سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات163
تعداد شماره‌ها6,788
تعداد مقالات73,126
تعداد مشاهده مقاله133,102,977
تعداد دریافت فایل اصل مقاله104,127,089
بیرانوند, آذر, عزیزی, قاسم, علیزاده, امید. (1403). نقش باد شمال تابستانه و زمستانه در رخداد توفان‌های گردوغبار در غرب ایران. , 56(4), 1-19. doi: 10.22059/jphgr.2025.372219.1007809
آذر بیرانوند; قاسم عزیزی; امید علیزاده. "نقش باد شمال تابستانه و زمستانه در رخداد توفان‌های گردوغبار در غرب ایران". , 56, 4, 1403, 1-19. doi: 10.22059/jphgr.2025.372219.1007809
بیرانوند, آذر, عزیزی, قاسم, علیزاده, امید. (1403). 'نقش باد شمال تابستانه و زمستانه در رخداد توفان‌های گردوغبار در غرب ایران', , 56(4), pp. 1-19. doi: 10.22059/jphgr.2025.372219.1007809
بیرانوند, آذر, عزیزی, قاسم, علیزاده, امید. نقش باد شمال تابستانه و زمستانه در رخداد توفان‌های گردوغبار در غرب ایران. , 1403; 56(4): 1-19. doi: 10.22059/jphgr.2025.372219.1007809

نقش باد شمال تابستانه و زمستانه در رخداد توفان‌های گردوغبار در غرب ایران

پژوهش های جغرافیای طبیعی
دوره 56، شماره 4، دی 1403، صفحه 1-19    اصل مقاله (2.29 M)
نوع مقاله: مقاله کامل
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jphgr.2025.372219.1007809
نویسندگان
آذر بیرانوند* 1؛ قاسم عزیزی2؛ امید علیزاده3
1نویسنده مسئول، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران، تهران ، ایران
3گروه فیزیک فضا، مؤسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
چکیده
به‌منظور شناسایی توفان‌های گردوغبار در غرب ایران، داده‌های هواشناسی 33 ایستگاه همدیدی طی دوره زمانی 2022-1987 استفاده شد. روزهایی که پدیده تعلیق با دید افقی کمتر یا مساوی یک کیلومتر حداقل در سه ایستگاه مشاهده‌شده باشد به‌عنوان رویداد گردوغبار در نظر گرفته شد. به‌منظور استخراج الگوهای همدیدی از داده‌های ERA-Interim استفاده شد. با بهره‌گیری از نقشه فشار سطح و نقشه ارتفاع ژئوپتانسیل در سطوح پایین جو الگوی باد شَمال تابستانه و زمستانه که از مهم‌ترین الگوهای جوی انتقال و انتشار گردوغبار به غرب ایران هستند، جداسازی شدند. از 229 رخداد بررسی‌شده، 70 مورد توفان ناشی از باد شَمال تابستانه و 25 مورد ناشی از باد شَمال زمستانه بودند. در توفان‌های ناشی از وزش باد شَمال تابستانه، بیشترین میزان خیزش گردوغبار از کانون‌های گردوغبار نیمه شمالی کشور عراق بوده است. به عبارتی نقش کانون‌های اطراف دریاچه ثرثار، استان نینوا و استان کرکوک در توفان‌های ناشی از باد شَمال تابستانه قابل‌توجه است. در توفان‌های ناشی از باد شَمال زمستانه نقش دریاچه‌های مرکزی عراق در خیزش گردوغبار کمتر و در حدود 15 درصد و نقش کانون‌های واقع در شرق و جنوب شرق عراق، شمال عربستان، کویت و جنوب غرب ایران نسبت به توفان‌های ناشی از باد شمال تابستانه بیشتر است.
کلیدواژه‌ها
ایران؛ باد شمال؛ توفان گردوغبار؛ دید افقی؛ رود باد تراز زیرین
مراجع
  1. افسری، رسول؛ برهانی، کاظم و جعفری، شاهین. (1403). ارزیابی تغییرات پهنه‌های آبی حوضه دجله و فرات مبتنی بر تحلیل سری زمانی عوامل محیطی مختلف. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 56(2)،17-32. https://doi.org/ 10.22059/jphgr.2024.370358.1007804
  2. بیرانوند، آذر. (1400). نقش تغییر پوشش/کاربری زمین و الگوهای همدیدی بر رفتار کانون‌های گردوغبار در غرب آسیا. رساله دکتری، به راهنمایی قاسم عزیزی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران،
  3. بیرانوند، آذر؛ عزیزی، قاسم؛ علیزاده، امید و درویشی بلورانی، علی. (1398). تحلیل همدیدی فراگیرترین توفان منطقه‌ای گردوغبار بهاره ایران در دو دهه گذشته. کنفرانس بین‌المللی گردوغبار در جنوب غرب آسیا، زابل.
  4. جاناتان ای. مارتین. (1388). دینامیک جو در عرض‌های میانه. ترجمه: سید ابوالفضل مسعودیان، تهران: انتشارات سمت.
  5. خسروی، محمود؛ حمیدیان‌پور، محسن و کردی‌تمین، صالح. (1395). بررسی تغییرات زمانی-مکانی کم‌فشار پاکستان. پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، 7(27)، 42-25.
  6. رسولی، علی‌اکبر؛ ساری صراف، بهروز و محمدی، غلام‌حسن. (1390). تحلیل روند وقوع پدیده اقلیمی گردوغبار در غرب کشور در 55 سال اخیر با به‌کارگیری روش‌های آماری ناپارامتری، جغرافیای طبیعی، 4 (11)، 16-1.
  7. رئیس‌پور، کوهزاد. (1393). اقلیم‌شناسی سینوپتیکی، ماهواره‌ای گردوغبارهای غرب و جنوب غرب ایران. رساله دکتری اقلیم‌شناسی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
  8. طاوسی، تقی و زهرایی اکبر. (1392). مدل‌سازی سری‌های زمانی پدیده گردوغبار شهر اهواز. تحقیقات جغرافیایی، 28(2)، 170-159.
  9. مرادی، محمد. (1403). بررسی اثر گرمایش جهانی بر روند گردش‌های وردسپهری در خاورمیانه در دوره آماری 2020- 1961. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 56 (3)، 17-1. https://doi.org/10.22059/jphgr.2024.366330.1007791
  10. میهن‌پرست، مجتبی. (1388). مطالعه وضعیت آب و هوایی مؤثر در وقوع پدیده گردوغبار مه در ایلام و شبیه‌سازی آن با استفاده از مدل MM5. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی امیرحسین مشکوتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.
  11. Abdi Vishkaee, F., Flamant, C., Cuesta, J., Oolman, L., Flamant, P., & Khalesifard, H. R. (2012). Dust transport over Iraq and northwest Iran associated with winter Shamal: A case study. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 117, D03021. https://doi.org/10.1029/2011JD016339
  12. Afsari, R., Borhani, K., & Jafari, S. (2024). Evaluation of the changes in water areas of the Tigris and Euphrates basin based on time series analysis of various environmental factors. Physical Geography Research, 56(2), 17-32. https://doi.org/10.22059/jphgr.2024.370358.1007804 [in persian]
  13. Ai, N. & Polenske, K. R. (2008). Socioeconomic Impact Analysis of Yellow-dust Storms: An Approach and case Study for Beijing. Economic Systems Research, 20, 187-203. https://doi.org/10.1080/09535310802075364
  14. Alizadeh-Choobari, O., Ghafarianb, P., & Owlad, E. (2016). Temporal variation in the frequency and concentration of dust event over Iran based on surface observation. International Journal of Climatology, 36, 2050-2062. https://doi.org/10.1002/joc.4479 i:10.1002/joc.4479
  15. Awad, A. M., & Mashat, A. W. S. (2013). Synoptic features associated with dust transition processes from North Africa to Asia. Arabian Journal of Geosciences, 7(6), 2451-2467. https://doi.org/10.1007/s12517-013-0923-4
  16. Awad, A., & Mashat, A. W. (2014). The synoptic patterns associated with spring widespread dusty days in central and eastern Saudi Arabia. Atmosphere, 5(4), 889-913. https://doi.org/10.3390/atmos5040889.
  17. Barlow M., Zaitchik B., Paz S., Black E., Evans J., Hoell A., (2016). A Review of Drought in the Middle East and Southwest Asia. Journal of Climate, 29(23), 8547-8574. https://doi.org/10.1175/JCLI-D-13-00692.1
  18. Barth, H.-J. (2001), Characteristics of the wind regimes north of Jubail, Saudi Arabia, based on high resolution wind data, J. Arid Environ., 47(3), 387–402. https://doi.org/10.1006/jare.2000.0668
  19. Beegum S. N., Gherboudj I., Chaouch N., Temimi M., & Ghedira H., (2018), Simulation and analysis of synoptic scale dust storms over the Arabian Peninsula. Atmospheric Research, 199, 62–81. https://doi.org/10.1016/j.atmosres.2017.09.003
  20. Beyranvand A., Azizi Gh., Alizadeh-Choobari O., & Darvishi Boloorani A. (2019). Spatial and temporal variations in the incidence of dust events over Iran. Nat Hazards. 97, 229–241. https://doi.org/10.1007/s11069-019-03637-w
  21. Beyranvand A., Azizi Gh., Alizadeh-Choobari O., & Darvishi Boloorani A. (2019). Synopsis analysis of the most widespread regional dust storm in Iran in the last two decades. International Conference on Dust in Southwest Asia, Zabul [in persian]
  22. Beyranvand, A. (2021). The impact of land-use/land cover and synoptic patterns changes on the dust Sources in West Asia. Supervisor: Gh. Azizi, PhD Thesis, Department of Geograghy, University of Thenran. [in persian]
  23. Beyranvand, A., Azizi, G., Alizadeh, O., & Darvishi Boloorani A. (2023). Dust in Western Iran: the emergence of new sources in response to shrinking water bodies. Sci Rep, 13, 16158. https://doi.org/10.1038/s41598-023-42173-3
  24. Clements, T., Stone, R. O., Mann, J. F., & Eymann, J. L. (1963). A study of windborne sand and dust in desert areas (p. 0077). Headquarters, US Marine Corps.
  25. Francis, D., Flamant, C., Chaboureau, J.P., Banks, J., Cuesta, J., Brindley, H., & Oolman, L. (2017). Dust emission and transport over Iraq associated with the summer Shamal winds. Aeol. Res., 24, 15–31. https://doi.org/10.1016/j.aeolia.2016.11.001
  26. Ginoux, P., J. M., Prospero, O., & Torres, Chin, M. (2004). Long-term simulation of global dust distribution with the GOCART model: correlation with North Atlantic Oscillation. Environ. Model. Software, 19, 113-128. https://doi.org/10.1016/S1364-8152(03)00114-2
