پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,240 |
| تعداد مقالات | 67,871 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,460,343 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,229,529 |
علمای شیعه و استفاده از علوم جدید برای تبلیغ دین در دوران قاجار: تفسیر و تأویل متن مقدس نزد محمدحسین کاشف الغطاء | ||
| تاریخ علم | ||
| دوره 20، شماره 2 - شماره پیاپی 33، اسفند 1401، صفحه 67-91 اصل مقاله (706.33 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2023.353305.371722 | ||
| نویسنده | ||
| امیرمحمد گمینی* | ||
| عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| از زمان گسترش علوم جدید در قرن هفدهم میلادی، رهبران مذهبی از آن برای تطبیق و تبلیغ دین خود استفاده کردند. علمای مسیحی ایتالیایی پیترو دلاواله (1586-1652م) را به شرق فرستادند که نسخه‌های زبان اصلیِ کتاب ایوب را بیابد تا معلوم شود آیا می‌توان ظاهرِ آیات مربوط به آسمان‌های جامد را طوری تأویل کرد که با حذف افلاک در نجوم تیکو براهه هم‌خوانی داشته باشد. او و دیگر هیئت‌های تبشیری مسیحی به هدف تبلیغ مسیحیت علوم جدید را به شرق آوردند. در مقابل ایشان، علمای مذاهب بومی نیز از همین طریق برای حفظ و تبلیغ دین خود در برابر مسیحیت سود بردند. در چین و ژاپن و هند، علمای کنفوسیوسی و بودایی و تائویی و هندو نشانه‌های از نجوم جدید را در متون خود یافتند. علمای مسلمان نیز به نوبۀ خود اندیشۀ اعجاز علمی قرآن را مطرح کردند. در میان علمای شیعۀ متشرعه در قرن نوزدهم، هبةالدین شهرستانی (1301-1386ق) آثاری در هماهنگی نجوم جدید با آیات و روایات شیعی نوشت و مفهوم اعجاز علمی قرآن و روایات شیعه را عرضه کرد. این اندیشه در میان علمای بزرگ شیعه هم طرفدارانی پیدا کرد، اما بعضی علما موافق این رویه نبودند. شیخ محمدحسین کاشف‌الغطاء (1294-1373ق) عالمی نوگرا بود که خورشیدمرکزی را پذیرفته بود و نجوم قدیم بطلمیوسی را غیرمستدل میدانست، ولی معتقد بود «ظاهر» آیات بیشتر با نجوم قدیم سازگار است تا با خورشیدمرکزی و در نتیجه، «اعجاز علمی» مورد نظر هبةالدین شهرستانی را در آن‌ها نمی‌دید. البته او معتقد بود که با تفسیر درست می‌توان آیات را با علوم جدید هماهنگ ساخت. او نظریۀ تکامل را نیز بدون حواشی مادی آن می‌پذیرفت ولی نظریۀ تکامل انسان را رد می‌کرد. کاشف‌الغطاء میدانست ظاهر بسیاری روایات نه تنها با خورشیدمرکزی، بلکه با نجوم قدیم هم سازگاری ندارد و چاره‌ای جز تأویل یا رد این روایات نیست. به عقیدۀ او این رویه را باید در بارۀ روایات استقرار زمین روی شاخ گاو و ماهی و در بارۀ روایات کسوف‌وخسوف به کار بست. در این مقاله ضمن بررسی عباراتی از آثار مختلف کاشف‌الغطاء، به بررسی پرسش‌وپاسخی در کتاب الفردوس الأعلی می‌پردازیم. مقاله نشان می دهد که او با نفی هیئت قدیم، راهی پیدا می‌کند تا با استفاده از مفاهیم هیئت جدید، تفسیری از آیات و روایات در بارۀ «کرسی و عرش» بیابد که با نجوم جدید در تعارض نباشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اعجاز علمی قرآن؛ خورشیدمرکزی؛ علم و دین؛ محمدحسین کاشف‌الغطاء؛ نجوم جدید؛ نظریۀ تکامل | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Shiite Ulama and Application of Modern Sciences for Propaganda in Qajar Period: Muḥammad-Ḥusayn Kāshif al-Ghiṭāʾ’s Literal and Metaphorical Interpretation of Islamic Holy Texts to be Conciliated with Modern Astronomy | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Amir-Mohammad Gamini | ||
| University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| Since the development of the Modern Sciences in the seventeenth century, religious leaders used them instrumentally to propagate their religion. Italian Christian scholars sent Pietro Della Valle (1586-1652) to achieve the original text of the Book of Jacob. They were curious to know if it is possible to interpret the verses about solid heavens in order to be conciliated with Tycho Brahe’s elimination of the orbs. He and other Christian missionaries brought modern astronomy to the East as an instrument for propaganda. As a reaction, Confucianists, Buddhists, Taoists, and Hinduist found several signs of modern astronomy in their religious texts. In their turn, the Muslim ulama presented the idea of the “scientific miracle” of the Quran. This idea became the source of inspiration for the new genre of the scientific exegesis of the Quran in the Islamic world. As a Shiite scholar, Hibat al-Dīn Shahristānī (1883–1967) put forward this idea about Quran and Shiite hadiths. Several Shiite great ulama, but not all of them, received this idea with the agreement. Muḥammad-Husayn Kāshif al-Ghiṭāʾ as a modernist Shiite scholar accepted heliocentrism and rejected old Ptolemaic astronomy. Nevertheless, he held that the literal understanding of the Quranic verses is more compatible with old astronomy than modern one. So he didn’t agree with the idea of a scientific miracle. In his opinion, only through a true interpretation, one may conciliate holy texts with modern science. He also accepted a non-materialistic account of the theory of evolution except for humans. He knew that even a literal interpretation of some hadiths may not be compatible with any of new and old astronomy. He suggested rejecting these hadiths or interpreting them metaphorically. These two suggestions should be applied to the hadiths about an anthropomorphic account of eclipses or the stability of the Earth on cow horns or a fish. Here I will examine Khāshif al-Ghiṭāʾ’s several works as well as some phrases of his al-Firdaws al-Aʿlā. It shows that he found a way to a new interpretation of the verses about God’s “chair and throne” (Kursī wa ʿArsh) by denying Ptolemaic solid orbs. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Evolution theory, Heliocentrism, Modern astronomy, Muḥammad-Ḥusayn Kāshif al-Ghiṭāʾ, Scientific miracle of the Quran, Science and religion | ||
| مراجع | ||
|
الاصفهانی، محمدرضا (1389). نقد فلسفة دارون، تحقیق: حامد ناجی الاصفهانی. تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، 1389.
الاصفهانی، محمدرضا (1331ق). نقد فلسفة دارون، بغداد: مطبعة الولایة العامره.
امیرارجمند، کامران (1390). «انتقال علم در عهد صفوی: رساله‌ای فارسی در تشریح علم هیئت جدید بر اساس نظر تیکو براهه.» تاریخ علم, 9(1), 1-26.
امیرارجمند، کامران (1400). «چرا ما هرگز مدرن نشدیم: به دنبال علل رکود علم در ایران». ایران نامگ 6 (1): 211-257.
انواری، سعید (1393). «خلأ». در دانشنامۀ جهان اسلام. ج15.
دارینی، رضا و رضوی، رسول و رنجبرحسینی، محمد و مسترحمی، سید عیسی (1400). «بازتاب فرضیهٔ هیئت بطلمیوسی در آثار متکلمان امامیه دربارهٔ مسئلهٔ عرش و کرسی». پژوهشنامه امامیه 7(14): 49-71.
رازی، حسین بن علی ابوالفتوح (1408ق). روض الجِنان وروح الجَنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق: محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
رضوی، رسول و دارینی، رضا (1396). «واکنش متکلمان در برابر چالش‌های برخاسته از هیئت بطلمیوسی». فصلنامه کلام اسلامی 26(103): 129-145.
شهرستانی، محمدحسین (1396). آیات بینات. پیشگفتار و ویرایش: کامران امیرارجمند. تهران: نشر ثالث.
شهرستانی، هبةالدین. (1389ق-چاپ سوم). اسلام و هیئت: پارسیِ الهیئة والإسلام. ترجمه و تکمیل: سیدهادی خسروشاهی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
العاتی، ابراهیم (1386). «مروری بر زندگانی علامه شیخ محمد حسین کاشف الغطا: بازسازی و نوگرایی در علوم اسلامی». پگاه حوزه 46.
کاشف‌الغطاء، محمدحسین (۱۴۱۶ق). الأرض و التربة الحسینیة. قم: المجمع العالمی لاهل البیت.
کاشف‌الغطاء، محمدحسین (۱۴۲۴ق). المراجعات الریحانیة. ۲ ج. بیروت: دار الهادی.
کاشف‌الغطاء، محمدحسین (۱۴۲۶ق). الفردوس الأعلی. الترجمة والتحقیق: قاضی طباطبایی، قم: دار أنوار الهدی.
کاشف‌الغطاء، محمدحسین (۱۴۳۲ق). الدین و الإسلام. [بی جا]: مجمع جهانی اهل بیت (ع).
گمینی، امیرمحمد (1391). «بررسی دلایل مرکزیت و سکون زمین در آثار هیئت دورۀ اسلامی». تاریخ علم 9(2): 45-80.
گمینی، امیرمحمد (1392). «تبادل علمی بین‌ْفرهنگی». ﻣﯿﺮاث ﻋﻠﻤﯽ اﺳﻼم و اﯾﺮان، 2 (1): 131-139.
گمینی, امیرمحمد. (1393). «رویارویی با نظریۀ تکامل داروین در عصر قاجار: شیخ محمدرضا اصفهانی و تکامل انسان». تاریخ علم. 12(2): 297-350.
گمینی، امیرمحمد (1396). «آیا علوم طبیعی در تمدن اسلامی برگرفته از اسلام بود؟». نقد کتاب حکمت و فلسفه. 4 (15 و 16): صص 139 - 156.
گمینی، امیرمحمد (1397). «علمای امامیه و نجوم جدید در ایران عصر قاجار». تاریخ علم. 16(1): 65-93.
لوری، پیر (1375). «جابر بن حیان». دانشنامۀ جهان اسلام. ویراستار: مصطفی میرسلیم. تهران : بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
معصومی همدانی. حسین (1395). «خلأ» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج 22.
Arjomand, Kamran (1997). “The Emergence of Scientific Modernity in Iran: Controversies Surrounding Astrology and Modern Astronomy in the mid‐nineteenth Century”, Iranian Studies, 30(1-2): 5-24. Ben-Zaken, Avner (2010), Cross-Cultural Scientific Exchanges in the Eastern Mediterranean, 1560–1660, Baltimore: Johns Hopkins University Press. Brentjes, Sonja. 2004. “Early Modern Western European Travelers in the Middle East and Their Reports about the Sciences.” In Sciences, Techniques et Instruments dans le Monde Iranien (Xe–XIXe siècle), eds. N Pourjavady and Z Vesel, 379–420. Téhéran: Institut Français de Recherches en Iran, Presses Universitaires d’Iran. Darrigol, Olivier (2000), Electrodynamics from Ampère to Einstein, Oxford: Clarendon Press. Elshakry, M. (2013). Reading Darwin in Arabic, 1860-1950. University of Chicago Press. Gamini, AM. (2021). “A Critique of Darwin’s The Descent of Man by a Muslim Scholar in 1912: Muḥammad-Riḍā Iṣfahānī's Examination of the Anatomical and Embryological Similarities Between Human and Other Animals.” Journal of the History of Biology 54: 485–511. Nakayama, Shigeru (1972). “Diffusion of Copernicanism in Japan”. in Dobrzycki, J. (Ed.). The Reception of Copernicus’ Heliocentric Theory, Springer Science & Business Media. Slowik, Edward (2021), "Descartes’ Physics", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 397 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 322 |
||