پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,692 |
| تعداد مقالات | 72,229 |
| تعداد مشاهده مقاله | 129,177,966 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,005,958 |
باور به سعدونحس ایام در عصر قاجاریه و پیامدهای سیاسی و اجتماعی آن | ||
| پژوهش های ایران شناسی | ||
| مقاله 1، دوره 14، شماره 4، اسفند 1403، صفحه 1-20 اصل مقاله (459.71 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2023.357821.1194 | ||
| نویسندگان | ||
| نیلوفر موسوی1؛ حسن زندیه* 2؛ امیرتیمور رفیعی3؛ حمیدرضا صفاکیش4 | ||
| 1دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران. | ||
| 2دانشیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 3دانشیار گروه تاریخ، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران | ||
| 4استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| باور به احکام نجومی و تأثیر اجرام سماوی بر زندگی انسان، از کهن‌ترین باورهای ایرانیان است. این اعتقاد، نه تنها بخش مهمی از فرهنگ عامه بوده؛ بلکه در سطوح مختلف حکومتی، همواره نفوذ و گسترش بسیاری داشت. استفاده از احکام نجوم در لشکرکشی، عقد پیمان، جنگ‌وصلح، جلوس به تخت شاهی، شکار، سفر، خرید، تجارت، تعلیم‌وتعلم، دعا، درمان بیماری، ازدواج، و... تنها نمونه‌هایی از تأثیر این باور در وجوه مختلف زندگی سیاسی و اجتماعی مردم در عصر قاجاریه بود. باور به میمنت و خوش‌یمنی و یا نحوست و بدیمنی برخی از روزها، بخش مهمی از اعتقاد به تأثیر افلاک بود؛ که به مرور با پاره‌ای از احکام دینی نیز، درهم آمیخته بود. چنین اعتقادی، تصمیم‌گیری‌ها، عملکردها و دانشی مطابق با گفتمان سنتی جامعه در موضوع احکام نجومی پدید آورد که در شقوق مختلف حیات سیاسی و اجتماعی خود را نمایان می‌کرد. از این‌رو، پژوهش حاضر، در پی پاسخ به این پرسش است که پایه‌های اجتماعی ـ سیاسی باور به سعدونحس ایام در این دوره چه بوده و این مسئله چه پیامدهایی بر زندگی سیاسی و اجتماعی ایرانیان عصر قاجاری داشت؟ این پژوهش، با روش‌شناسی ساختمندگرا در دو سطح کنش و ساختار به توصیف، تحلیل و تببین گفتمان مسلط سنتی جامعه در موضوع سعدونحس ایام و پیامدهای آن از دیدگاه پارادایم خرافات می‌‌پردازد. بر اساس یافتههای تحقیق، عوامل روان شناسی چون ترس، تسلیم پذیری و تقدیرگرایی در کنار جهل علمی و مقاومت در برابر اندیشه‌های جدید، فقدان نظام آموزشی متشکل، خدمات درمان عمومی و دولتی، نابسامانی‌های سیاسی، قحطی و مشکلات اقتصادی، استبداد، ظلم‌وستم و جایگاه نازل زنان در این دوره، منجر به رواج و گسترش باور به سعدونحس ایام شده و تعیین اوقات نیک‌وبد در تقویم های این دوره، نقش مؤثری در گسترش، تداوم و تداول چنین باوری داشت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سعد؛ نحس؛ احکام نجوم؛ خرافات؛ قاجاریه | ||
| مراجع | ||
|
ــــــــــــ. (1362). مطلع الشمس. ج 2، تهران: فرهنگسرا.
ــــــــــــ. (1386). سفرنامه جیمز موریه. ترجمه: ابوالقاسم سری، ج2، تهران: سخن.
اختیارات حیدری، کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران، شماره 5821.
اعتماد السلطنه، محمدحسن‌خان.(بی تا). چهل سال تاریخ ایران. ج 1، تهران: انتشارات اساطیر.
افراسیابی، بهرام. (1371). شاه ذوالقرنین و خاطرات ملیجک. تهران: سخن.
افشانی، علیرضا (1391). خرافه و جامعۀ دینی. اصفهان: دفنر حوزۀ علمیۀ قم.
انصاری، مرتضی بن محمد امین. (1411). المکاسب المحرمه. قم: دارالذخائر.
اولیویه. (1371). سفرنامه اولیویه. ترجمه: محمدطاهر میرزا، به کوشش غلامرضا ورهرام، تهران: اطلاعات.
باقری، قباد. ( 1379) بختیاری در گذر زمان. تهران: مؤسسه انتشارات آیات.
بروگش، هینریش. (1374). در سرزمین آفتاب. مترجم: مجید جلیل‌وند،تهران: مرکز.
بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد. (1367). التفهیم لاوایل صناعه التنجیم. مصحح: جلال همایی،تهران: هما.
پورملائی، روح‌الله و دیگران. (1393). «واکاوی نقش فرهنگ ناسالم سیاسی (خرافه گرایی و تقدیرگرایی) بر توسعه نیافتگی عصر قاجار تا پیش از مشروطه». پژوهش‌های سیاسی وبین‌ا‌‌لمللی، شماره 42.
پولاک، یاکوب ادوارد. (1368). سفرنامه پولاک. مترجم: کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
تقویم رقومی چهل‌وسومین سال سلطنت، کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران، شماره 11092.
ثقفی، مریم. (1394). «بررسی تعامل تنجیم و طبابت با مرور اجمالی بر فعالیت‌های حاجی نجم‌ا‌‌لدوله و خاندان وی»، فصلنامه تاریخ پزشکی، سال هفتم، شماره بیست و دوم.
جاهودا، گوستاو. ( 1363). روانشناسی خرافات. ترجمه: محمدتقی براهنی، تهران: البرز.
جدول خطوطات کواکب و اختیارات ساعات و سعدونحس روزها، کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران، شماره 7387/147.
جعفریان، رسول. (1389). «دیدگاه علمای عصر صفوی درباره احکام نجومی و سعدونحس ایام (مروری بر رساله انوار مُشرقه خاتون آبادی»». مجله پیام بهارستان، سال سوم، شماره 10.
جعفریان، رسول. (بی‌تا). «جدال تقویم شرعی با تقویم نجومی در دوره‌ی اخیر صفوی»، مجله مقالات و رسالات تاریخی، شماره چهارم.
جهانگیر میرزا قاجار.(1384). تاریخ نو. به سعی و اهتمام عباس اقبال،بیجا: علم.
حسینی دشتی، مصطفی (1379). معارف و معاریف. ج 5. قم: مؤسسۀ فرهنگی آیه.
خوری شرتوتی لبنانی (1992). اقرب الموارد. ج 1. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
دالمانی، هانری رنه. (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری. ترجمه: علی محمد فرهوشی، تهران: امیرکبیر.
رساله در جُنگ، ادعیه و طلسمات، نسخه خطی، کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران، شماره 1 /11292.
رساله در معرفت تقویم، کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران، شماره 4112.
رساله علم اصول نجوم، کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران، شماره 1/5855.
روزنامه اختر، 1294، (43).
زرگری، فاطمه و علی یحیایی. (1393). «تأثیر باورها و نگرش‌های نجومی بر اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران در سده‌های چهارم تا نهم قمری». مجله مطالعات اسلامی: تاریخ و فرهنگ، سال چهل‌‌وششم، شماره پیاپی 93.
شیخ بهایی، محمد بن حسین. (1392 ق). نقش سلیمانی در علوم غریبه خاصه احضار ارواح، سحر و طلسمات. بیجا: مکتبه عربیه.
علامه طباطبایی، محمد حسین (1360). المیزان. ج 1. ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی. بیجا: انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین قم.
علم اصول نجوم، کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران، شماره 1/5855.
فلسفه تاریخ؛ روش‌شناسی و تاریخ‌نگاری. (1392). ترجمه و تدوین: حسینعلی نوذری. تهران: طرح نو.
فلور، ویلم.(1386). سلامت مردم در ایران قاجار. ترجمه: ایرج نبی پور، تهران: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران؛ مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی.
قمی، ابونصر حسن. (1375). ترجمه المدخل الی علم احکام نجوم. تصحیح: جلیل اخوان زنجانی، تهران: علمی و فرهنگی.
کمپفر، انگلبرت. (1363). سفرنامه کمپفر. ترجمه: کیکاووس جهانداری، تهران: کخوارزمی.
کنزالحساب، کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران، شماره 4520.
لیدی شیل،مری لئونورا ویت. (1368). خاطرات لیدی شیل. ترجمه: لیدی شیلحسین ابوترابیان، تهران: نو.
مراغه‌ای، زین‌العابدین. (1388). سیاحتنامه ابراهیم بیگ. مصحح: محمدعلی سپانلو، تهران: آگاه.
مستوفی، عبدالله. (1384). شرح زندگانى من. تهران : زوار.
مسعودی، علی بن حسین (1390). مروج الذهب. ج 2. ترجمه: ابوالقاسم پاینده. تهران: علمی و فرهنگی.
مقامات 1098ق، ملک، شماره 5742.
ملکم، سرجان. (1380). تاریخ کامل ایران. ترجمه: میرزا اسماعیل حیرت، ج 2، تهران: افسون.
موریه، جیمز. (1351). سرگذشت حاجی بابای اصفهانی. تبریز: کتاب فروشی حاج محمدباقر کتابچی حقیقت.
نجفی، محمد حسین. (1417). جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام. جلد 22، قم: جامعه مدرسین قم.
نوری، محمدتقی. (1386). اشرف التواریخ. مصحح: سوسن اصیلى، تهران: میراث مکتوب.
نهج البلاغه . (1379). ترجمه: سید جعفر شهیدی، تهران: فقیه.
نیلنو، کرلو آلفونسو. (بی‌تا). تاریخ نجوم اسلامی. ترجمه: احمد آرام، بیجا: کانون نشر.
ویشارد، جان (1363). بیست سال در ایران. ترجمه: علی پیرنیا،تهران: موسسه انتشارات نوین.
ویلز (1368). ایران در یک قرن پیش. ترجمه غلامحسین قراگوزلو، تهران: انتشارات اقبال.
هدایت، رضا قلی (1380). روضه الصفای ناصری. تصحیح و تیحشیه: جمشید کیانفر، جلد 9 (15)، تهران: اساطیر. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 828 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 82 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب