
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,692 |
تعداد مقالات | 72,237 |
تعداد مشاهده مقاله | 129,207,580 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,035,837 |
بازشناسایی نکتههای زیباییشناختی، سبکشناختی و نقد ادبی در جامعالصّنایع و الاوزان | ||
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت | ||
دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 36، بهمن 1403، صفحه 73-93 اصل مقاله (877.46 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2024.383931.2026 | ||
نویسنده | ||
مجاهد غلامی* | ||
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران. | ||
چکیده | ||
از برکات رواج و روایی زبان و ادبیات پارسی در شبه قارّۀ هندوستان، نوشته شدن کتابهای بسیاری به زبان پارسی در موضوعات گوناگون، توسّط اندیشمندان و نخبگان آن دیار بوده است. چنانکه برخی استادان و ادیبان شبه قارّه، کتابها و رسالههایی پر ارج و ارز به پارسی در بلاغت، شعرشناسی و نقد ادبی از خود به یادگار نهادهاند. جامع الصّنایع و الاوزان (778-770ﻫ.ق)، یکی از همین آثار است که توسّط سیف جام هروی و برای شاهزاده «فتح خان»، فرزند «فیروزشاه» از سلسلۀ تغلق شاهیان نوشته شده است. جامع الصّنایع، به مثابۀ کتابی در بلاغت و محاسن و معایب شعر دَری، با وجود تأثیرگیری از برخی آثار بلاغی پارسی و عربی نظیر حدایق السّحر، حقایق الحدایق، مفتاح العلوم و تلخیص المفتاح، نوگوییهای قابل توجّهی دارد که در جای خود بررسیده تواند شد. افزون بر این، کتاب دربردارندۀ اطّلاعات و نکاتِ ارزشمندی در شعرشناسی و نقد ادبی است و خبر از آن میدهد که نویسندۀ آن، همچنانکه نظم را بر نثر رجحان میدهد، شاعری را امری موهبتی میداند. او میان «شاعر» با «موزونطبع» و «خوبطبع» تفاوت میگذارد. طرفدار معنادار بودن شعر است، امّا جانب زیبایی و بِاندامی شعر را نیز فرو نمیگذارد. در پیروی شاعران همروزگار خود از استادان پیشین، نظراتی دارد که شایستۀ بازخوانی و بررسی است. تن دادن به «جواز» را در شعر خوش نمیدارد و شاخصهایی برای نقد شعر دارد. همچنین جامع الصّنایع، کهنسالترین نوشتۀ بلاغیای است که در آن برای معرّفی «طرز» و طرزشناسی شعر پارسی کوشش شده است. در این راستا، پس از بیان معیارها، طرزهای شعر پارسی به نُه طرز تقسیم شده و هرکدام به شاعری که در آن طرز سرآمد بوده، انتساب یافته است. نهایت آنکه از نظرسیف هروی، طرز امیرخسرو دهلوی (725-651 ﻫ.ق)، چه در نثر و چه در شعر، سرآمد همۀ طرزها است. این نظر در کنار دیگر نظرات ستایشآمیز هروی دربارۀ امیرخسرو، از جایگاه والای این شاعر در شبه قارّه خبر میدهد. | ||
کلیدواژهها | ||
بلاغت؛ سبکشناسی؛ نقد ادبی؛ طرز؛ جامع الصّنایع و الاوزان؛ سیف جام هروی | ||
مراجع | ||
آزاد بلگرامی، میرغلامعلی (1393). تذکرۀ سرو آزاد. میرهاشم محدّث (مصحح). تهران: سفیر اردهال.
احمدی، بابک (1384). حقیقت و زیبایی: درسهای فلسفۀ هنر. چ.9. تهران: مرکز.
ایگلتون، تری (1397). چگونه شعر بخوانیم. پیمان چهرازی(مترجم). چ.2. تهران: آگه.
بهار، محمّدتقی (ملک الشعرا) (1353). سبکشناسی یا تاریخ تطوّر نثر فارسی. چ.3. تهران: امیرکبیر.
تهانوی، محمّدعلی بن علی (1996م.). موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
دورانت، ویل (1385). لذّات فلسفه. عبّاس زریاب خوئی (مترجم). چ 18. تهران: علمی و فرهنگی.
دولتــشاه سمرقندی (امیر دولــتشاهبن علاءالدّوله بختـــیشاه غازی) (1337). تــــذکرة الشعراء. محمّد عبّاسی (مصحح). تهران: کتابفروشی بارانی.
زرّین کوب، عبدالحسین (1363). شعر بیدروغ، شعر بینقاب. چ 4. تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
سرخوش، محمّدافضل (1389). کلمات الشعراء. علیرضا قزوه (مصحح). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
سیّدحسینی، رضا (1387). مکتبهای ادبی. چ 14. تهران: نگاه.
سیف جام هروی (1399). جامع الصّنایع و الاوزان. زینب صادقی نژاد (مصحح). تهران: سخن.
شاهمرادی، امید (1401). «اقتباس شیرعلیخان لودی از جامع الصّنایع و الاوزانِ سیف جام هروی و نکاتی در تصحیح مرآة الخیال». آیینۀ میراث. س.20. ش.70. بهار و تابستان. صص. 73-84 .
شمس فخری اصفهانی (شمسالدّین محمّدبن فخرالدّین سعید فخری اصفهانی) (1389). معیار جمالی و مفتاح ابواسحاقی. یحیی کاردگر (مصحح). تهران: کتابخانه، موزه و مرکـــز اسناد مجلس شورای اسلامی.
شمس قیس رازی (شمسالدّین محمّدبـــن قیس رازی) (1360). المعجم فی معاییر اشعار العجم. محمّد قزوینی و مدرّس رضوی (مصحح). تهران: زوّار.
شمیسا، سیروس (1381). سبکشناسی شعر. چ 8. تهران: فردوس.
شیرعلیخان لودی (1377). تذکرۀ مرآت الخیال. حمید حسنی با همکاری بهروز صفرزاده (مصحح). تهران: روزنه.
عوفی، محمّد (1389). لباب الالباب. ادوارد براون و سعید نفیسی (مصحح). تهران: هرمس.
فتوحی، محمود (1391). سبکشناسی: نظریهها، رویکردها و روشها. تهران: علمی.
فتوحی، محمود (1385). نقد ادبی در سبک هندی. ویراست دوم، تهران: سخن.
فلّاح، غلامعلـی (1394). «پیشگامان بلاغت فارسی در شبه قارۀ هندوستان». مجلّه مطالعات و تحقیقات ادبی. ش 18. بهار و تابستان. صص. 133-141.
نظامی گنجوی، الیاسبن یوسف (1379). مخزن الاسرار. حسن وحید دستگردی (مصحح). تهـران: سورة مهر.
نوشاهی، عارف (1381). «جامع الصّنایع و الاوزان: از مآخذ کهن فارسی در علوم بلاغی و سبکشناسی شعر». معارف. د.19. ش.1. فروردین و تیر. صص. 36- 49.
نیوتن، اریک (1381). معنی زیبایی. پرویز مرزبان (مترجم). چ 5. تهران: علمی و فرهنگی.
واربرتن، نایجل (1387). چیستی هنر. مهتاب کلانتری (مترجم). تهران: نشر نِی.
هاوکس، ترنس (1394). ساختگرایی و نشانهشناسی. مجتبی پردل (مترجم). تهران: ترانه.
یوشیج، نیما (علی اسفندیاری نوری) (1368). درباره شعر و شاعری. سیروس طاهباز (گردآورنده). تهران: دفترهای زمانه.
یوسفیان، جواد (1379). «نگاهی به مفهوم زیباییشناسی». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز. د. 43 . ش. 177. صص. 135- 172.
Ahmadi, Babak (2005). Truth and Beauty: Lessons in the Philosophy of Art. 9th ed. Tehran: Markaz. (In Persian) Azad Belgerami, Mir Gholamali (2014). Tazkareh Sarv-e Azad. Mir Hashem Muhaddes (Emend.). Tehran: Safir Ardehal. (In Persian) Bahar, Mohammad Taqi (Malek ol-shoara) (1974). Stylistics or the History of the Development of Persian Prose. 3rd ed. Tehran: Amir Kabir. (In Persian) Dawlatshah Samarqandi (Amir Dawlatshah ibn Ala al-Dawlat Bokhtishah Ghazi) (1958). Tazkerat ol-shoara. Mohammad Abbasi (Emend). Tehran: ketabforoushi Barani. (In Persian) Durant, Will (2006). The Pleasures of Philosophy. Abbas Zaryab Khoei (Trans). 18th ed. Tehran: Elmi va Farhangi. (In Persian) Eagleton, Terry (2018). How to Read Poetry. Peyman Chehrazi (Trans.). 2nd ed. Tehran: Agah. (In Persian) Fallah, Gholam-Ali (2015). "Pioneers of Persian Rhetoric in the Indian Subcontinent". Journal of Literary Studies and Research. Vol. 18. Spring and Summer. Pp. 133-141. (In Persian) Fotouhi, Mahmoud (2012). Stylistics: Theories, Approaches and Methods. Tehran: Elmi. (In Persian) Fotohi, Mahmoud (2006). Literary Criticism in the Indian Style. 2nd ed. Tehran: Sokhan. (In Persian) Hawkes, Terence (2015). Structuralism and semiotics. Mojtaba Pordel (trans). Tehran: Taraneh. (In Persian) Oufi, Muhammad (2009). Lobab ol-Alabab. Edward Brown and Saeed Nafisi (Emend). Tehran: Hermes. (In Persian) Sarkhosh, Mohammad afzal (2010). Kalamat ol-shoara. Alireza Qazveh (Emend). Tehran: Library, Museum and Document Center of the Islamic Council. (In Persian) Seyf Jam Heravi (2020). Jame ol-Sanaye val-Awzan. Zeinab Sadeghi Nejad (Emend). Tehran: Sokhan. (In Persian) Seyyed Hosseini, Reza (2008). Literary Schools. 14th ed. Tehran: Negah. (In Persian) Shahmoradi, Omid (2022). "Shir Ali Khan Lodi's Quotation from Jame ol-Sanaye val-Awzan by Seif Jam Heravi and Notes on the Editing of Mir'at Al-Khayal". Aineh Miras. V.20. No.70. Spring and Summer. Pp. 73-84. (In Persian) Shamisa, Sirous (2002). Stylistics of Poetry. 8th ed. Tehran: Ferdows. (In Persian) Shams Fakhri Isfahani (Shams al-Din Muhammad ibn Fakhr al-Din Saeed Fakhri Isfahani) (2010). Meyar Jamali va Miftah Abu Ishaqi. Yahya Kardgar (Emend). Tehran: Library, Museum and Document Center of the Islamic Council. (In Persian) Shams Qeys Razi (Shams al-Din Muhammad ibn Qeys Razi) (1981). Al-Mu'jam fi Ma'ayir ashaar Al-Ajam. Muhammad Qazvini and Modaress Razavi (Emend). Tehran: Zovar. (In Persian) Shir Ali Khan Loudi (1998). Tazkreh Merat al-Khayal. Hamid Hassani with the collaboration of Behrouz Safarzadeh (Emend). Tehran:Rozaneh. (In Persian) Tahanvi, Mohammad Ali ibn Ali (1996). Encyclopedia of the Exploration of Terms in techniques and Sciences. Beirut: Maktabat Lebanon nasheroun. Newton, Eric (2002). The meaning of beauty. Parviz Marzban (trans). 5th ed. Tehran: Elmi va Farhangi. (In Persian) Nezami Ganjavi, Elias-Ben-Yusuf (2000). Makhzan ol-Asrar. Hasan Vahid Dastgerdi (Emend). Tehran: Soureh Mehr. (In Persian) Noshahi, Aref (2002). "Jami'e Sanae'e va al-Awzan: one of the ancient Persian sources in rhetorical sciences and stylistics Poetry". Ma'aref. V.19. No.1. Farvardin and Tir. Pp. 36-49. (In Persian) Warburton, Nigel (2008). What is art? Mahtab Kalantari (trans). Tehran: Ney Publishing. (In Persian) Youshij, Nima (Ali Esfandiari Nouri) (1989). On poetry and compose poetry. Sirous Tahbaz (Ed.). Tehran: Daftarhaye Zamaneh. (In Persian) Yousefian, Javad (2000). "A look at the concept of aesthetics". Tabriz Faculty of Literature and Humanities Publication. V. 43. No. 177. Pp. 135-172. (In Persian) Zarrin Koub, Abdolhossein (1984). Untruthful Poetry, Unmasked Poetry. 4th ed. Tehran: Javidan Publishing Organization. (In Persian) | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 101 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 63 |