سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات162
تعداد شماره‌ها6,692
تعداد مقالات72,232
تعداد مشاهده مقاله129,189,194
تعداد دریافت فایل اصل مقاله102,020,354
دانش مهر, حسین, هدایت, عثمان. (1403). برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه‌ای در ایرانِ قبل از انقلاب؛ دگرگونی نظام ارضی و فروپاشی اقتصاد روستایی. , 15(4), 179-198. doi: 10.22059/jrur.2025.378933.1964
حسین دانش مهر; عثمان هدایت. "برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه‌ای در ایرانِ قبل از انقلاب؛ دگرگونی نظام ارضی و فروپاشی اقتصاد روستایی". , 15, 4, 1403, 179-198. doi: 10.22059/jrur.2025.378933.1964
دانش مهر, حسین, هدایت, عثمان. (1403). 'برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه‌ای در ایرانِ قبل از انقلاب؛ دگرگونی نظام ارضی و فروپاشی اقتصاد روستایی', , 15(4), pp. 179-198. doi: 10.22059/jrur.2025.378933.1964
دانش مهر, حسین, هدایت, عثمان. برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه‌ای در ایرانِ قبل از انقلاب؛ دگرگونی نظام ارضی و فروپاشی اقتصاد روستایی. , 1403; 15(4): 179-198. doi: 10.22059/jrur.2025.378933.1964

برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه‌ای در ایرانِ قبل از انقلاب؛ دگرگونی نظام ارضی و فروپاشی اقتصاد روستایی

پژوهش های روستائی
دوره 15، شماره 4، دی 1403، صفحه 179-198    اصل مقاله (987.86 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrur.2025.378933.1964
نویسندگان
حسین دانش مهر* ؛ عثمان هدایت
گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تحلیل وضعیت اقتصاد روستایی و نسبت آن با امر توسعه و نوسازی در ایران است. گزاره اصلی این است که اقتصاد روستایی در دوره­ی پهلوی دوم، دچار افول و سپس فروپاشی گردید که این مسئله به میانجی سیاست‎ها و برنامه­های توسعه_ برنامه­های عمرانی توسعه، اصلاحات ارضی، نظام­های بهره­برداری مدرن «نظیر ایجاد واحدهای کشت و صنعت شرکت­های سهامی زراعی، تعاونی­های تولید»_ اتفاق افتاده است. بیشتر مطالعات در مورد توسعه روستایی در ایران با دیدگاه نوسازی انجام‌گرفته که نشان از پیوند این نظریه با برنامه­های توسعه­ای می­باشد. مدرنیزاسیون و توسعه آمرانه در امتزاج با صنعتی شدن و شهرنشینی در ایران به‌عنوان دستگاه مفهومی این پژوهش صورت‌بندی شد. اعتبار داده­ها با کیفیت منابع و شیوه تجزیه‌وتحلیل داده­ها به‌صورت توالی تاریخی و ضرورت برنامه­ها مدنظر قرارگرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که برنامه­ها و اقدامات توسعه­ای ذیل الگوی نوسازی، باوجود برخی پیامدهای مثبت، به­تدریج و با روند روبه رشد فروش نفت و تأثیرات آن بر اقتصاد ایران، و با دگرگونی نظام ارضی، تغییر شیوه حکمرانی روستایی، سلطه نظام برنامه­ریزی ­آمرانه و ظهور نظام سرمایه­داری تجاری- صنعتی، زمینه­های فروپاشی اقتصاد روستایی را فراهم نموده­اند. این روند، مهاجرت روستا- شهری، کاهش تولیدات کشاورزی، خروج نیروی فعال کار از روستاها، عدم سرمایه­گذاری در بخش کشاورزی و تولیدی و وابستگی به دولت، توجه دولت به بخش­های عمرانی، به حاشیه راندن مشارکت روستایی و ارجحیت اقتصادِ کلان بر فرهنگ و اجتماع را به دنبال داشته است.
کلیدواژه‌ها
اصلاحات ارضی؛ برنامه‌های توسعه‌ای؛ اقتصاد روستایی؛ تحلیل اسناد؛ مدرنیزاسیون
مراجع
  1. آبراهامیان، یرواند. (1389). ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی. ترجمه کاظم فیروزمن و حسن شمس­آوری و محسن مدیر شانه­چی، تهران: نشر مرکز.
  2. اتابکی، تورج. (1387). مدرنیته‎آمرانه (مجموعه مقالات). ترجمه مهدی حقیقت‎خواه، انتشارات ققنوس.
  3. آزاد ارمکی، تقی. (1397). اندیشه نوسازی در ایران. انتشارات دانشگاه تهران.
  4. ازغندی، علیرضا. (1382). تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران 1320-1357. تهران: انتشارات سمت.
  5. ازکیا، مصطفی و دیباجی فروشانی، شکوه. (1395). نقد برنامه‌های توسعة روستایی در ایران. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، ٥(١)، ١٠٣-١٢٥. doi: 10.22059/jisr.2016.58378
  6. ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا. (1383). توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران. تهران: نشر نی.
  7. ازکیا، مصطفی. (1392). جامعه‌شناسی توسعه و توسعه‌نیافتگی روستاهای ایران. تهران: انتشارات اطلاعات.
  8. آسایش، حسین. (١٣٧٦). برنامه‎ریزی روستایی در ایران. پیام نور.
  9. اعتماد، گیتی. (1366). شهرنشینی در ایران، مهاجرت در ایران در دهه‎های اخیر. تهران: انتشارات آگاه.
  10. اعظمی، هادی؛ حسینی، سید محمد حسین و صادقی، وحید. (1401). دگرگونی های اقتصاد روستایی در پَرتو اصلاحات ارضی (نمونه پژوهی: روستای گَچگَران از توابع بخش مرکزی شهرستان مَمَسَنی). جغرافیا و روابط انسانی، 4(4)، 708-735. dor: 20.1001.1.26453851.1401.4.4.38.0
  11. جمعه‎پور، محمود. (1395). رابطه دولت و جامعه روستایی در دوره نوگرایی، نقد سیاست‌گذاری‌های توسعه در ارتباط با جامعه روستایی. فصلنامه علوم اجتماعی، 23(75)، 37-69. doi: 10.22054/qjss.2017.7593
  12. حسینی ابری، س. (1387). مدخلی در جغرافیای روستایی ایران. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
  13. زاهدی، محمدجواد؛ غفاری، غلامرضا و ابراهیمی لویه، عادل. (1391). کاستی‌های نظری برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران. پژوهش‎های روستائی، ٣(١٢)، ٧-٣٠. doi: 10.22059/jrur.2013.30230
  14. سازمان برنامه‌وبودجه. (1352). اقدامات عمرانی و نوسازی روستاها در برنامه پنجم عمرانی کشور. تهران.
  15. سازمان برنامه‌وبودجه. (1377). تاریخچه برنامه‎ریزی در ایران، تهران.
  16. سوداگر، محمدرضا. (١٣٦٩). رشد روابط سرمایه‌داری در ایران: مرحله گسترش 1357-1342. تهران: انتشارات شعله اندیشه.
  17. شکوری، علی. (1389). سیاست‎های توسعه کشاورزی در ایران. تهران: انتشارات سمت.
  18. طالب، مهدی. و عنبری، موسی. (1385). دلایل ناکامی نظام برنامه‎ریزی توسعه در ایران عصر پهلوی دوم. مجله علوم اجتماعی، جدید (27 سری)، 181-203.
  19. غنی‎نژاد، موسی. (1396). اقتصاد و دولت در ایران. انتشارات تابان اقتصاد.
  20. فلیک، اوه. (2013). درآمدی بر پژوهش کیفی. ترجمه هادی جلیلی، تهران: انتشارات نی.
  21. فوران، جان. (2023). تاریخ تحولات اجتماعی ایران (مقاومت شکننده). ترجمه احمد تدین، چاپ بیست و دوم، تهران: انتشارات رسا.