  27. Goudie, A.S., & Middleton, N.J. (2006). Desert Dust in the Global System. Springer Berlin Heidelberg New York.
  28. Hamidi, M., Kavianpour, M. R., & Shao, Y. (2013). Synoptic analysis of dust storms in the Middle East. Asia-Pacific Journal of atmospheric sciences, 49, 279-286. https://doi.org/10.1007/s13143-013-0027-9
  29. Hamidi, M., Kavianpour, M. R., & Shao, Y. (2017). A quantitative evaluation of the 3–8 July 2009 Shamal dust storm. Aeolian research, 24, 133-143. https://doi.org/10.1016/j.aeolia.2016.12.004
  30. Jin, Q., Wei, J., Pu, B., Yang, Z. L., Parajuli, S. P. (2018). High summertime aerosol loadings over the Arabian Sea and their transport pathways. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 123(18), 10-568. https://doi.org/10.1029/2018JD028588
  31. Karami, S., Kaskaoutis, D. G., Kashani, S. S., Rahnama, M., & Rashki, A. (2021). Evaluation of nine operational models in forecasting different types of synoptic dust events in the Middle East. Geosciences, 11(11), 458. https://doi.org/10.3390/geosciences11110458
  32. Kaskaoutis, D. G., Singh, R. P., Gautam, R., Sharma, M., Kosmopoulos, P. G., & Tripathi, S. N. (2012). Variability and trends of aerosol properties over Kanpur, northern India using AERONET data (2001–10). Environmental Research Letters, 7(2), 024003. https://doi.org/10.1088/1748-9326/7/2/024003
  33. Khosravi, M., Hamidianpour, M., & Kordi Tamin, S. (2016). A Study of Tempo Spatial Variation of Pakistan Low Pressure. Journal of Climate Research, 7(27), 25-42. [in persian]
  34. Klingmüller K., Pozzer A., Metzger S., Stenchikov G. L., & Lelieveld J. (2016). Aerosol optical depth trend over the Middle East. Atmos. Chem. Phys., 16. https://doi.org/10.5194/acp-16-5063-2016
  35. Martin J.E., (2009). Translation: S.A. Masoodian, Mid-Latitude Atmospheric Dynamics, Samt Publications, first edition [in persian]
  36. Mashat, A-W.S, Alamoudi, A. O., Awad, A. M., Assiri ME. (2017). Synoptic characteristics of dusty spring days over central and eastern Saudi Arabia, Air Qual. Atmos. Health. doi: https://doi.org/10.1007/s11869-016-0420-5
  37. Meehl, G.A., & Tebaldi, C. (2004). More intense, more frequent, and longer lasting heat waves in the 21st century. Science, 305, 994–997. https://doi.org/10.1126/science.1098704.
  38. Membery, D. A. (1983). Low level wind profiles during the Gulf Shamal. Weather, 38(1), 18-24.
  39. Middleton, N. (1986). A geography of dust storms in Southwest Asia, J. Climatol., 6, 183–196.
  40. Mihanparast, M. (2009). the study of the weather conditions affecting the phenomenon of dust fog in Ilam and its simulation using the MM5 model. master's thesis, under the guidance of Amirhossein Meshkouti, Tehran: Islamic Azad University, Faculty of Sciences and Research in Tehran [in persian]
  41. Mofidi, A., & Zarrin, A. (2022). On the existence of summer Shamal wind induced by the Zagros Mountains in the Middle East. Geophysical Research Letters, 49(18), e2022GL100151. https://doi.org/10.1029/2022GL100151
  42. Mohammadpour, K., Sciortino, M., Saligheh, M., Raziei, T., & Darvishi Boloorani, A. (2021). Spatiotemporal regionalization of atmospheric dust based on multivariate analysis of MACC model over Iran. Atmospheric Research, 249, 105322. https://doi.org/10.1016/j.atmosres.2020.105322
  43. Moradi, M. (2024). Investigation the Role of Global Warming on the Tropospheric Circulation in the Middle East from 1961 to 2020. Physical Geography Research, 56(3), 1-17. https://doi.org/10.22059/jphgr.2024.366330.1007791 [in persian]
  44. Najafi M.S., Sarraf B.S., Zarrin A., Rasouli A.A., (2017), Environ Monit Assess, 189: 473 https://doi.org/10.1007/s10661-017-6196-8.
  45. Notaro, M., Alkolibi F., Fadda E., and Bakhrjy F. (2013). Trajectory analysis of Saudi Arabia dust storms, J. Geophys. Res. Atmos., 118, 6028–6043. https://doi.org/10.1002/jgrd.50346
  46. Pakhirehzan, M., Rahbani, M., Malakooti, H. (2018). Numerical Study of Winter Shamal Wind Forcing on the Surface Current and Wave Field in Bushehr's Offshore Using MIKE21. International Journal of Coastal, Offshore and Environmental Engineering, 3(2), 57-65. https://doi.org/10.29252/ijcoe.2.2.57
  47. Perrone, T. (1979). Winter Shamal in the Persian Gulf, Technical report 79–06. Tech. Rep., Naval Environmental Prediction Research Facility, Monterey, Calif.
  48. Raispour, K. (2014), synoptic, satellite climatology of dust storms in the west and southwest of Iran, doctoral dissertation in climatology, University of Sistan and Baluchistan [in persian]
  49. Ranjbar Saadat Abadi, A., Hamzeh, N. H., Chel Gee Ooi, M., Kong, S. S. K., & Opp, C. (2022). Investigation of Two Severe Shamal Dust Storms and the Highest Dust Frequencies in the South and Southwest of Iran. Atmosphere, 13(12), 1990. https://doi.org/10.3390/atmos13121990
  50. Rao, P. G., Al‐Sulaiti, M., & Al‐Mulla, A. H. (2001). Winter Shamals in Qatar, Arabian Gulf. Weather, 56(12), 444-451.
  51. Rao, P. G., Hatwar, H. R., Al‐Sulaiti, M. H., & Al‐Mulla, A. H. (2003). Summer shamals over the Arabian Gulf. Weather, 58(12), 471-478. https://doi.org/10.1002/wea.6080581207
  52. Rashki, A., Kaskaoutis, D. G., Mofidi, A., Minvielle, F., Chiapello, I., Legrand, M., ... & Francois, P. (2019). Effects of Monsoon, Shamal and Levar winds on dust accumulation over the Arabian Sea during summer–The July 2016 case. Aeolian Research, 36, 27-44. https://doi.org/10.1016/j.aeolia.2018.11.002
  53. Rasouli, A.A., Sari Saraf, B., & Mohammadi, G.H. (2011), analysis of the occurrence of dust climatic phenomenon in the west of the country in the last 55 years by using non-parametric statistical methods. Natural Geography, 4(11), 16-16 [in persian]
  54. Shao Y., Klose M., & Wyrwoll K.H. (2013). Recent global dust trend and connections to climate forcing, Nat Hazards. https://doi.org/10.1002/jgrd.50836
  55. Tanaka, T. Y., and M. Chiba, (2006). A numerical study of the contributions of dust source regions to the global dust budget, Global Planet. Change, 52, 88-104. https://doi.org/10.1016/j.gloplacha.2006.02.002
  56. Tavousi, T., & Zahrai A. (2013) Time series modeling of Ahvaz city dust phenomenon. Geographical Research, 28(2), 159-170 [in persian]
  57. Thoppil, P.G., & Hogan, P.J. (2010). Persian Gulf response to a wintertime Shamal wind event. Deep-Sea Res. I Oceanogr. Res. Pap. 57(8), 946–955. https://doi.org/10.1016/j.dsr.2010.03.002
  58. UNEP, WMO, UNCCD, (2016). Global Assessment of Sand and Dust Storms. United Nations Environment Programmed, Nairobi.
  59. UNEP. (2013). Forecasting and early warning of dust storms, Retrieved from http://www.unep.org/geas.
  60. Walters, k. (1990). The Persian Gulf region, a climatological study (Tech. Rep.), Asheville: United States Air Force.
  61. Yu, Y., Notaro, M., Liu, Z., Kalashnikova, O., Alkolibi, F., Fadda, E., & Bakhrjy, F. (2013). Assessing temporal and spatial variations in atmospheric dust over Saudi Arabia through satellite, radiometric, and station data, J. Geophys. Res. Atmos., 118(13), 253–13. https://doi.org/10.1002/2013JD020677
  62. Yu, Y., Notaro, M., Liu, Z., Wang, F., Alkolibi, F., Fadda, E., & Bakhrjy, F. (2015). Climatic controls on the interannual to decadal variability in Saudi Arabian dust activity: toward the development of a seasonal dust prediction model. J. Geophys. Res. 120, 1739-1758.  https://doi.org/10.1002/2014JD022611
  63. Zender, C. S., Bian, H., & Newman, D. (2003). Mineral Dust Entrainment and Deposition (DEAD) model: description and 1990s dust climatology. J. Geophys. Res., 108 (D14), 4416. https://doi.org/10.1029/2002JD002775
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,403
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 229





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب