تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,112,077 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,215,954 |
همگرایی سه گونۀ بنیادین هندسی و پیدایش هندسۀ مسجد ایرانی* | ||
نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی | ||
مقاله 1، دوره 17، شماره 4، دی 1391، صفحه 1-14 اصل مقاله (4.24 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfaup.2012.36361 | ||
نویسندگان | ||
عیسی حجت1؛ مهدی ملکی* 2 | ||
1دانشیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران | ||
2دانشجوی کارشناسیارشد معماری داخلی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر | ||
چکیده | ||
چکیده چگونگی پیدایش هندسۀ مسجد چهارایوانی گنبددار یا مسجد ایرانی در هالهای از ابهام است و گونهشناسی متداول مساجد ایران برمبنای شمار ایوانها نیز از این ابهام نمیکاهد. هندسه، جانمایۀ هر نوع معماری است که با تعریف و تحدید آن، درک کالبدهای گونهگون آن نوع را آسانتر میکند. بنابراین برای شناخت شکل ایرانی مسجد، بهتر است از چیستی سرچشمههای هندسی و چگونگی فرآیند پیدایش هندسۀ آن نیز پرسید. مقاله در آغاز، کهنالگوی مسجدها را بررسی و دگرگونی آن را هنگام ورود به دیگر سرزمینها بیان میکند. سپس با شناسایی شماری از نخستین مسجدهای ایران، به جستوجوی سرچشمهها برآمده، به چگونگی پدیداری این مسجدها از دیدگاه هندسی پرداخته و دستاوردهای این تجربههای نخستین را برای سدههای پسین برشمرده است. در ادامه، با بررسی مساجد ساخته شده در نیمۀ نخست هزارۀ اول هجری و با نمایاندن ردپای سه گونۀ هندسی بهدست آمده از دورۀ پیشین، به دستهبندی و تحلیل هر گونه میپردازد. سپس دو گرایش بعدی میان این گونهها شناسایی و به نمونههای آن تا روزگار کنونی اشاره میشود. سرانجام، با پردازش فرآیند تاریخی گرایش به همگرایی در یکی از نخستین کارگاههای تجربی، نشان داده که پیدایش چنین هندسهای برای مسجد ایرانی، برآیند هندسی آن سه گونۀ بنیادین مسجد در ایران است. | ||
کلیدواژهها | ||
واژههای کلیدی گونهشناسی هندسی؛ مساجد شبستانی؛ مساجد گنبدخانهای؛ مساجد ایوانی؛ نخستین مساجد ایران | ||
اصل مقاله | ||
| ||
مراجع | ||
فهرست منابع آپمپوپ، آرتر، و فیلیس اکرمن (1387)، سیری در هنر ایران، باقر آیت ا.. زاده شیرازی، جلد3: معماری دوران اسلامی، چاپ1، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. آزاد، میترا (1384)، بررسی تحول بناهای مذهبی دوره ساسانی به بناهای مذهبی قرون اولیه اسلامی ایران، رسالۀ دکتری پژوهش هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران. آذرنوش، آذرتاش (1387)، چالش میان فارسی و عربی سدههای نخست، چاپ2، نشر نی، تهران. آیتاللهزاده شیرازی، باقر (1359)، مسجد جامع اردستان واقع در مرکز محله محال اردستان، اثر، سال1، شماره1. صص 6-51. اصطخری، ابراهیم (1927)، مسالکالممالک، به کوشش دخویه، لیدن. اکبری، علی (1390)، تحولات معماری ایران در سدههای نخست اسلامی، رسالۀ کارشناسیارشد معماری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. المافروخی الاصفهانی (مفضل بن سعد بن الحسین) (بیتا)، محاسن اصفهان، السید جلال الدین حسینی الطهرانی، بیجا. پیرنیا، محمدکریم (1387)، معماری ایرانی، تألیف و تدوین غلامحسین معماریان، چاپ 1، سروش دانش، تهران. پیرنیا، محمدکریم (1386)، سبک شناسی معماری ایرانی، تدوین و گردآوری غلامحسین معماریان،چاپ 5، سروش دانش، تهران. تالبوترایس، دیوید (1375)، هنر اسلامی، ماهملک بهار، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. حاجی قاسمی، کامبیز، و همکاران (1383)، گنجنامه: مساجد، جلد6، دانشگاه شهید بهشتی و انتشارات روزنه، تهران. حاجی قاسمی، کامبیز، و همکاران (1383)، گنجنامه: مساجد جامع (بخش اول)، جلد7، دانشگاه شهید بهشتی و انتشارات روزنه، تهران. حاجی قاسمی، کامبیز، و همکاران (1383)، گنجنامه: مساجد جامع (بخش دوم)، جلد8، دانشگاه شهید بهشتی و انتشارات روزنه، تهران. حاجی قاسمی، کامبیز، و همکاران (1377)، گنجنامه: بناهای مذهبی تهران، جلد3، دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران. حاجی قاسمی، کامبیز، و همکاران (1375)، گنجنامه: مساجد اصفهان، جلد2، دانشگاه شهید بهشتی و شرکت توسعه فضاهای فرهنگی، تهران. دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 10، مدخل اوزان و مقادیر. زرگر، اکبر، و همکاران (1386)، راهنمای معماری مسجد، چاپ1، دید، تهران. سیرو، ماکسیم (1359)، تطور مساجد روستایی در اصفهان، کرامت ا.. افسر، اثر، سال 1، شمارههای 1-4. شرودر، اریک (1387)، «آثار یادمانی برجامانده از دورۀ نخست»، صص 1145-1179 و «دورۀ سلجوقی»، صص 1193-1250، در: آپمپوپ، آرتر، و فیلیس اکرمن (1387)، سیری در هنر ایران، باقر آیت ا.. زاده شیرازی، جلد3: معماری دوران اسلامی، چاپ1، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. گالدیری، اوژن (1370)، مسجد جامع اصفهان، عبدالله جبل عاملی، میراث فرهنگی استان اصفهان، اصفهان. گالدیری، اوژن (بیتا)، مسجد جمعه اصفهان در دوران آل بویه، حسینعلی سلطانزاده پسیان، سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران، تهران. گالدیری، اوژن (2535 [1355])، اطلاعاتی راجع به گنبد نظامالملک در مسجد جامع اصفهان، فرهنگ معماری ایران، شماره 2و3، بهار2535. گرابار، اولگ (1379)، شکلگیری هنر اسلامی، مهرداد وحدتی دانشمند، پژوهشگاه علوم انسانی، تهران. گرابار، اولگ (1388)، مسجد بزرگ اصفهان، محمدعلی موسوی فریدنی. انتشارات مانی، به کوشش سازمان نظام مهندسی استان اصفهان، اصفهان. گردیزی، عبدالحی (1363)، تاریخ، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران. گدار، آندره، و دیگران (1367)، آثار ایران، ابوالحسن سروقد مقدم، جلد3، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد. گدار، آندره، و دیگران (1367)، آثار ایران، ابوالحسن سروقد مقدم، جلد4، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد. محمدی ملایری، محمد (1379)، تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلدهای 2و3، توس، تهران. نجفی، سید محمدباقر (1387)، مدینهشناسی، جلد 1، انتشارات مشعر، تهران. نرشخی، ابوبکر (1363)، تاریخ بخارا، ترجمۀ ابونصر قباوی. تلخیص محمد بن زفر بن عمر، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، توس، تهران. هیلنبرند، رابرت (1387)، معماری اسلامی، شکل، کارکرد و معنی، باقر آیتاللهزاده شیرازی، چاپ4، روزنه، تهران. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 6,228 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 12,391 |