
تعداد نشریات | 163 |
تعداد شمارهها | 6,761 |
تعداد مقالات | 72,823 |
تعداد مشاهده مقاله | 131,608,581 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 103,402,472 |
مطالعۀ سفالهای لبه واریختۀ محوطۀ کلهکوب آیسک سرایان با استفاده از روشهای پتروگرافی و طیفسنجی فلورسانس پرتوی ایکس | ||
مطالعات باستان شناسی | ||
دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 36، خرداد 1404، صفحه 105-127 اصل مقاله (2.33 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2024.371275.143247 | ||
نویسندگان | ||
نازلی دارخال1؛ محمد حسین عزیزی خرانقی* 2؛ یاسین صدقی3؛ سید ایرج بهشتی1 | ||
1پژوهشکدۀ حفاظت و مرمت، پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، تهران، ایران. | ||
2استادیار گروه باستانشناسی، پژوهشکدۀ باستانشناسی، پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول). | ||
3دانشجوی دکتری حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی، گروه حفاظت آثار تاریخی، دانشکدۀ حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
آثار سفالین، از دهها هزار سال پیش بهوسیلۀ بسیاری از تمدنهای باستانی تولید میشوند که بهدلیل مواد اولیه و فناوری آنها در طول تاریخ همواره بخش مهمی از فرهنگ و زندگی انسانها بودهاند. کلهکوب محوطهای است در شرق ایران، استان خراسان جنوبی و شهرستان سرایان و طی کاوشهایی که در سال 1397 ه.ش. در این محوطه صورت گرفت، در دو کارگاه لایهنگاری حجم زیادی از کاسۀ لبهواریخته بههمراه دیگر گونههای سفالی مربوط به هزارۀ چهارم پیشازمیلاد که در جنوبغرب شناخته شده هستند، در دورۀ دوم این محوطه که با عنوان کلهکوب II معرفی میشود، بهدست آمد. این محوطه تاکنون شرقیترین محوطه در فلات ایران است که کاسۀ لبهواریخته در مجموعۀ یافتههای آن دیده شده است. باتوجه به اهمیت محوطۀ کلهکوب در شناخت حوزۀ پراکنش این گونۀ سفالی، در این پژوهش سعیبر آن است با استفاده از روشهای هدفمند آنالیزی و آزمایشگاهی میانرشتهای همانند پتروگرافی مقاطع نازک و آنالیز طیفسنج فلورسانس پرتوی ایکس (XRF) به بررسی ساختاری نمونههای این منطقه و مقایسۀ تطبیقی با سه محوطۀ چغامیش، ابوفندوا و تل ابلیس که دارای فناوری مشابه هستند، پرداخت. با تجزیه و تحلیل نتایج بهدست آمده مشخص شد که نمونۀ سفالهای موردمطالعه ازنظر تکنیک از یک الگو در ساخت پیروی میکنند؛ ولی ساختار تشکیلدهندۀ آن، شبیه بههم نبوده و منشأ ساخت آنها متفاوت است، بهطوریکه نوع مادۀ اولیه در ساخت سفالهای محوطههای فوق با کلهکوب متفاوت بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
محوطۀ کلهکوب؛ تل ابلیس؛ چغامیش؛ ابوفندا؛ مطالعۀ باستانسنجی؛ پتروگرافی؛ XRF | ||
مراجع | ||
- آدامز، آ. ای؛ مکنزی، دبلیو. اس؛ گیلفورد، سی، (1390). اطلس سنگهای رسوبی در زیر میکروسکوپ. ترجمۀ محمدحسین آدابی و زهرا زرگر امینی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - اسکندری، نصیر، (1397). «ارزیابی گاهنگاری دورۀ مسوسنگ جنوبشرق ایران: گاهنگاری مطلق (14C) و نسبی تپه دهنو و تپه دهنو شرقی شهداد با استفاده از روش طیف سنج جرمی شتاب دهنده (AMS)». پژوهه باستان سنجی، 4 (1): 23-35. https://doi.org/10.29252/jra.4.1.23 - حاجینوروزی، فاطمه؛ حیدریان، محمود؛ و خسروزاده، علیرضا، (1400). «مطالعه سفال دورۀ مس سنگ میانه چهارمحال و بختیاری با استفاده از آنالیز پتروگرافی و ICP-OES». نشریه مطالعات باستانشناسی، 12 (2): 175-198. https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.290969.142795 - حاجینوروزی، فاطمه؛ حیدریان، محمود؛ و خسروزاده، علیرضا، (1401). «مقایسۀ کانینگاری سفال دورۀ مسوسنگ میانی زاگرس مرتفع با مناطق خوزستان و فارس». پژوهشهای باستانشناسی ایران، 12 (32): 79-102. https://doi.org/10.22084/NBSH.2020.20007.2006 - حصاری، مرتضی، (1392). شکلگیری و توسعه آغاز نگارش در ایران. تهران، سمت. - خانزادی، محمدجواد؛ نوغانی، سمیه؛ شریفینیا، اکبر؛ و بهادری، رویا، (1400). «مطالعۀ ساختار نمونه سفالهای بهدست آمده از محوطۀ تاریخی سیروان براساس نتایج آنالیزهای XRF و XRD». پژوهشهای باستانشناسی ایران، 12 (31): 103-126. https://doi.org/10.22084/NB.2021.23256.2261 - عزیزیخرانقی، محمدحسین؛ آبه، ماساشی؛ یگانه، سپیده جمشیدی؛ عنانی، بهرام؛ اکبریزرینقبایی، افشین؛ و گودرزی، پگاه، (۱۳۹۷). «گزارش گمانهزنی بهمنظور لایهنگاری محوطۀ کلهکوب آیسک، شهرستان سرایان، استان خراسان جنوبی». آرشیو پژوهشکدۀ باستانشناسی، (منتشر نشده). - عزیزیخرانقی، محمدحسین؛ جمشیدییگانه، سپیده؛ آبه، ماساشی؛ و اکبری، افشین، (1399). «شواهدی جدید از کاسۀ لبهواریخته از محوطۀ کلهکوب، استان خراسان جنوبی». مطالعات باستانشناسی پارسه، 4 (12): 29-48. https://doi.org/10.30699/PJAS.4.12.29 - عودباشی، امید؛ ناصری، رضا؛ اگارتنر، ایزابل؛ آریتزی، آنا؛ و کولترونه، جوزپه، (1398). «مطالعات باستانسنجی سفالهای مکشوف از محوطۀ باستانی دهدومن (جنوبغرب)، نتایج مقدماتی». پژوهشهای باستانشناسی ایران، 9 (22): 27-46. https://doi.org/10.22084/NBSH.2019.17799.1857 - امامی، محمدامین، (1401). علم مواد در باستانشناسی و باستانسنجی (با تکیهبر مواد معدنی و فلزی). اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی. - ملکشهمیرزادی، صادق، (1378). ایران در پیشازتاریخ، باستانشناسی ایران از آغاز تا سپیده دم شهرنشینی. انتشارات سازمان میراثفرهنگی کشور. - Adams, A. E., Mackenzie, W. S., & Guilford, C. (2011). Atlas of Sedimentary Rocks Under the Microscope. Translated by Mohammad Hossein Adabi and Zahra Zargar Amini. Tehran: University Publishing Center (in Persian). - Adams, R. McC., (1962). “Agriculture and Urban life in Early Southwester Iran”. Science, 136: 109-122. https://doi.org/10.1126/science.136.3511.109 - Azizi Kharanaghi, M. H. & Abe, M., (2022). “The Eastern Iran Prehistoric Archaeological Project: The Second Season of Archaeological Excavation at Kale Kub, Southern Khorasan Province (2019)”. Journal of Archaeological Studies, 14(2): 133-152. https://doi.org/10.22059/jarcs.2022.341819.143109. - Azizi Kharanaghi, M. H., Abe, M., Jamshidi Yeganeh, S., Anani, B., Akbari Zarin Qabai, A., & Ghodrati, P., (2018). “Report on Test Excavations for Stratigraphy at the Kaleh Kub Site in Sirayan County, South Khorasan Province”. Unpublished manuscript, Archaeological Research Institute Archive (in Persian). - Azizi Kharanaghi, M. H., Jamshidi Yeganeh, S., Abe, M. & Akbari, A., (2020). “New Evidence of Beveled Rim Bowls from the Kaleh Kub Site, South Khorasan Province”. Parseh J. Archaeol Stud., 4(12): 29-48 (in Persian). https://doi.org/10.30699/PJAS.4.12.29. - Azizi Kharanaghi, M. H., Abe, M., Jamshidi Yeganeh, S. & Akbari, A., (2021). “Eastern Iran Prehistoric Archaeological Project: First Season of Archaeological Excavations at Kake Kub, South Khorasan Province (2018), Relative and Absolute Chronology”. Journal of Archaeological Studies,12 (2: 24): 127- 151. https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.81259 - Caldwell, R. J., (ed.). (1967). Investigations at Tal-i-Iblis (Illinois State Museum Preliminary Reports 9). Springfield: Illinois State Museum Society. - Delougaz, P. & Helene J. Kantor, H. J., (1996). Chogha Mish. Volume I: The First Five Seasons of Excavations 1961-1971, Part I: Text, Part II: Plates. Edited by Abbas Alizadeh., Oriental Institute Publications, Volume 101.,The Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago. - Desset, F., Vidale, M. & Alidadi-Soleimani, N., (2013). “Mahtoutabad III (Province of Kerman, Iran). An “Uruk-Related” Material Assemblage in Eastern Iran”. IRAN, 51: 17-54. https://doi.org/10.1080/05786967.2013.11834722 - Emami, M. & Sedghi, Y., (2022). “Preliminary Multi-Analytical Approach to the Ceramic Production Technology in Tal-e Iblis”. Archaeology and Conservation along the Silk Road, Editors: Gabriela Krist and Liangren Zhang, 2: 61-72. - Eskandari, N., (2018). “Assessment of Chronology in the Chalcolithic Period of Southeast Iran: Absolute (14C) and Relative Chronology of Dehno Hill and Eastern Dehno Hill of Shahdad Using Accelerator Mass Spectrometry (AMS)”. Journal of Archaeological Studies, 4(1): 23-35 (in Persian). https://doi.org/10.29252/jra.4.1.23 - Frame, L., (2004). “Investigations at Tal-I Iblis: Evidence for Copper Smelting during Chalcolithic Period”. M.S Dissertation, Massachusetts Institute of Technology, (Unpublished). - Hajinoorouzi, F., Heydarian, M. & Khosrozaadeh, A., (2021). “Study of Chalcolithic Pottery from the Central Region of Chaharmahal and Bakhtiari Using Petrographic Analysis and ICP-OES”. Journal of Archaeological Studies, 12(2): 175-198 (in Persian). https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.290969.142795. - Hajinoorouzi, F., Heydarian, M. & Khosrozaadeh, A., (2022). “Comparison of the Mineralogical Analysis of Chalcolithic Pottery from the High Zagros Region with Khuzestan and Fars”. Iranian Archaeological Research, 12(32): 79-102 (in Persian). https://doi.org/10.22084/NBSH.2020.20007.2006 - Henderson, J., (2000). The Science and Archeology of Materials, An investigation of inorganic materials. Routledge, New York. - Hosseini, M., (2013). Formation and Development of Early Writing in Iran. Tehran: Samt (in Persian).. - Imami, M. A., (2022). Materials Science in Archaeology and Archaeometry (Focusing on Mineral and Metal Materials). Isfahan: Jihad University Press. - Javanshah, Z., (2018). “Chemical and mineralogical analysis for provenancing of the Bronze Age pottery from Shahr-i-Sokhta, south eastern Iran”. Scientific Culture, 4 (1): 83-92. - Khanzadi, M. J., Noghaani, S., Sharifinia, A. & Bahadori, R., (2021). “Study of the Structure of Pottery Samples Obtained from the Historical Site of Sirvan Based on XRF and XRD Analysis Results”. Iranian Archaeological Research, 11(31): 103-126 (in Persian). https://doi.org/10.22084/NB.2021.23256.2261 - Malek Shahmirzadi, S., (1999). Iran in Prehistory: The Archaeology of Iran from the Beginning to the Dawn of Urbanization. Cultural Heritage Organization Publications (in Persian). - Maniatis, Y. & Tite, M. S., (1981). “Technological examination of Neolithic-Bronze Age pottery from central and southeast Europe and from the Near East”. Journal of archaeological Science, 8 (1): 59-76. https://doi.org/10.1016/0305-4403(81)90012-1 - Oudbashi, O., Naseri, R., Egartner, I., Aritzi, A. & Coltrone, G., (2019). “Preliminary Results of the Archaeometric Studies of Pottery from the Ancient Site of Deh-Douman (Southwest Iran)”. Iranian Archaeological Research, 9(22): 27-46 (in Persian). https://doi.org/10.22084/NBSH.2019.17799.1857. - Sanjurjo-Sánchez, J., Montero Fenollós, J. L. & Polymeris, G. S., (2018). “Technological aspects of Mesopotamian Uruk pottery: estimating firing temperatures using mineralogical methods, thermal analysis and luminescence techniques”. Archaeological and Anthropological Sciences, 10: 849-864. https://doi.org/10.1007/s12520-016-0409-x - Santos, Y., Kondopoulou, D., Papadopoulou, L., Saridaki, N., Aidona, E., Rathossi, C., & Serletis, C., (2020). “An archaeometric contribution to the study of Late Classic-Hellenistic ceramics of Northern Greece”. Journal of Archaeological Science: Reports, 29: 102097. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2019.102097 - Stein, S. A., (1937). Archaeological Reconnaissance in North-Western India and South Eastern Iran. London. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 370 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 20 |