پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,502 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,118,831 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,224,944 |
سیمای درویشان و صوفیان در سفرنامه‌های سیاحان اروپایی عصر قاجار | ||
| پژوهش های ایران شناسی | ||
| مقاله 5، دوره 13، شماره 1، خرداد 1402، صفحه 57-74 اصل مقاله (556.86 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2022.347403.1146 | ||
| نویسنده | ||
| امیر پوررستگار* | ||
| دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران. | ||
| چکیده | ||
| سفرنامه‌های فرنگیان در فهم «نگاه دیگری»، حوزۀ مردم‌شناسی و مطالعات تاریخ فرهنگی - اجتماعی پراهمیت است. یکی از موضوعات برجسته در سفرنامه‌های اروپایی، به ویژه در عصر قاجاریه، تصوف و درویشی است. بر این اساس، مبنای جستار حاضر، واکاوی و تحلیل آن دسته از سفرنامه‌های سیاحان اروپایی عصر قاجار است که در گزارش، توصیف - و گاه تحلیلِ- خود به درویشان پرداخته‌اند. مواردی چون سلسله‌های تصوف، درویشان به مثابه یک طبقه، و سلوک و جهان‌بینی آنان در نوشته‌های این سیاحان به وضوح مشهود است که اغلب، با تصوف‌ناشناسی، پیش‌داوری، ظاهربینی و جعل همراه شده است. رهیافت این پژوهش نشان می‌دهد چهار مؤلفۀ «ادب شفاهی درویشان»، «اعتقادات و باورها»، «دریوزگی و بیکارگی»، «استعمال مسکرات و مواد خلسه‌آور» در سفرنامه‌های غربی نمود بیشتری دارد. تعداد اندکی از این سفرنامه‌نویسان از جمله پولاک، براون و گوبینو، رویکردی شرق‌شناسانه در معنای تحقیقی- تتبعی آن نسبت به تصوف دارند و آن را با مشاهدات خود، تلفیق کرده‌اند؛ از جمله این که دربارۀ سلسله‌های صوفیانۀ عصر قاجار، به ویژه اهل حق، خاستگاه تصوف، و اندیشۀ اشراقی ایرانی، گزارش‌هایی ارائه کرده‌اند. جدا از این، در دیگر سفرنامه‌ها، غالباً به روح تصوف اشاره‌ای نمی‌شود. در اغلب این سیاحت‌نامه‌‌ها تصوف و عرفان، به مکتب سستی و بی‌قیدی تنزل یافته است و درویشان دوره‌‌گرد و قصه‌گو گرفتار چرس و بنگ تصویر شده‌اند. نتایج تشریح و تحلیل سفرنامه‌های مذکور نشان می‌دهد که گزارش این سیاحان از تصوف عصر قاجار، در قالب «درویش‌نگری ظاهری»، همراه با «تعمیم‌دهی»، «عیب-نمایی»، «عجیب و غریب‌نگری» و «بزرگ‌نمایی» روایت شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سفرنامه؛ عصر قاجار؛ درویشان؛ صوفیان؛ سیاحان اروپایی | ||
| مراجع | ||
|
منابع
اسپاروی، ویلفرید (1369)، فرزندان درباری ایران، ترجمۀ محمدحسین آریا لرستانی، تهران، قلم.
اورسل، ارنست (1382)، سفرنامۀ قفقاز و ایران، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اوئیلز، چالرز جیمز ویلز (1307)، سفرنامۀ دکتر اوئیلز به ممالک ایران، ترجمۀ میرزا سیدعبدالله، بیجا، بی‌نا.
اویس، مهین (1379)، فرهنگ ایران در سفرنامه‌های خارجی عصر قاجار، شیراز، نوید شیراز.
براون، ادوارد گرانویل (1381)، یک سال در میان ایرانیان، ترجمۀ مانی صالحی علامه، تهران، ماه‌ریز.
بروگش، هینریش (1367)، سفرنامۀ ایلچی پروس در ایران، سفری به دربار صاحبقران، ترجمۀ محمدحسین کردبچه، جلد 2، تهران، اطلاعات.
بلوشر، ویپرت فون (1369)، سفرنامۀ بلوشر، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.
پولاک، یاکوب ادوارد (1368)، سفرنامۀ پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.
ثواقب، جهانبخش و دیگران (1396)، «ملاحظاتی انتقادی در باب نگرش سیاحان دورۀ قاجار به آیین یارسان»، پژوهش‌های ایران‌شناسی، سال 7، شمارۀ 2، صفحات 15ـ32.
چیتیک، ویلیام (1373)، «عرفان و تمدن»، کیهان فرهنگی، شمارۀ 111، صفحات 4ـ9.
حدیدی، جواد (1348)، ایران در ادبیات فرانسه، مشهد، دانشگاه فردوسی.
ــــــــــــــــــ (1379)، شاعران فرانسوی در مکتب عرفان ایرانی، تهران، بقعه.
دروویل، گاسپار (1388)، سفرنامۀ دروویل، ترجمۀ جواد محیی، تهران، نیک‌‌فرجام.
راولینسون، سر هنری (1362)، سفرنامۀ راولینسون (گذر از زهاب به خوزستان)، ترجمۀ سکندر امان‌‌اللهی بهاروند، تهران، آگاه.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1344)، ارزش میراث صوفیه، تهران، امیرکبیر.
ــــــــــــــــــــــــــــــ (1383)، تصوف ایرانی از منظر تاریخی آن، ترجمۀ مجدالدین کیوانی، تهران، سخن.
سرنا، مادام کارلا (1362)، سفرنامۀ مادام کارلا سرنا؛ آدم‌ها و آیین‌ها در ایران، ترجمۀ علی‌اصغر سیدی، جلد 1، تهران، زوار.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387)، قلندریه در تاریخ؛ دگردیسی‌های یک ایدئولوژی، تهران، سخن.
شکاریان، محمدعلی (1397)، «تحلیل اوضاع ادبی ایران در سفرنامه‌های خارجی عصر قاجار»، رسالۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان.
عطار نیشابوری، فریدالدین ابوحامد محمد (1374)، تذکرة الاولیا، به تصحیح محمد استعلامی، تهران، زوار.
غنی، قاسم (1383)، تاریخ تصوف در اسلام، تهران، زوار.
فووریه، ژوانس (1366)، سه سال در ایران، ترجمۀ عباس اقبال آشتیانی، به کوشش همایون شهیدی، تهران، دنیای کتاب.
قادری، اسماعیل؛ حاجیان‌پور، حمید (1398)، «سهم صوفیان در اسلام‌پذیری بومیان در هند عصر ترکان»، پژوهش‌های تاریخی، دورۀ 11، شمارۀ 4، صفحات 37ـ52.
کارری، جملی (1348)، سفرنامۀ کارری، ترجمۀ عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تبریز، اداره‌کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی.
کاشفی سبزواری، ملاحسین (1350)، فتوت‌نامۀ سلطانی، به تصحیح محمدجواد محجوب، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
کربن، هانری (1388)، تاریخ فلسفۀ اسلامی، ترجمۀ سیدجواد طباطبایی، تهران، کویر.
کسروی، احمد (1393)، صوفی‌گری، به کوشش و بازبینی و ویراستاری محمد امینی، لس‌آنجلس، شرکت کتاب.
گوبینو، ژوزف آرتور (1333)، افسانه‌های آسیایی، ترجمۀ محمد عباسی، بیجا، بی‌نا.
ـــــــــــــــــــــــ (1383)، سه سال در ایران، ترجمۀ ذبیح‌الله منصوری، تهران، نگارستان کتاب.
گوبینو، کنت (1328)، مذاهب و فلسفه در آسیای وسطی، ترجمۀ همایون فره‌وشی، بیجا، بی‌نا.
لویزن، لئونارد (1384)، میراث تصوف، ترجمۀ مجدالدین کیوانی، جلد 1، تهران، مرکز.
موریه، جیمز (1354)، سرگذشت حاجی بابای اصفهانی در ایران، ترجمۀ میرزا حبیب اصفهانی (دستان)، از روی ترجمۀ فرانسوی، به کوشش دکتر یوسف رحیم‌لو، تبریز، حقیقت.
نیک‌نژاد، کاظم (بی‌تا)، گنجینۀ یاری، تهران: نسخۀ عکسی موجود در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، به شمارۀ ثبت 118574.
واتسن، رابرت گرانت (1354)، تاریخ ایران دورۀ قاجاریه، ترجمۀ ع. وحید مازندرانی، تهران، سیمرغ (وابسته به مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر).
ویشارد، جان (1363)، بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا، تهران، نوین.
ویلز، چارلز جیمز (1368)، ایران در یک قرن پیش (سفرنامۀ دکتر ویلز)، ترجمۀ غلامحسین قراگوزلو، تهران، اقبال.
هال، استوارت (1386)، غرب و بقیه، گفتمان و قدرت، ترجمۀ محمود متحد، تهران، آگه.
Ivanow, W (1953), The TruthـWorshippers of Kurdistan, Ahlـi Haqq Texts, Leiden, E.j.Brill. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 446 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 239 |
||