  22. گزارش بانک ملی ایران. (1948). تاریخچه تدوین برنامه هفت‌ساله ساخت و ساز و شهرسازی در ایران.
  23. مجتبی، معصوم قدیری و علیقلی‎زاده. فیروز. (1382). جایگاه روستا و کشاورزی در برنامه‎های عمرانی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران. پژوهش‎های جغرافیایی (منتشر نمی‏شود)، ٣٥(٣)، ١٣٠-١١٥.
  24. مرکز تحقیقات اقتصادی ایران. (1378). مجموعه مقالات همایش پنجاه ساله برنامه ریزی توسعه در ایران، جلد اول و دوم. (به فارسی).
  25. مهدوی، مسعود. (1377). جغرافیای روستایی ایران. انتشارات سمت.
  26. نامدار، رضا.، و صدیقی، حسین. (1392). بررسی چالش‎های عمده توسعه روستایی در ایران با استفاده از تکنیک دلفی. مجله علوم و فنون کشاورزی، ١٥(٣). ٤٥٥-٤٤٥.
  27. نصیری زارع، سعید و ریاحی، وحید. (1401). تحلیل انطباق مطالعات برنامه‌ریزی روستایی با چالش‌های مناطق روستایی در ایران.  پژوهش‎های روستائی، ١٣(٢)، ٢٤٦-٢٦١.  doi: 10.22059/jrur.2022.334728.1700
  28. ورمزیاری، حجت؛ کلانتری، خلیل؛ لوایی آدریانی، رسول و صمدی، محسن. (1397). طراحی الگویی از چالش‌های سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران: یک نظریه داده بنیان. روستا و توسعه، ١٢(٢)، ٩٧-١٢٣. doi: 10.30490/rvt.2018.7712.
  29. Aazami, H., Hosseini, S. M. H., & Sadeghi, V. (2022). Rural Economic Transformations in the Light of Land Reform (Case Study: Gachgaran Village of the Central Part of Mamasani County). Geography and Human Relationships, 4(4), 708-735. Dor:20.1001.1.26453851.1401.4.4.38.0 [In Persian].
  30. Abrahamian, Y. (2010). Iran between two revolutions. translated by Kazem Firouzmand, Center Publications [In Persian].
  31. Ahmed, J. U. (2010). Documentary research method: New dimensions. Indus Journal of Management & Social Sciences, 4(1), 1-14.
  32. Ahmed, J. U. (2010). Documentary research method: New dimensions. Indus Journal of Management & Social Sciences, 4(1), 1-14.
  33. Asayesh, H. (1997). Rural Planning in Iran. Payam Noor Publications. [In Persian].
  34. Atabaki, T. (2008). Authoritative modernity (a collection of essays). translated by Mehdi Haqit Khah, Qaqnoos Publications. [In Persian].
  35. Azad Aramaki, M. (2018). Modernization thought in Iran. Tehran University Press [In Persian].
  36. Azghandi, A. (2003). History of Iranian Political and Social Developments 1320-1357. Tehran: Samt Publications. [In Persian].
  37. Azkia, M. (2013). Sociology of development and underdevelopment of rural Iran. Tehran: Information Publications [In Persian].
  38. Azkia, M. & Ghaffari, A. (2004). Rural development with emphasis on the rural society of Iran. Tehran: Nei Publishing. [In Persian]
  39. Azkia, M., & Dibaji Forooshani, S. (2016). Criticism The Rural Development Plans in Iran. Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 5(1), 103-125. doi: 10.22059/jisr.2016.58378. [In Persian].
  40. Badri, S. A., Kazemi, N., Khodadadi, P., & Mohammadnejad, A. (2021). Why rural development policies have not contributed to rural development in Iran. Rural Society, 30(2-3), 84-100.
  41. Badri, S. A., Kazemi, N., Khodadadi, P., & Mohammadnejad, A. (2021). Why rural development policies have not contributed to rural development in Iran. Rural Society, 30(2-3), 84-100.
  42. Bailey, K.D. (1994). Methods of Social Research. New York: The Free Press.
  43. Bailey, K.D. 1994. Methods of Social Research. New York: The Free Press.
  44. Coffey, A. & P. Atkinson. (1996). Making Sense of Qualitative Data: Complementary Research Strategies. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
  45. Coffey, A., & P. Atkinson. (1996). Making Sense of Qualitative Data: Complementary Research Strategies. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
  46. Coles, R. )1997(. Doing documentary work. NY: Oxford.
  47. Coles, R. )1997(. Doing documentary work. NY: Oxford.
  48. Etamad, G. (1987). Urbanization in Iran, Migration in Iran in the last decades. Tehran: Aghat Publications [In Persian]
  49. Ezhgandi, A. (2003). History of Political and Social Developments of Iran 1357-1320. Tehran: Samit Publications. [In Persian].
  50. Flick, A. (2013). An introduction to qualitative research. translated by Hadi Jalili, Tehran: Nei Publications. [In Persian].
  51. Foran, J. (2023). The History of Iran's Social Developments (Fragile Resistance). translated by Ahmad Tedin, 22nd edition, Tehran: Rasa Publications. [In Persian].
  52. Galdeano‐Gómez, E., Aznar‐Sánchez, J. A., & Pérez‐Mesa, J. C. (2011). The complexity of theories on rural development in Europe: An analysis of the paradigmatic case of Almería (South‐east Spain). Sociologia ruralis, 51(1), 54-78.
  53. Galdeano‐Gómez, E., Aznar‐Sánchez, J. A., & Pérez‐Mesa, J. C. (2011). The complexity of theories on rural development in Europe: An analysis of the paradigmatic case of Almería (South‐east Spain). Sociologia ruralis, 51(1), 54-78.
  54. Ghaninejad, M. (2017). Economy and Government in Iran. Taban Economy Press. [In Persian].
  55. Halliday, F. (2024). Iran: dictatorship and development. Simon and Schuster.
  56. Halliday, F. (2024). Iran: dictatorship and development. Simon and Schuster.
  57. Homayun Katoozian, M. (1999). Iran's political economy from constitutionalism to the end of the Pahlavi dynasty. Tehran: Center Publications. [In Persian].
  58. Hooglund, E. J. (1982). Land and revolution in Iran, 1960–1980. University of Texas Press.
  59. Hosseini Abri, S. (2008). an entry on the rural geography of Iran, Isfahan University Press. [In Persian].
  60. Iranian Economic Research Center. (1999). Proceedings of the conference of fifty years of development planning in Iran. first and second volumes. [In Persian].
  61. Jomehpor, M. (2017). The Relationship Between the Government and the Rural Community in the Age of Modernization; A Review of Development Policy of the Rural Community in Iran Mahmoud Jomehpour. Social Sciences, 23(75), 37-69. doi: 10.22054/qjss.2017.7593. [In Persian].
  62. Katum, R. (2006). Nationalism in Iran. translated by Ahmad Tedin, 4th edition, Tehran: Kavir Publications. [In Persian].
  63. Khaleghi, A. (2019). Pathology of Development Planning with Emphasis on Rural Development Planning in Iran. Geography and Human Relationships, 2(3), 221-261.
  64. Kostov, P., & Lingard, J. (2004). Integrated rural development-do we need a new approach?
  65. Lambton, A. K. S. (1998). owner and farmer. translated by Manouchehr Amiri, Tehran, Scientific and Cultural Publications [In Persian].
  66. Lilaz, S. (2018). The second wave, authoritarian modernization in Iran. Tehran, 2nd edition, Nilofar publishing house. [In Persian].
  67. Mahdavi, M. (1998). Rural Geography of Iran. Samt Publications. [In Persian].
  68. Miles, M.B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative Data Analysis. Thousand Oaks, CA: Sage.
  69. Muraca, B. (2012). Towards a fair degrowth-society: Justice and the right to a ‘good life’beyond growth. Futures, 44(6), 535-545.
  70. Namdar, R., & Sadighi, H. (2013). Investigation of major challenges of rural development in Iran utilizing Delphi technique. Journal Of Agricultural Science And Technology (JAST), 15(3), 445-455. [In Persian].
