پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,711 |
| تعداد مقالات | 72,498 |
| تعداد مشاهده مقاله | 130,318,304 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,773,687 |
بازخوانی علم مدنی طوسی؛ راهی به‌سوی فهم لایه‌ای و چندبعدی از امر اجتماعی | ||
| فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان | ||
| دوره 15، شماره 1، فروردین 1404، صفحه 1-20 اصل مقاله (918.59 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jstmt.2025.304490.1366 | ||
| نویسنده | ||
| نعمت اله کرم اللهی* | ||
| دانشیار جامعه شناسی، دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام، قم، ایران. | ||
| چکیده | ||
| هدف: این مقاله در پی بازخوانی علم مدنی حکیم نصیرالدین طوسی و گشودن راهی به‌سوی فهم امر اجتماعی است. روش: روش این مقاله توصیفی-تحلیلی است. یافته‌ها: در اندیشۀ خواجه طوسی، علم مدنی در ذیل حکمت عملی به اعمال آگاهانه و ارادی انسان می‌پردازد. از این‌رو برحسب مبدأ کنش انسانی می‌توان قائل به انواع سه‌گانۀ علم مدنی شد. اگر محقق به کنش‌هایی توجه کند که مبدأ و منشأ آن‌ها ذات و طبیعت انسان باشد، محصول معرفتی او «علم مدنی حِکمی» است که همیشه ثابت است که از روش برهان پیروی و لایۀ زیرین معرفت اجتماعی را تولید می‌کند. اگر مبدأ کنش‌ها وضع انبیا و امامان باشد، «علم مدنی شرعی» شکل می‌گیرد و روش آن اجتهادی است. اما اگر کنش‌های انسان ناشی از وضع و قرارداد اجتماعی باشد، مطالعۀ آن در صلاحیت «علم مدنی خطابی» است که مقصود از آن نگاه واقع‌گرایانه به حقایق تاریخی و دستیابی به مصالح، منافع و دفع شرور است. نتیجه‌گیری: با توجه به الگوی علم‌شناختی حکیم طوسی، «امر اجتماعی» به‌مثابۀ هستی اعتباری، برحسب مبدأ کنش انسان دارای دو لایۀ ثابت و متغیر است و دانش اجتماعی نیز امری فرایندی و محصول حرکت در بین این لایه‌ها است؛ بنابراین برای مطالعه و تبیین لایه‌های امر اجتماعی می‌توان انواع سه‌گانه‌ای از علم مدنی را صورت‌بندی کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| امر اجتماعی؛ حکمت عملی؛ حکیم نصیرالدین طوسی؛ علم مدنی حکمی؛ علم مدنی خطابی؛ علم مدنی شرعی | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
آرون، ریمون (1382). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی. ترجمۀ باقر پرهام. تهران: علمی و فرهنگی.
آزادارمکی، تقی (1390). تاریخ تکون جامعه‌شناسی. تهران: سمت.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1368). تسع الرسائل فی الحکمة و الطبیعیات. قاهره: دارالعرب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (۱۹۵۲ م). الشفاء، منطق، مدخل. به کوشش قنواتی و دیگران. قم:مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی (ره).
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1371). المباحثات. قم: بیدار.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب. بیروت: دارالصادر.
بیرو، آلن (1366). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمۀ باقر ساروخانی. تهران: کیهان.
پارسانیا، حمید (1392). جهان‌های اجتماعی. قم: کتاب فردا.
ثقفی، سید محمد (1393). نظریه‌های جامعه‌شناختی عالمان مسلمان. تهران: جامعه‌شناسان.
حلی، علامه (1370). الجوهر النضید (شرح بخش منطق تجریدالاعتقاد خواجه نصیرالدین طوسی). ترجمۀ منوچهر صانعی دره‌بیدی. تهران: حکمت.
خانی، ابراهیم (1401). ارائۀ برهانی نوین بر اصالت جامعه متکی بر قاعدۀ «فناء عرفانی» براساس اندیشۀ علامه طباطبایی و خواجه نصیرالدین طوسی. نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 12(1)، 81-99. https://doi.org/10.22059/jstmt.2022.336733.1500
دورکیم، امیل (1383). قواعد روش جامعه‌شناسی. ترجمۀ علی‌محمد کاردان. تهران: دانشگاه تهران.
رضوی، سید ابوالفضل (1389). طبقات اجتماعی در نظرگاه خواجه نصیرالدین طوسی. فصلنامۀ مطالعات اسلامی (فلسفه و کلام)، 85، 91-116.
ساروخانی، باقر (1366). فرهنگ علوم اجتماعی. تهران: مؤسسۀ کیهان.
شریعتی، محمدهادی (1403). صورت‌بندی نظریۀ سیاستی دینداری از منظر حکمت اسلام. رسالۀ دکتری. استاد راهنما: نعمت‌الله کرم‌الهی. دانشگاه باقرالعلوم (ع) شهریور.
شعرانی، ابوالحسن (1376). شرح فارسی تجریدالاعتقاد. تهران: اسلامیه.
شیرازی، قطب‌الدین (1369). درّة التاج. تصحیح سید محمد مشکوة. تهران: حکمت.
صلواتی، عبدالله (1390). خواجه‌پژوهی. تهران: خانۀ کتاب.
طباطبایی، سید جواد (1385). درآمدی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران. تهران: کویر.
طباطبایی، سید جواد (1386). زوال اندیشۀ سیاسی در ایران. تهران: کویر.
طباطبایی، سید محمدحسین (1386). تفسیر المیزان. ترجمۀ سید محمدباقر همدانی. جلد ششم. قم: جامعۀ مدرسین.
طبرسی، امین‌الاسلام فضل‌بن‌حسن (1380). الآداب الدینیة للخزانة المعینیة. ترجمۀ احمد عابدی. قم: زائر.
طوسی، نصیرالدین (1390). رسم و آئین پادشاهان قدیم راجع به مالیات و مصارف آن. در: مجموعه رسائل خواجه طوسی. تهران: دانشگاه تهران.
طوسی، نصیرالدین (1391). اخلاق ناصری . تهران: اقبال.
طوسی، نصیرالدین (1371). اخلاق ناصری. جلد اول. تهران: علمیه اسلامیه.
طوسی، نصیرالدین (1380). اساس الاقتباس. بازنگاری مصطفی بروجردی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
طوسی، نصیرالدین (1422 ق). تجریدالاعتقاد، در: کشف المراد فی شرح تجریدالاعتقاد. تصحیح و تعلیق حسن‌زاده آملی. قم: جامعۀ مدرسین.
طوسی، نصیرالدین (1390). جبر و اختیار، در: مجموعه رسائل خواجه نصیرالدین طوسی. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
طوسی، نصیرالدین (1405 ق). رسالۀ اقسام الحکمة. در: تلخیص المحصل. بیروت: دارالاضواء.
طوسی، نصیرالدین (1391). رسالۀ مالیه، در: استاد بشر (پژوهش‌هایی در زندگی، روزگار، فلسفه و علم خواجه نصیرالدین طوسی). گزینش و ویرایش حسین معصومی همدانی و محمدجواد انواری. تهران: میراث مکتوب.
طوسی، نصیرالدین (1386). شرح الاشارات و التنبیهات. جلد سوم. تصحیح حسن حسن‌زاده آملی. قم: بوستان کتاب.
طوسی، نصیرالدین (1335). فصول العقائد. به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه. تهران: دانشگاه تهران.
طوسی، نصیرالدین (1390). قواعدالعقائد، در: خواجه‌پژوهی. به کوشش عبدالله صلواتی. تهران: خانۀ کتاب.
فارابی، ابونصر (1970 م). کتاب الحروف. بیروت: دار المشرق.
فارابی، ابونصر (۱۳۶۸ ق). آراء اهل المدینة الفاضله. قاهره: مطبعة الحجازی.
فارابی، ابونصر (1991 م). کتاب الملة و نصوص اخری. تصحیح محسن مهدی. بیروت: دارالمشرق.
فارابی، ابونصر (1413). تحصیل السعاده. بیروت: دارالمناهل.
فارابی، ابونصر (۱۳۸۴). سعادت از نگاه فارابی. ترجمۀ علی‌اکبر جابری‌مقدم. قم: دارالهدی.
کرایب، یان (1389). نظریۀ اجتماعی، از پارسونز تا هابرماس. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: نشر آگه.
مدرس رضوی، محمدتقی (1383). احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسی. تهران: اساطیر.
معصومی همدانی، حسین و محمدجواد انواری (1391). استاد بشر (پژوهش‌هایی در زندگی، روزگار، فلسفه و علم خواجه طوسی). تهران: میراث مکتوب.
موسوی، سید مهدی (1394). صناعت خطابه به‌مثابۀ روش فرهنگ. همایش دین و نظریۀ فرهنگی. قم: شورای حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی.
Schutz, Alfred (1967). The Phenomenology of the Social World. Northwestern University Press.
Giddens, Anthony (1984). The Constitution of Society: Outline of the Theory of Structuration. University of California Press.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 100 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 86 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب