پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,501 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,091,924 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,195,796 |
تحلیل کتیبه های درب امامزاده حمزه دهدشت و جایگاه آن در شناخت مضامین مذهبی شیعی (آیات و ادعیه) | ||
| پژوهش های ایران شناسی | ||
| دوره 14، شماره 1، خرداد 1403، صفحه 89-111 اصل مقاله (892.86 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2023.367370.1242 | ||
| نویسندگان | ||
| سید حسن قاضوی* 1؛ محمدمهدی سلمانپور2؛ محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار3 | ||
| 1استادیار، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران. تهران، ایران | ||
| 2دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان‌شناسی، گرایش دوران اسلامی، گروه باستان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| 3دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مقابر مذهبی، به‌خصوص حرم های امامزادگان، از دیرباز مورد احترام مسلمانان و بهویژه شیعیان قرار داشته است. در حکومتهای شیعی‌مذهب، این ارادت و توجه بیشتر بود. آثاری که با توجه به اقبال مردم منطقه به آن می توانست چون رسانه های در تبلیغ باورهای حاکمان سیاسی وقت نیز ایفای نقش کند. حکومت آل‌بویه، به‌عنوان اولین حکومت فراگیر و نیرومند شیعیان در قرن 4 و 5 ق، به این‌گونه بناها عنایت داشت و در متون تاریخی به مواردی از توجه ویژة آنان در این باره یاد شده و در کنار آن برخی آثار مذهبی باستان‌شناختی از آن دوران نیز به همین امر گواهی میدهد. امامزاده حمزه دهدشت، در استان کهگیلویه و بویراحمد، در منطقة باستانی ارجان، از بناهای کهن باقی‌مانده از صدر اسلام است و در چوبی آن، که اکنون به شمارة 3292 در موزة ملی ایران نگهداری میشود، حاوی پیام های مذهبی ویژهای است. پیش از این، برخی از محققان به شاخصه های بصری یا توصیف کتیبه های این در توجه نموده اند، اما به تحلیل مضامین و پیام ها در آن چندان عنایتی نداشته اند. نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی به این پرسش می پردازد که در کتیبه های این در کهن از چه مضامینی بهره برده شده و آن مضامین و پیام ها در باورهای شیعی چه جایگاهی دارند؟ بیان اهمیت ویژة این اثر و توجه به نکاتی ویژه در مستندسازی برخی ادعیة معروف شیعی از دیگر مطالبی است که در این پژوهش به آن توجه شده است. نتایج اولیة این پژوهش نشان داد که این اثر علاوه بر منظر زیبایی شناختی و شاخصه های بصری ارزشمند، از لحاظ مضامین و محتوای خود اثری ویژه بوده و در اعتبارسنجی برخی از منابع مکتوب دست اول شیعی کارآیی دارد. مضامین و محتوای کتیبه ها نیز از لحاظ اجتماعی بازگوی وضعیت سیاسی و فرهنگی شیعیان وقت و حضور توانمند مذهب امامی در آن منطقه است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| درب چوبی؛ تشیع؛ امامزاده حمزه؛ آل بویه؛ کتیبه | ||
| مراجع | ||
|
منابع
قرآن کریم.
ابن‌اثیر، علی‌بن ابی الکرم (1386). الکامل فی التاریخ، بیروت: دارصادرـ دار بیروت.
ابن‌بلخی (1385). فارسنامه، تصحیح گای لیسترانج و رینولد الن نیکلسون، تهران: اساطیر.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1391). تاریخ ابن‌خلدون، چ4، داراحیاء التراث العربی.
ابن‌رسته، ابوعلی احمد (1967). الاعلاق النفیسه، چاپ لندن.
ابن‌زهره، تاج‌الدین‌بن محمد (1382). غایة الاختصار فی البیوتات العلویة المحفوظة من الغبار، تحقیق سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف‌اشرف: المطبعه الحیدریه.
ابن‌طباطبا، ابراهیم‌بن ناصر (1388). منتقله الطالبیه، تحقیق سید محمدمهدی خرسان، نجف: المطبعه الحیدریه.
ابن‌طقطقی، محمدبن علی (1418). الاصیلی فی انساب الطالبیین، تحقیق سید مهدی رجائی، قم: کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
ابن‌عماد حنبلی، ابوالفلاح عبدالحی (بی‌تا). شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن‌فقیه همدانی، احمدبن محمد (1416). البلدان، تحقیق یوسف الهادی، بیروت: عالم الکتب للطباعه والنشر والتوزیع.
ابن‌فندق بیهقی، علی‌بن علی‌بن ابی القاسم (1428). لباب الانساب والالقاب والاعقاب، تحقیق سید مهدی رجائی، چ 2، قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
ابوالفداء، اسماعیل (2007). تقویم‌البلدان، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
ــــــــــ (بی‌تا). المختصر فی اخبار البشر تاریخ ابیالفداء، بیروت: دارالمعرفه.
بحرالعلوم، سید جعفر (1433). تحفه العالم فی شرح خطبه المعالم، تحقیق احمد علی مجید الحلی، نجف: مرکز تراث السید بحرالعلوم.
بناکتی، داودبن محمد (1348). تاریخ بناکتی (روضه اولی‌الالباب فی معرفه التواریخ والانساب)، به کوشش جعفر شعار، تهران: انجمن آثار ملی.
بیضاوی، عبدالله‌بن عمر (1382). نظام‌التواریخ، تصحیح هاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
تندرو، مهسا؛ خزایی، محمد (۱۴۰۰). «مطالعة تطبیقی طراحی و ساختار تزئینی کتیبه‌های کوفی آثار دورة آل‌بویه (درِ چوبی موجود در موزة ملی ایران و الواح چوبی آستان امام علی(ع) موجود در موزة عربی قاهره)»، هنرهای صناعی ایران، پاییز و زمستان، س 4، ش2 (پیاپی 7)، ص ۵ـ۱۸.
تندرو، مهسا؛ خزایی، محمد؛ احمدپناه، سید ابوتراب (۱۳۹۹) «پیشینه و شاخصههای بصری تزئینات در چوبی امامزاده حمزه دهدشت از دورة آل‌بویه (محفوظ در موزة ملی ایران)»، مطالعات هنر اسلامی، زمستان، س16، ش40، ص117ـ۱۲۵.
ثعالبی، ابومنصور عبدالملک (1403). یتیمه الدهر فی محاسن اهل العصر، تحقیق مفید محمد قمحیه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
جعفریان، رسول (1399). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا پایان قرن نهم هجری، چ2، تهران: علم.
حافظ ابرو، شهاب‌الدین عبدالله (1374). جغرافیای حافظ ابرو، تصحیح صادق سجادی، تهران: میراث مکتوب.
الحسون، محمد؛ مشکور، ام علی (1411). اعلام النساء المؤمنات، تهران: اسوه.
حموی، یاقوت‌بن عبدالله (1399). معجم‌البلدان، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
خصیبی، حسین‌بن حمدان (1411). الهدایه الکبری، چ4، بیروت: مؤسسة البلاغ للطباعة والنشر والتوزیع.
خواندمیر، غیاث‌الدین (1380). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد البشر، تهران: خیام.
دیلمی، حسن‌بن محمد (1427). غررالاخبار و دررالآثار، تحقیق اسماعیل ضیغم، قم: دلیل ما.
ذهبی، محمدبن احمد (1407). تاریخ‌الاسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دارالکتاب العربی.
راوندی، قطب‌الدین (1409). الخرائج والجرائح، قم: مؤسسة الامام المهدی.
راوندی، محمدبن علی (1386). راحه الصدور و آیه السرور در تاریخ آل سلجوق، تصحیح محمد اقبال، تهران، اساطیر.
رزم‌آرا، حسینعلی (1330). فرهنگ جغرافیایی ایران، ج6، دایرة جغرافیایی ستاد ارتش.
رضائی باغ‌بیدی، حسن (1393). سکههای ایران در دورة اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، تهران، سمت.
زبرجدی، نیره؛ یوسفی‌فر، شهرام (1396). «حضور شیعیان در مناصب سیاسی اداری سلجوقیان»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، س8، ش29، ص23ـ46.
سمعانی، عبدالکریم‌بن محمد، الأنساب (1408). تحقیق عبدالله البارودی، بیروت: دارالجنان.
شبانکارهای، محمدبن علی (1381). مجمع‌الانساب، تهران: امیرکبیر.
شعیری، محمدبن محمد (بی‌تا). جامع‌الاخبار، نجف: مطبعة حیدریة.
صدوق، محمدبن علی (1417). الامالی، قم: مؤسسه البعثه.
ــــــــــ (1368). ثواب‌الاعمال و عقاب‌الاعمال، تحقیق سید محمدمهدی خرسان، چ2، قم: شریف الرضی.
ــــــــــ (1362). الخصال، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ــــــــــ (1385). علل الشرایع، تحقیق محمدصادق بحرالعلوم، نجف: مکتبه الحیدریه.
ــــــــــ (1379). معانی‌الاخبار، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ــــــــــ (1404). من لا یحضره الفقیه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، چ 2، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
طبرسی، احمدبن علی (1386). الاحتجاج، تحقیق سید محمدباقر خرسان، نجف، دارالنعمان للطباعه والنشر.
طبرسی، فضل‌بن الحسن (1415). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طریحی، فخرالدین (بی‌تا). المنتخب فی جمع المراثی والخطب، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمدبن الحسن (1415). الابواب، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ــــــــــ (1404). اختیار معرفة الرجال، تحقیق سید مهدی رجائی، قم: مؤسسة آل‌البیت.
ــــــــــ (1414). الامالی، قم: دارالثقافه للطباعه والنشر والتوزیع.
ــــــــــ (1365). تهذیب‌الاحکام، تحقیق سید حسن موسوی خرسان، چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــــــــــ (1411). الغیبه، تحقیق شیخ عبدالله طهرانی و شیخ علی احمد ناصح، چاپ اول، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه.
ــــــــــ (1417). الفهرست، تحقیق شیخ جواد قیومی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
عبیدلی، محمدبن ابی جعفر (1411). تهذیب الانساب و نهایه الاعقاب، تحقیق محمدکاظم محمودی، قم: کتابخانة آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
فخررازی، محمدبن عمر (1409). الشجره المبارکه فی انساب الطالبیه، تحقیق سید مهدی رجائی، قم: کتابخانة آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
قدامه‌بن جعفر (1981). الخراج و صناعه الکتابه، شرح و تحقیق محمد حسین الزبیدی، دارالرشید.
قزوینی رازی، عبدالجیل (1358). کتاب‌النقض، تصحیح میرجلال الدین محدث، تهران: انجمن آثار ملی.
قمی، علی‌بن ابراهیم (1387). تفسیر القمی، تصحیح سید طیب موسوی جزائری، نجف: مکتبه الهدی.
قوچانی، عبدالله (1366) «تحقیقی بر چوبنوشتههای ایران»، معماری و هنر ایران، ش 2، ص 1ـ10.
کرمی مهربان، مهرانگیز (1393) «پژوهشی در ویژگیهای معماری و کاربری مجموعه‌بناهای بافت صفوی دهدشت (بلاد شاپور) استان کهگیلویه و بویراحمد»،کارشناسی ارشد، جواد نیستانی، دانشگاه تربیت مدرس.
کفعمی، ابراهیم‌بن علی (1418). البلد الأمین و الدرع الحصین، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
ــــــــــ (1412). المصباح، بیروت: مؤسسة النعمان.
کلینی، محمدبن یعقوب (1362). الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، ج8، چ 4، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــــــــــ (1363). الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، ج اول، چ 5، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــــــــــ (1367). الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، ج 6، چ 3، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
گاوبه، هانیس (1359). ارجان و کهگیلویه از فتح عرب تا پایان دورة صفوی، ترجمة سعید فرهودی، تحشیه و تصحیح احمد اقتداری، انجمن آثار ملی.
مستوفی، حمدالله (1362). تاریخ گزیده، تحقیق دکتر عبدالحسین نوائی، چ2، تهران: امیرکبیر.
مقدسی، محمدبن احمد (2003). رحله المقدسی احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، تحقیق شاکر لعیبی، ابوظبی: دارالسویدی للنشر والتوزیع.
مقریزی، تقی‌الدین احمدبن علی (1998). المواعظ والاعتبار بذکر الخطط والآثار المعروف بالخطط المقریزیة، تحقیق محمد زینهم و مدیحة الشرقاوی، قاهره: مکتبه مدبولی.
موسوی‌نژاد سوق، سید علی (1385). ستارگان پراکندة اسلام زمین دایرة‌المعارف شجره آل رسول(ص). ج 3، قم: کومه.
نجاشی، احمدبن علی (1416). رجال النجاشی، چ 5، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
همدانی، عبدالجباربن محمد (1386). تثبیت دلائل النبوه، تحقیق عبدالکریم عثمان، بیروت: دارالعربیة للطباعة والنشر والتوزیع. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 603 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 149 |
||