تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,624 |
تعداد مقالات | 71,549 |
تعداد مشاهده مقاله | 126,921,384 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 99,968,940 |
منشاء و ریشههای فلسفی نبوغ به عنوان سرچشمه خلاقیتها | ||
فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی | ||
مقاله 3، دوره 17، شماره 4، بهمن 1403، صفحه 32-62 اصل مقاله (712.87 K) | ||
نوع مقاله: مقالات پژوهشی- کیفی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jed.2025.387487.654467 | ||
نویسندگان | ||
محبوبه وهابی ابیانه1؛ محمود متوسلی* 2 | ||
1گروه توسعه کارآفرینی، دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
2گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
هدف: نبوغ در همیشه تاریخ وجود داشته است و نوابغ در اعصار مختلف به آفرینش و خلقهای بزرگی دست زدهاند. ظهور نوابغ در عرصههای گوناگون از هنر گرفته تا عرفان، فلسفه و اندیشههای جریانساز در علوم انسانی، یا به اسطورههای دست نیافتنی تعبیر میشده است و یا با برداشتهایی خرافاتگونه به فرشته و روح ملازم که ریشه این امر عدم شناخت ماهیت و سرشت واقعی نبوغ بوده است. تا آنجا که ماهیت و سرشت فراذهنی و فراحسی نبوغ، آن را از چنگ آزمونهای تجربی در امان داشته است و از این رو، هیچگاه معلول و اثر شگرف پدید آمده به علتی مشخص در چارچوب روابط علی قابل انتساب نیست. همین گزاره، نمایانگر تمایز میان علوم طبیعی و علوم انسانی است. علوم طبیعی به عنوان افتخار عصر تجربهگرایی، با تکیه بر همین گزاره که هر معلول، علتی دارد، موجب کشف هزاران اختراع و قوانین حاکم بر پدیدهها گردید، قوانینی که شناخت آنها حاکمیت وقایع بر انسان را به حاکمیت بر وقایع مبدل نمود. اما در علوم انسانی اینگونه نیست و انسان به عنوان عامل و علت برای هر معلولی است که به عنوان اثر خود، خلق کرده و آفریده است. هدف این مقاله، شناخت و واکاوی این قدرت لایزال در وجود انسان است. قدرتی که فراتر از پدیدار بوده و تعلق آن به بعد نومن انسانی است که اثرگذاری آن هزاران برابر بیشتر از اکتشافات در علوم طبیعی است. نبوغی که تنها اکسیر ظهورآن، آزادی در جامعیت فراذهنی آن است. سرشتی که شرایط ظهور و تجلی خاص خود را میطلبد و مصداق بارز آن، انقلاب فکری و فرهنگی و به اوج و کمال رسیدن و ظهور و زایش بذرهای اندیشه به ویژه در فلسفه است. از این رو آیا میتوان برای صورتبندی، ایجاد نظم سیستماتیک و تئوریپردازی در باب نبوغ، به چیزی جز فهم حقیقت بالذات آن تکیه نمود؟ حقیقتی که نهفته در پس پرده ظواهر بوده و در گسترهای فراتر از زمان و مکان دریچهای از علم مطلق، نامیرا، پایدار و ابدی را بر انسان میگشاید. جامعیتی تئوریک که به صورت پیشینی فرم و شاکله را برای هنر معنا دادن به زندگی تدارک میبیند و صد افسوس که پیجویی آن دغدغه تنها معدودی از افراد است؛ آنهم به این دلیل که کاربست تفکر و عقل استدلالی در چارچوب علم مرسوم ورمزگشایی از پدیدههای صرفاً عینی مشروعیت یافته است. روششناسی: پیجویی حقیقت در سطح ظواهر، اکتفا به متدلوژی استقراء و قیاس را به دنبال دارد؛ اما محدودیت این شیوه از استنتاج، زمانی آشکار میگردد که ماهیت و سرشت موضوع به گونه دیگری است و این فهم حاصل شده که هر پدیده در ظاهر، دارای جوهرهای در باطن است؛ لذا دو راه پیش روی ماست: نخست آنکه همچون کامونز و با وساطت تجربه و آرمانهای برخاسته از آن، نقطه تکوین و شکلگیری (Genesis) در اعماق ظواهر (Appearances) یافت شود و سپس از طریق آمیختهساختن آموزهها ومفاهیم(synthesis)، دانشی از نوع سینتتیک در قلمرو اصول عقل نظری حاصل گردد و یا آنکه همانند کانت شیوه تحلیل مقایسهای قوانین مورال را با قوانین طبیعی در پیش گیرد و فٌرم ها و شاکلههایی را به صورت دانش سینتتیک پیشینی تدارک ببیند و اصول و استدلالهای مورد نیاز برای تئوریپردازی را استخراج نماید. روش شناسی این مطالعه بر شیوه دوم استوار است و به همین علت نیز در نهایت توجهات را به اهمیت علم حضوری در مقایسه با علم حصولی به منظور به حاشیه راندن نه تنها تجربه بلکه عقل استدلالی معطوف میسازد. یافتهها: یافتهها در این پژوهش نشان میدهد که تبیین ماهیت فراذهنی و فراحسی از نبوغ ممکن نخواهد بود مگر آنکه فرآیندی تکاملیافته از اندیشهها به شیوهای علمی (البته نه در چارچوب علم مرسوم) و در چارچوب سیستمی نظاممند و وحدت آفرین بتواند حول بازی آزاد میان قوه تخیل و فاهمه نقشآفرینی نماید تا از این طریق امکان بهرهبرداری از ظرفیتها و استعدادهای نهفته وجودی فراهم گردد. فرآیندی که در آن قوه تخیل به وساطت کمال عقل و جریان یافتن روح حامل نبوغ، بدون توسل به ادراکات حسی و حتی عقل استدلالی دانشی فراذهنی و حقیقت فیالنفسه و غایتی بی غایت را هدف قرار میدهد. نتیجه: نتیجه این پژوهش در پیوند با یافتهها ارائه شده معنا مییابد. آنجا که تبیین نحوه به جریان یافتن روح حامل نبوغ توجهات را بر این امر معطوف میسازد که به نبوغ در قلمرو حضوری و نه حصولی باید پرداخت و لذا به این علت است که واکاوی ماهیت فیالنفسه آن در چارچوب علم مرسوم و متداول راه به جایی نخواهد برد و البته بنا به ماهیت پیشتر تبیین شده از آن، نیازمند روششناسی خاص خود برای تئوریپردازی است که در مقاله دیگری مبسوط به آن پرداخته شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
نبوغ؛ خلاقیت؛ فراحسی؛ ماهیت؛ آزادی | ||
مراجع | ||
افلاطون، سیدحسینی، ر. (1372). کلک فلسفه، رساله ایون. کلک، 40(1)، 9-24. https://www.noormags.ir /view/fa/articlepage/297387 کاسیر، (1370). فلسفه روشنگری. ترجمهی موقن، تهران. انتشارات نیلوفر.
هارتناک، یوستوس، (1394)، نظریه معرفت در فلسفه کانت، ترجمهی غلامعلی حداد عادل، چاپ چهارم، تهران: انتشارات فکر روز.
Allison, H. E. (2001). Kant's theory of taste: a reading of the Critique of aesthetic judgment. Cambridge University Press . https://doi.org/10.1017/CBO9780511612671
Arendt, H. (1989). Lectures on Kant's political philosophy. University of Chicago Press . https://press.uchicago.edu/ucp/books/book/chicago/L/bo5961567.html
Bruno, P. W. (2010). Kant's concept of genius: its origin and function in the third Critique. Bloomsbury Publishing . https://books.google.com/books?id=4IILP9j0UwUC
Desmond, W. (1998). Kant and the Terror of Genius: Between Enlightenment and Romanticism. Na. In Kants Ästhetik. Edited by Herman Parret. Berlin: Walter de Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110907902.594
Frieden, K. (1985). Genius and monologue. Cornell University Press. https://surface.syr.edu/books/12
Gerson, L. P., Boys-Stones, G., Dillon, J. M., King, R., Smith, A., & Wilberding, J. (2017). Plotinus: The Enneads. Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/9780511736490
Hofstadter, Albert and Richard Kuhns, eds. (1964). Philosophies of Art and Beauty: Selected Readings in Aesthetics from Plato to Heidegger. Chicago, IL: University of Chicago Press. https://press.uchicago.edu/ucp/books/book/chicago/P/bo3616553.html
Kant, Immanuel. (1929).Critique of Pure Reason. Translated by Norman Kemp Smith. New York St. Martin’s. https://doi.org/10.1017/CBO9780511804649
Kant, I. (2006). Anthropology from a pragmatic point of view. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511809569
Kant, I. (1996). An answer to the question: What is enlightenment? (1784). Practical philosophy, 11-22. https://doi.org/10.1017/CBO9780511813306.005
Kant, I. (1987). Critique of judgment. Hackett Publishing. https://hackettpublishing.com/critique-of-judgment
McLear, C. (2015). Kant: philosophy of mind. Internet Encyclopedia of Philosophy. https://philarchive.org/rec/AUTKPO
McMahon, D. (2013). Divine fury: A history of genius. Constellation.
https://books.google.com/books?id=eZLSDQAAQBAJ
Paul, E. S., & Kaufman, S. B. (2014). Introducing the philosophy of creativity. The philosophy of creativity: New essays, 3-15. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199836963.001.0001,
Young, E. (1968). Conjectures on original composition. In The Complete Works Poetry and Prose. Vol. 2. Hildesheim: Georg Olms Verlagsbuchhandlung. https://books.google.com/books?id=a4Q7AAAAYAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 103 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 60 |