پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,711 |
| تعداد مقالات | 72,499 |
| تعداد مشاهده مقاله | 130,331,934 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,779,078 |
تطورات گفتمان حجاب از مشروطه تا پایان پهلوی اول (سال‌های 1285-1320 شمسی) | ||
| فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان | ||
| دوره 15، شماره 1، فروردین 1404، صفحه 42-63 اصل مقاله (1.06 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jstmt.2025.382237.1734 | ||
| نویسندگان | ||
| زینب اعلمی1؛ مهدی حسین زاده* 2؛ قاسم زائری3 | ||
| 1دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین، گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2دانشیار گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 3استادیار گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| بیحجابی یکی از مهم‌ترین چالش‌های جامعۀ ایران به‌حساب می‌آید که علاوه بر ناسازگاری فرهنگی با ارزش‌های ایرانی-اسلامی، پیامدهایی اجتماعی، سیاسی و ملی برای جمهوری اسلامی رقم می‌زند. مطالعۀ این پدیده در بستر تاریخی به‌ویژه شناخت مراحل اولیۀ ظهور آن در ایران اهمیت ویژه‌ای دارد. در همین راستا هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات گفتمانی حجاب از دوران مشروطه تا انتهای پهلوی اول در بستر تنازعات گفتمانی آن است. رویکرد نظری و روشی پژوهش تحلیل گفتمان، مبتنی بر نظریۀ لاکلا و موف است. یافته‌های پژوهش نشان داد اوایل مشروطه تنها گفتمان حاکم حجاب‌گرایی بود، اما گفتمان حجاب‌ستیزی، تغییر در سبک پوشش را با الگوپذیری از مد و پوشاک غربی حول چهار محور اصلی آزادی، عفاف، علم‌آموزی و بازتفسیر دین صورت‌بندی کرد که موجب تزلزل در گفتمان حجاب‌گرایان شد. بازسازی نظری گفتمان مذکور به شکل‌گیری خرده‌گفتمان‌های حجاب قرآنی-فقهی، ضعیفه‌پندارانه، زن‌ستایانه، سیاسی-اجتماعی و درنهایت خرده‌گفتمان حجاب قانونی انجامید. دوگانۀ خانه‌نشینی همراه با حجاب یا حضور اجتماعی با کشف حجاب، نتیجۀ حاصل از تنازعات گفتمانی شکل‌گرفته بود. درنهایت روی‌کارآمدن حکومت پهلوی قابلیت‌های دسترسی متعددی به‌ویژه از طریق دو نهاد ثبت‌احوال و مؤسسات آموزشی برای استیلای گفتمان حجاب‌ستیزی ایجاد کرد و با قانون کشف حجاب اجباری، اختلافات گفتمانی را یک‌جانبه و در عمل بی‌اثر کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پهلوی اول؛ تغییرات حجاب؛ گفتمان حجاب‌ستیزی؛ گفتمان حجاب‌گرایی؛ مشروطه | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| مراجع | ||
|
آبیار، زهرا، کرمی‌پور، الله‌کرم، و شریفی، سعید (1399). چالش‌های نظری حجاب در ایران پساانقلاب: تحلیلی بر رویکردهای موجود از حجاب و عفاف. دوفصلنامۀ اسلام و علوم اجتماعی، 12(23)، 217-238.
آخوندزاده، میرزا فتحعلی (1334). مکتوبات کمال‌‌الدوله به شاهزاده جلال‌الدوله. تهران: بینا.
آدمیت، فریدون (1357). اندیشه‌‌های میرزا آقاخان کرمانی. تهران: پیام.
آشنا، حسام‌‌الدین (1371). خشونت و فرهنگ. تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
ایرج میرزا، جلال الممالک (1350). دیوان کامل ایرج میرزا. به اهتمام محمدجعفر محجوب.
اندیشکدۀ برهان (1398). کشف حجاب (بازخوانی واقعۀ تاریخی کشف حجاب و متحدالشکل سازی لباس در دورۀ پهلوی اول). تهران: دیدمان.
امامی، سید مجید (1392). چارچوبی انتقادی برای سیاست‌پژوهی مسئلۀ حجاب در جمهوری اسلامی ایران، منطبق بر نظریه و الگوی عرفی‌شدن جامعۀ ایران. فصلنامۀ اسلام و مطالعات اجتماعی، 1(1)، 115-135.
باغدار دلگشا، علی (1400). زن در ایران نو (واکاوی مسائل اجتماعی زنان). تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
بهار، محمدتقی (1399). دیوان کامل اشعار ملک‌‌الشعرا بهار. تهران: نگاه.
تاجالسلطنه (1402). خاطرات تاجالسلطنه. با مقدمه، تصحیح و شرح محمد حسینی. تهران: چهل کلاغ.
ترکمان، محمد (1362). رسائل، اعلامیه‌ها، مکتوبات و روزنامۀ شیخ شهید فضلالله نوری. تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
توکلی طرقی، محمد (1395). تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ. تهران: پردیس دانش.
جاودانی‌مقدم، مهدی (1398). بررسی سیر تطور گفتمان حجاب در سپهر سیاست و فرهنگ ایران. نشریۀ سیاست‌پژوهی ایرانی، 6(2)، 133-210. https://doi.org/10.22034/sej.2019.667450
جعفریان، رسول (1383). داستان حجاب در ایران پیش از انقلاب. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
جعفریان، رسول (1380). رسائل حجابیه: شصت سال تلاش علمی در برابر بدعت کشف حجاب. قم: دلیل ما.
جوادی یگانه، محمدرضا و عزیزی، فاطمه (1388). زمینه‌های فرهنگی و ادبی کشف حجاب در ایران؛ شعر مخالفان و موافقان. نشریۀ جامعه‌‌شناسی ایران، 10(1)، 100-137.
جوادی یگانه، محمدرضا و کشفی، سید علی (1386). نظام نشانه‌ها در پوشش. مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، 10(38)، 62-87.
جوادی، حسن، مرعشی، منیژه، و شکرلو، سیمین (1371). رویارویی زن و مرد در عصر قاجار (دو رسالۀ تأدیب نسوان و معایب‌الرجال). تهران: کانون پژوهش تاریخ زنان ایران و شرکت جهان.
حسینی‌زاده، سید محمدعلی (1395). اسلام سیاسی در ایران. قم: دانشگاه مفید.
حسینی‌زاده، سید محمدعلی (1383). نظریۀ گفتمان و تحلیل سیاسی. فصلنامۀ علوم سیاسی، 28، 62-87.
خلیلی، محمد (1385). حجاب و تفکر حجاب. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
روباتام، شیلا (1390). زنان در تکاپو: فمینیسم و کنش اجتماعی. ترجمۀ حشمت‌الله صباغی. تهران: شیرازه.
رضوانی، هما (1362). لوایح آقا شیخ فضلالله نوری. تهران: نشر تاریخ ایران.
زائری، قاسم (1393). دیرینه‌‌شناسی بیحجابی در ایران. زن در توسعه و سیاست، 12(2)، 153-186.
زائری، قاسم و یوسفی‌نژاد، فاطمه (1398). بررسی چگونگی تجدیدنظر در قانون «کشف حجاب» در مقطع 1320-1322 با تکیه بر مقاومت‌های فردی و نهادی. فصلنامۀ زن در توسعه و سیاست، 17(2)، 173-192.
زاهد، سید سعید و کاوه، مهدی (1391). گفتمان‌های پوشش ملی در ایران. فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی، 1(4)، 49-74.
زاهدی، زکیه (1390). عوامل و پیامدهای بیحجابی. پژوهشنامۀ اسلامی زنان و خانواده، 4(9)، 131.
ساناساریان، الی (1384). جنبش حقوق زنان در ایران، طغیان، افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب 57. ترجمۀ نوشین احمدی خراسانی. تهران: اختران.
سلامی، غلامرضا و نجم‌آبادی، افسانه (1389). نهضت نسوان شرق. تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
صلاح، مهدی (1399). کشف حجاب (زمینه‌‌ها، پیامدها و واکنش‌ها). تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
صادقی، فاطمه (1396). کشف حجاب: بازخوانی یک مداخلۀ مدرن. تهران: نگاه معاصر.
شکیب رخ، فاطمه و زندیه، حسن (1400). سیر تحول اندیشۀ معترضان به حجاب از عصر ناصری تا پهلوی دوم (1227-1320 ش). فصلنامۀ علمی پژوهشنامۀ تاریخ اسلام، 1(44)، 29-48. http://journal.isihistory.ir/article-1-1213-fa.html
طباطبایی واعظ، بشری و زرقانی، سید مهدی، و یاحقی، محمدجعفر (1399). گونه‌شناسی نوشتارهای مطبوعاتی زنان در دورۀ مشروطه. مجلۀ ادبیات پارسی معاصر، 10(1)، 211-231.
طالبوف تبریزی، عبدالرحیم (1397). مسالک المحسنین. تهران: امید فردا.
فرمانفرماییان، مهرماه (1383). زیر نگاه پدر (خاطرات مهرماه فرمانفرماییان از اندرونی). تهران: کویر.
کسرایی، محمد سالار و پوزش شیرازی، علی (1388). نظریۀ گفتمان لاکلا و موف ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی. فصلنامۀ سیاست، 39(3)، 678-713.
کرمانی، میرزا آقاخان (2000). سه مکتوب. به کوشش و ویرایش بهرام چوبینه.
کرمانی، میرزا آقاخان (بی‌‌تا). صد خطابه. ویراست محمدجعفر محجوب. بی‌جا: شرکت کتاب.
موسوی، سارا (1400). پیش‌درآمدی نظری بر نقد تاریخ‌نگاری دربارۀ زنان. تهران: گل‌آذین.
مطهری، مرتضی (1395). مسئلۀ حجاب. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1388). اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب. تهران: صدرا.
محبوبی‌منش، حسین (1386). تحلیل اجتماعی مسئلۀ حجاب. مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، 10(38)، 88-134.
نائینی، میرزا محمدحسین (1327). تنبیه الامه و تنزیه المله در رسایل مشروطیت: مشروطه به روایت موافقان و مخالفان، 1390. جلد 2. غلامحسین زرگری‌نژاد. تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
نجم‌آبادی، افسانه (1396). زنان سیبیلو و مردان بی‌ریش: نگرانی‌های جنسیتی در مدرنیتۀ ایرانی. ترجمۀ آتنا کامل و ایمان واقفی. تهران: تیسا.
وفایی، احسان و امیرکاوه، سعید (1398). تحلیل گفتمان موضوع حجاب به روش پدام در مطبوعات عصر مشروطه (با تأکید بر نشریۀ ایرانشهر). نشریۀ مطالعات اسلامی زنان و خانواده، 6(6)، 65-86.
یورگنسن، ماریان و فلیپس، لوئیز (1401). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نشرنی.
Fiorespino, L. (2022). The People as Hegemonic Construction: Ernesto Laclau and Chantal Mouffe’s Radical Democracy. In: Radical Democracy and Populism. Philosophy and Politics - Critical Explorations, vol 18. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-84969-6_7
De Vries, B. The Right to be Publicly Naked: A Defence of Nudism. Res Publica 25, 407–424 (2019). https://doi.org/10.1007/s11158-018-09406-z
Tavakoli Targhi, M. (2001). Refashioning Iran: Orientalism, Occidentalism and Histpriography.New York: Palgrave. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 211 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 138 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب