سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات163
تعداد شماره‌ها6,767
تعداد مقالات72,893
تعداد مشاهده مقاله132,139,823
تعداد دریافت فایل اصل مقاله103,714,536
مجد, امید, بکائیان, هادی. (1404). بررسی تحلیلی تاریخ نیشابور از آغاز تا حملۀ مغول. , 15(1), 107-124. doi: 10.22059/jis.2025.376753.1282
امید مجد; هادی بکائیان. "بررسی تحلیلی تاریخ نیشابور از آغاز تا حملۀ مغول". , 15, 1, 1404, 107-124. doi: 10.22059/jis.2025.376753.1282
مجد, امید, بکائیان, هادی. (1404). 'بررسی تحلیلی تاریخ نیشابور از آغاز تا حملۀ مغول', , 15(1), pp. 107-124. doi: 10.22059/jis.2025.376753.1282
مجد, امید, بکائیان, هادی. بررسی تحلیلی تاریخ نیشابور از آغاز تا حملۀ مغول. , 1404; 15(1): 107-124. doi: 10.22059/jis.2025.376753.1282

بررسی تحلیلی تاریخ نیشابور از آغاز تا حملۀ مغول

پژوهش های ایران شناسی
دوره 15، شماره 1، خرداد 1404، صفحه 107-124    اصل مقاله (634.02 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2025.376753.1282
نویسندگان
امید مجد* 1؛ هادی بکائیان2
1دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2پژوهشگر تاریخ دورة اسلامی
چکیده
نیشابور به عنوان یکی از کلانشهرهای دنیای اسلام در فاصله سده‎های سوم تا هفتم هجری قمری نقش مهمی در تحولات سیاسی- اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی ایران و جهان اسلام ایفا نموده است. بررسی تاریخ نیشابور در این دوره نشانه‎های بسیار شاخصی از یک ایران کوچک در گستره مرزهای کرسی ایالت خراسان بزرگ، فرا روی ما می ‎نهد. در واقع می ‎توان با بررسی و درک تحولات و رویدادهای این شهر کلیدی ایران بر بسیاری از تحولات مختلف ایران آن دوره آگاه شد. به دلیل اهمیت این شهر در دوران مورد بحث، کمتر نوشته ه‎ای اعم از تاریخی، جغرافیایی، فرهنگ رجال، تاریخ های محلی و... است که از نیشابور و تحولات سیاسی و رجال... آن سخنی نگفته باشد. بررسی اجمال تاریخ غنی و وسیع نیشابور نشان از توسعه‌ای متوازن و نسبتا سریع در فاصله سده‎های سوم تا ششم هجری قمری در همه حوزه‎ها دارد. توازن همه جانبه در حیطه های سیاسی، اقتصادی- اجتماعی و علمی- فرهنگی و شکل گیری اولین تحولات مهم تاریخ ایران در این شهر مانند مرکزیت سیاسی، شکل گیری اولین مؤسسات آموزشی با ساختار نظام مند، نکته های برجستۀ تاریخ پربار نیشابور کهن است که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. برای بررسی دقیق ‎تر در این مقاله تاریخ نیشابور را به چهار بخش مجزای تاریخ سیاسی با ذکر جرئیات هر دورۀ حکومتی از پیش از اسلام تا قرن هفتم و حملۀ مغول ها، تاریخ اجتماعی پس از اسلام ، تاریخ اقتصادی بر اساس منابع طبیعی و انسانی تقسیم کرده و به تفکیک هر کدام را بررسی کرده‌ایم.
کلیدواژه‌ها
نیشابور؛ تاریخ؛ اوضاع سیاسی؛ اوضاع اجتماعی- اقتصادی؛ اوضاع علمی - فرهنگی
مراجع
  1. ابن اثیر، عزالدین علی(1966). تاریخ الکامل، طبع دارصادر و داربیروت.
  2. ابن اثیر، عزالدین علی(1368). تاریخ کامل، عزالدین علی، تاریخ بزرگ اسلام و ایران، مترجم بوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران، نشر علمی، 1368.
  3. ابن بطوطه(1370). سفرنامه ابن بطوطه، ترجمه دکتر علی موحد، 2ج، تهران، نشر آگاه.
  4. ابن حوقل(1354). صورة الارض، ترجمه جعفر شعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
  5. ابن خردادبه(1370). مسالک و ممالک، ترجمه دکتر حسین قره چانلو، تهران، نشر نو.
  6. ابن‌فندق، ابوالحسن علی بن ابوالقاسم علی بن زید بیهقی(1361). تصحیح احمد بهمنیار، تهران، کتابفروشی فروغی.
  7. ابن کثیر، عمادالدین ابوالفداء اسماعیل بن عمر دمشقی(1385ق)، البدایة و النهایۀ، قاهره، مطبعه الاستقامه.
  8. ابن منور(1348). اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی سعید، تصحیح دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه.
  9. اصطخری(1372). مسالک و ممالک، ترجمه محمدبن اسعدبن عبدالله تستری، تهران، انتشارات ادبی و تاریخی.
  10. اقبال آشتیانی، عباس(1362). تاریخ مغول، تهران، امیرکبیر.
  11. آلن، جرج(1392). نیشابور، فلزکاری اوایل دوره اسلامی، ترجمه هادی بکائیان، مشهد، نشر مرندیز.
  12. بولیت، ریچارد(1396). اعیان نیشابور، ترجمه هادی بکائیان، مشهد، نشر مرندیز.
  13. بیهقی، ابوالفضل محمد حسین(1356). تاریخ بیهقی، تصحیح دکتر علی اکبرفیاض، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
  14. ــــــــــــــــــ ، تاریخ بیهقی(1377). به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران، مهتاب.
  15. ترجمه رساله قشریه(1345). به کوشش بدیع الزمان فروزانفر، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  16. ثعالبی، ابی منصور عبدالله(1368). لطایف المعارف، ترجمه دکتر علی اکبر شهابی خراسانی، مشهد، انتشارات آستان قدس.
  17. جنیدی، فریدون(1366). نیشابور، مجموعه مقالات شهرهای ایران ، گردآوری محمد یوسف کیانی
  18. عطاملک علاء‌الدین بن بهاء‌الدین محمدبن شمس‌الدین(1370). تاریخ جهانگشای جوینی، تصحیح محمد قزوینی ، تهران، نشر ارغوان.
  19. حاکم نیشابوری، ابو عبدالله(1375). تاریخ نیشابور، ترجمه خلیفه نیشابوری، تصحیح دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه.
  20. حدود العالم من المشرق الی المغرب(1362). ناشناس، به کوشش دکتر محمد تقی ستوده، تهران، طهوری.
  21. دانشنامه نیشابور بزرگ(1401). زیر نظر امید مجد، تهران، یونسکو.
  22. دریایی، تورج(1388). شهرستان های ایرانشهر، ترجمه شهران جلیلیان، تهران، توس.
  23. سبکی، تقی‌الدین(964). طبقات الشافعیة الکبری، تحقیق عبدالفتاح محد الحلو و محمود محمد الطناجی، بی‌جا، طبعه الحلبی.
  24. فارسی، عبدالغافر(1989). منتخب السیاق لتاریخ نیسابور، تصحیح و نشر صریفینی و عبدالعزیز، بیروت، درالکتب العلمیه.
  25. قزوینی، زکریابن محمد(1366). آثارالبلاد و اخبار العباد، ترجمه عبدالرحمن شرفکندری، تهران، اندیشه جوان.
  26. قفس اوغلی، ابراهیم(1367). ترجمه داوود اصفهانیان، تهران، نشرگسترده.
  27. کروگر، ینس(1401). نیشابور، شیشه اوایل دوره اسلامی، ترجمه هادی بکائیان، مشهد، نشر مرندیز.
  28. کسایی، نورالله(1358). مدارس نظامیه و تاثیرات علمی و اجتماعی آن، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  29. کلاویخو، گونزالز(1366). سفرنامه کلاویخو، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
  30. گردیزی عبدالحی بن ضحاک(1363). تصحیح عبداحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب.
  31. لسترنج، گای(1364). جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران، علمی و فرهنگی.
  32. مارکوارت، یوزف(1373). ایرانشهر در جغرافیای تاریخی موسی خورنی، ترجمه مریم میراحمدی، تهران، اطلاعات.
  33. متز، آدام(1364). تاریخ تمدن اسلام در قرن چهارم هجری، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، 2ج، تهران، امیرکبیر.
  34. مجمل التواریخ القصص(1318). ناشناس، تهران، انتشارات کلاله خاور.
  35. مقدسی، ابوعبدالله محمدبن احمد(1361). 2ج، ترجمه علینقی منزوی، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان.
  36. ناصرخسرو قبادیانی(1362). سفرنامه، به کوشش نادر وزین پور، تهران، سپهر
37 نولدکه، تئودور(1358). تاریخ ایرانیان و عرب ها در زمان  ساسانیان، ترجمه عباس زریاب خویی، تهران، انجمن آثار ملی.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 3
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 7





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب