌شود: اگزیستانسیالیسم چگونه در شعر او جلوه‌گر می‌گردد؟ فرضیة تحقیق با توجّه به سؤال اصلی تحقیق؛ فرض نویسنده بر این اصل استوار است که اگزیستانسیالیسم در سه محور انسان؛ آزادی و تعهد در شعر یوسفالخال جلوه‌گر می‌شود. پیشینة تحقیق: در مورد اگزیستانسیالیسم و مبانی مختلف آن؛ مقاله‌هایی به نگارش در آمده است که عبارتند از: 1. «الموت الخیامی فی شعر صلاح عبد الصبور» مجلة «اللغة العربیة و آدابها» (میرزایی و پروانه؛ 2009: 123) 2. «مرگ اندیشی خیامی در آثار دو شاعر فارسی و عربی: صلاح عبدالصبور و نادر نادرپور» (میرزایی و دیگران؛ 1389: 129) در این دو مقاله مرگ اندیشی اگزیستانسیالیستی؛ در اندیشة صلاح عبدالصبور و نادر نادرپور؛ تحت تأثیر تفکر خیام مورد بررسی قرار گرفته است. 3. «نقد و بررسی اندیشة خردگرایی و آزاداندیشی در شعر متنبی شاعر عرب و ناصرخسرو قبادیانی» (فرزاد | ||
| اصل مقاله | ||
|
نوگرایی در ادبیّات عربی پس از حملة ناپلئون به مصر در سال(1798م) آغاز شد | ||
| مراجع | ||
|
احمدی، بابک، سارتر که می‌نوشت، تهران، مرکز، 1384هـ.ش. استراترن، پل، آشنایی با کیرکگور، ترجمة علی جوادزاده، تهران، چاپ دوم: 1385هـ.ش. اسوار، موسی، پیشگامان شعر امروز عرب، تهران، سخن، 1381هـ.ش. بارت، ویلیام، اگزیستانسیالیسم چیست؟ ترجمة منصور مشکین‌پوش، تهران، آگاه، 1362هـ.ش. بایزر، فردریک و دیگران، نگاهی به مدرنیته و ناخرسندی‌های آن، ترجمة محمد ضیمران، تهران، گلرنگ یکتا، 1385هـ.ش. برلین، آیزایا، متفکران روس، ترجمة نجف دریابندری، تهران، انتشارات خوارزمی، چاپ اول: 1361هـ.ش. الـخال، یوسف، الأعمال الشعریة الکاملة، بیروت، دارالعودة، 1979م. ــــــــــ، الـحریة، مجموعة شعر، بیروت، 1947م. ــــــــــ، «خواطر یکتبها یوسفالخال» النهار28: 7765، 5 نیسان1961م. ــــــــــ، دفاترالأیام، لندن، ریاض الریس للکتب والنشر، 1987م. ــــــــــ، هل ناسک الشخروب صاحب رسالة روحیه؟ میخائیل‌نعیمه فی مراحله من(الغربال) إلی زاد‌الـمعاد، الـمکشوف85:3، 3آذار1937م. الـخفاجی، محمدعبدالـمنعم، مدارس النقد الأدبی الـحدیث، القاهرة، الدار الـمصریة اللبنانیة، الطبعة الأولی، 1995م. خیربک، کمال، حرکة الـحداثة فی‌الشعر العربی الـمعاصر، بیروت، دارالفکر، 1986م. زمانی، محمدرضا، بررسی روابط اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمة مصطفی رحیمی، تهران، نشر قطره، 1380هـ.ش. سارتر، ژان پل، ادبیات چیست؟،ترجمة ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران، کتاب رمان، 1365هـ.ش. ــــــــــ ، اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمة مصطفی رحیمی، تهران، نشر قطره، 1380هـ.ش. ــــــــــ ، تهوع، ترجمة امیرجلال‌الدّین أعلم، تهران، نیلوفر، 1365هـ.ش. السالسی، جاک أماتاییس، یوسف‌الـخال و مـجلته «شعر»، بیروت، دارالنهار، 2004م. شریعتی، علی، اگزیستانسیالیسم و علم و اسکولاستیک جدید، قم، عمار، 1355هـ.ش. عبدالصبور، صلاح، الأعمال الشعریة الکاملة، بیروت، دارالعودة، 2006م. الغمری، مکارم، تأثیر فرهنگ اسلامی بر ادبیّات روسیه، ترجمة موسی بیدج، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1378هـ.ش. فرزاد، عبدالحسین، «نقد و بررسی اندیشة خردگرایی و آزاداندیشی در شعر متنبی و ناصرخسرو»، مجلة زبان و ادبیات، شماره 45 و 46، بهار و تابستان، تهران، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، 1384هـ.ش. گیب، هامیلتون، ادبیّات نوین عرب، ترجمة یعقوب آژند، تهران، اطلاعات، چاپ اوّل، 1366هـ.ش. مقلّد، محمدعلی، قضایا حضاریة عربیة معاصرة، بیروت، دارالـمنهل اللبنانی، 2003م. مک‌کواری، جان، فلسفة وجودی، ترجمة محمدسعید حنایی، تهران، هرمس، 1377هـ.ش. میرزایی، فرامرز؛ پروانه، علی؛ « الموت الخیامی فی شعر صلاح عبدالصبور »، مجلة اللغة العربیة وآدابها، العدد الخامس، قم، دانشگاه تهران پردیس قم، السنة الـخامسة، ربیع و صیف، 2009م. میرزایی، فرامرز؛ شریفیان، مهدی؛ پروانه، علی، «مرگ‌اندیشی خیامی در آثار دو شاعر فارسی و عربی: صلاح عبدالصبور و نادر نادرپور»، مجلة زبان و ادبیّات تطبیقی، شمارة2، دورة14، تهران، دانشگاه تربیت مدرس بهار 1389هـ.ش. اینترنت: اگزیستانسیالیسم (2010م.)، 13/9/1389 ش. http://pajoohe.com الالتزام فی الأدب،20/9/ 89 http://www.arab-ency.com تجربة الضیاع و الغرب (2007م.) http://lychaldon.mountactif.com الوجودیة(2010م.)، 20/9/1389ش. http://www.hazemsakeek.com | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 4,781 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,573 |
||