
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,693 |
تعداد مقالات | 72,239 |
تعداد مشاهده مقاله | 129,234,058 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,068,619 |
ماهیتمندی همۀ مراتب واقعیت | ||
فلسفه و کلام اسلامی | ||
دوره 57، شماره 2، اسفند 1403، صفحه 405-421 اصل مقاله (829.26 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jitp.2024.379359.523523 | ||
نویسندگان | ||
جواد نظری* 1؛ غلامرضا فیاضی2 | ||
1استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران. | ||
2استاد، گروه فلسفه، موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران. | ||
چکیده | ||
تمایز وجود از ماهیت و رابطۀ آن دو از مسائل بنیادین در تاریخ فلسفۀ اسلامی است که تاثیراتی مهم در سایر مباحث دارد. فیلسوفان مسلمان معتقدند که موجودات امکانیِ اسمی، از وجود و ماهیتِ بالمعنی الاخص برخوردارند، ولی بسیاری از آنها واجب الوجود را فاقد ماهیت میدانند، و برخی از آنها ماهیتمندیِ مراتبی دیگر از واقعیت را انکار نمودهاند، اما تحلیل عقلی نشان میدهد که همۀ مراتب نفس الامر (اعم از حقیقی یا اعتباری، وجودی یا عدمی) ماهیتمندند. به این ترتیب اولا، تحقق ترکیب تحلیلی از وجود و ماهیت در واجبالوجود محال نیست، البته ماهیت او مثل وجودش نامحدود است. ثانیاً، معانی ربطی ماهیتمندند، اما ماهیت آنها همچون وجودشان فی غیره است. ثالثا، امور معدوم حقیقتا از یکدیگر متمایزند؛ نیستیِ دور و نیستیِ غول، حقیقتاً در نبودن مشترکند، ولی ما به الامتیازِ آنها در تقیّد هر یک به ماهیت خویش (دور و غول) است. رابعا، امور اعتباری نیز ماهیت دارند، اما ماهیت آنها ـ همچون وجودشان ـ اعتباری است. در نتیجه، ماهیتمندی به یکی از احکام موجود بما هو موجود ارتقا مییابد و به عرضِ مساوی و بیواسطۀ واقعیت تبدیل میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
وجود؛ ماهیتمندی؛ واجب الوجود؛ امور رابط؛ امور معدوم | ||
مراجع | ||
ابنسینا (1400). الاشارات و التنبیهات. چاپ پنجم. قم: موسسۀ بوستان کتاب.
ــــــــــ (1394). الالهیات من کتاب الشفاء (به تحقیق حسن حسنزادۀ آملی). چاپ پنجم. قم: موسسۀ بوستان کتاب.
ــــــــــ (1391). التعلیقات (مقدمه، تحقیق و تصحیح: سید حسین موسویان). چاپ اول. تهران: موسسۀ حکمت و پژوهشی فلسفۀ ایران.
ابن مرزبان، بهمنیار (1375). التحصیل (تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری). چاپ دوم. تهران: انشارات دانشگاه تهران.
ارسطو (1390). منطق ارسطو (اُرگانون). ترجمۀ میر شمس الدین ادیب سلطانی. ویراست دوم. چاپ دوم. تهران: موسسۀ انتشارات نگاه.
اسماعیلی، محمدعلی. (1391). آیا خداوند ماهیت دارد؟ کلام اسلامی، 21 (82)، 121ـ144.
ــــــــــ (1395). پژوهشی در ماهیت نداشتن وجود رابط در اندیشۀ علامه طباطبایی. معرفت فلسفی، 14 (1)، 7ـ32.
جوادی آملی، عبدالله (1400). رحیق مختوم. چاپ هفتم. قم: مرکز نشر إسراء.
حسنوند، غلامعباس؛ جوادی، محسن و اللهبداشتی، علی. (1400). بررسی مبانی فکری فخر رازی دربارۀ ماهیت خداوند و نقد آن از نگاه نصیرالدین طوسی. پژوهشنامه مذاهب اسلامی، 8 (16)، 287ـ305.
حسینی، علی؛ صیدی، محمود و هاشمی، هادی. (1396). نقد نظریۀ فخر رازی در مورد ماهیت داشتن واجب الوجود. قبسات، 22 (86)، 149ـ166.
رازی، فخر الدین (1404ق). شرح الفخر الرازی علی الاشارات. قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
سبزواری، ملا هادی (1384). شرح المنظومة (با تعلیقات حسن حسنزادۀ آملی). چاپ سوم. قم: نشر ناب.
طباطبایی، سید محمدحسین (1434ق). نهایة الحکمة. چاپ هفتم. قم: موسسة النشر الاسلامی.
طوسی، خواجه نصیرالدین طوسی (1391). شرح الاشارات و التنبیهات. چاپ سوم. قم: موسسۀ بوستان کتاب.
عبودیت، عبدالرسول (1392). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات سمت.
علامه حلی (1388). الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید. چاپ چهارم. قم: انتشارات بیدار.
ــــــــــ (1443ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. چاپ بیست و یکم. قم: موسسة النشر الاسلامی.
فیاضی، غلامرضا (1398). حاشیه بر نهایة الحکمة. چاپ نهم. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ــــــــــ (1388). هستی و چیستی در مکتب صدرایی. چاپ دوم. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
قمی، قاضی سعید (1395). شرح توحید الصدوق. چاپ چهارم. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کیانخواه، لیلا (1397). مابعدالطبیعه از دیدگاه فارابی و ابنسینا. چاپ اول. تهران: موسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
مستاجران گورتانی، علی؛ بیدهندی، محمد. (1401). بررسی مبنایی اصالت وجود و اصالت ماهیت در تبیین ماهیت نداشتن واجب الوجود؛ با تکیه بر دیدگاه صدرالمتألهین و علامه طباطبایی. فلسفه و کلام اسلامی، 55 (1)، 155ـ177.
مصباح یزدی، محمدتقی (1393). تعلیقة علی نهایة الحکمة. چاپ اول. قم: انتشارات موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ملاصدرا (1430ق). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. چاپ سوم. قم: منشورات طلیعة النور.
نبویان، سیدمحمدمهدی (1399). جستارهایی در فلسفۀ اسلامی: مشتمل بر آراء اختصاصی آیةالله فیاضی. ج1. ویراست دوم. چاپ سوم. (ج2. چاپ اول. ج3. چاپ اول). قم: انتشارات حکمت اسلامی.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 182 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 106 |