  71. Nasire Zare, S., & Riahi, V. (2022). Analysis of the Conformity of Rural Planning Studies with the Challenges of Rural Areas in Iran. Journal of Rural Research, 13(2), 246-261. doi: 10.22059/jrur.2022.334728.1700 [In Persian].
  72. National Bank of Iran (1948). the history of setting up the seven-year plan for construction and urbanization in Iran. (In Persian).
  73. Nemes, G. (2005). Integrated rural development-The concept and its operation (No. MT-DP-2005/6). IEHAS Discussion Papers.
  74. Payne, G., Williams, M., & Chamberlain, S. (2004). Methodological pluralism in British sociology. Sociology, 38(1), 153-163.
  75. Program and Budget Organization. (1973). The construction and renovation measures of the villages in the country's fifth construction plan. Tehran [In Persian].
  76. Program and Budget Organization (1998). History of planning in Iran. Tehran [In Persian].
  77. Qadiri Masoom, M., & Ali Qalizadeh. N. (2003). The position of the village and agriculture in the construction plans before the victory of the Islamic revolution of Iran. Geographical Research Quarterly, 35(3), 115-130. [In Persian].
  78. Ray, S. N. (1998). Modern comparative politics: Approaches, methods and issues. PHI Learning Pvt. Ltd.
  79. Razzaghi, E. (1989) Acquaintance with Iran's economy. Tehran: Ney Publishing. [In Persian].
  80. Rezvani, M. (2000). Development planning and rural development in Iran: from thought to action (a fundamental evaluation of the content and performance of development programs in the last few decades). Geographical Research, 32(39), 65-77. [In Persian].
  81. Rudulph, C. C. (1971). The land reform program in Iran and its political implications. American University.
  82. Saldaña-Portillo, M. J. (2009). From Roosevelt in Germany to Bush in Iraq: Development’s Discourse of Liberation, Democracy, and Free Trade. In On the Edges of Development (pp. 91-107). Routledge.
  83. Shakoori, A. (2010). Agricultural development policies in Iran. Tehran: Samt Publications. [In Persian].
  84. Shakoori, A. (2019). Rural Development in Iran: A Survey of Policies and Outcomes. Journal of Developing Societies, 35(3), 346-366. https://doi.org/10.1177/0169796X19868316.
  85. So, A. Y. (1990). Social change and development: Modernization, dependency and world-system theories (No. 178). Sage.
  86. Sodagar, M. (1990). The growth of capitalist relations in Iran: (expansion stage) 1965-1979. Tehran: Sholeh Andisheh Publishing House. [In Persian].
  87. Taleb, M. & Anbari, M. (2006). The reasons for the failure of the development planning system in Iran during the second Pahlavi era. Journal of Social Sciences, New (27 series), 181-203. [In Persian].
  88. Van der Ploeg, J. D., Renting, H., Brunori, G., Knickei, K., Mannion, J., Marsden, T., ... & Ventura, F. (2017). Rural development: from practices and policies towards theory. In The Rural (pp. 201-218). Routledge.
  89. Van der Ploeg, J. D., Renting, H., Brunori, G., Knickei, K., Mannion, J., Marsden, T., ... & Ventura, F. (2017). Rural development: from practices and policies towards theory. In The Rural (pp. 201-218). Routledge.
  90. Varmazyari, H., Kalantari, K., Lavaei Adaryani, R., & Mohsen Samadi, M. (2018). A Grounded Theory Approach to Developing a Model for Challenges of Policy-Making and Planning of Rural Development in Iran. Village and Development, 21(2), 97-123. doi: 10.30490/rvt.2018.77121[In Persian].
  91. Woods, M. (2011). Rural. Oxon and New York. Routledge.
  92. Zahedi, M. J., Ghaffari, G., & Ebrahimilouye, A. (2013). Theoretical Deficiencies of Rural Development in Iran. Journal of Rural Research, 3(12), 7-30. doi: 10.22059/jrur.2013.30230 [In Persian].
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 412
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 135





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب