پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,500 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,086,498 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,189,781 |
تبیین رابطه فضاهای بینابین با خوانایی محیط در مساجد جامع دوران سلجوقی به روش نحو فضا | ||
| پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
| دوره 55، شماره 1، شهریور 1401، صفحه 249-274 اصل مقاله (4.43 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2023.353887.654394 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه هدایتی؛ جمال الدین سهیلی* ؛ کمال رهبری منش | ||
| گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران | ||
| چکیده | ||
| مساجد جامع، همواره مهم‌ترین فضاهای آئینی-اجتماعی در جهان اسلام بودند. احیا و بهره‌برداری از این فضاها بدون شناخت این میراث فرهنگی و توجه به دوره‌های تاریخی و زمانی آن‌ها میسر نمی‌شود. ساختار و پیکره‌بندی فضایی مساجد ایرانی در زمان سلجوقیان شکل گرفته است و فضاهای بینابین، اجزای اصلی این قالب هستند. با توجه به اینکه کیفیت خوانایی در مساجد جامع بر پیوند عاطفی میان انسان و کالبد معماری أثر گذاشته و بر کیفیت حضورپذیری و تجمع‌پذیری این فضاها می‌افزاید، لزوم شناخت ارتباط این فضاها و خوانایی مساجد جامع دوران سلجوقی ضروری به‌نظر می‌رسد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که چه رابطه‌ای میان مؤلفه‌های پیکره‌بندی فضاهای بینابین و کیفیت خوانایی در مساجد جامع سلجوقی وجود دارد؟ پژوهش حاضر جزو مطالعات تاریخی-تفسیری و از نوع ترکیبی (کمی و کیفی) و به‌روش استدلال استنتاجی است. نتایج تحقیق نشان داد که فضاهای بینابین اعم از حیاط مرکزی، ایوان و ورودی با سامان‌بخشی و توزیع متوازن سایر فضاها حول مرکز ثقل مسجد بر افزایش خوانایی مساجد جامع سلجوقی أثر می‌گذارند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پیکره‌بندی فضایی؛ اتصال؛ هم‌پیوندی؛ حیاط مرکزی؛ ایوان؛ ورودی | ||
| مراجع | ||
|
امام خمینی، سید روح‌الله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، چاپ اول، قم: پاسدار اسلام، 1363.
بلیلان، لیدا، تأثیر فضای بینابین بر پیوستگی فضائی عناصر معماری و شهر سازی در ایران، پایان نامه دکتری معاری. دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات، واحد تهران، استاد راهنما دکتر ایرج اعتصام، استاد مشاور دکتر سید غلامرضا اسلامی، 1387.
بلیلان اصل، لیدا و دیگران، «نقش فضای بینابین در هویت بخشی به گستره فضایی بافت‌های تاریخی»، هویت شهر، 5(8)، 59-71، 1390.
بلیلان، لیدا، ستارزاده، داریوش، «جایگاه فضای بینابین در سازماندهی فضایی عناصر معماری و شهری در ایران مطالعه موردی: شهر تبریز در دوره قاجار»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 17(2)، 169-181، 1394.
پیرواولیا، مرجان، سهیلی، جمال الدین، «کیفیت فضای بینابین در گذرهای تاریخی نمونه موردی: گذر ساغریسازان شهر رشت»، معماری و شهرسازی ایران، 8(1)، 33-48، 1396.
ترکمن، ثمین، سهیلی، جمال الدین، «تحلیل تاثیر مفهوم بینابینیت در ارتقاء حس تعلق به مکان در مسجد-مدرسه‌های دوره قاجاریه (نمونه موردی: مسجد- مدرسه صالحیه شهر قزوین)»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 2 (23)، 219-231، 1400.
چینگ، فرانسیس، دی، کی، معماری: فرم، فضا و نظم، ترجمه زهرا قره‌گوزلو، چاپ هشتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1382.
حاتم، غلامعلی، معماری اسلامی ایران در دوره سلجوقی، چاپ اول، تهران: موسسه انتشارات جهاد دانشگاهی (ماجد)، 1379.
حائری، محمدرضـا، نقش فضا در معماری ایران، چاپ اول، تهران: انتشــارات دفتر پژوهشهای فرهنگی، 1388.
دامیانی، جووانی، برنارد چومی، ترجمه سعید ابراهیم آبادی، چاپ اول، تهران: پرهام، 1391.
دهخدا، علی اکبر و گروهی از همکاران، لغت‌نامه دهخدا، چاپ اول، جلد یازدهم، تهران: انتشارات دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1363.
سجادزاده، حسن و دیگران، «ارتقا و ساماندهی ساختار راستة بازارهای سنتی با تأکید بر پیکره‌بندی و هم‌پیوندی فضایی نمونۀ پژوهش: بازار کرمانشاه»، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 3 (31)، 79-106، 1399.
سلطان‌زاده، حسین، معماری ایران در دوره اسلامی (مفاهیم، الگوها و آثار)، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، 1398.
سلطانی فرد، هادی، صابری کاریزی، زهرا، «بررسی اثرات پیکره‌بندی بر کیفیت فضایی پارکهای شهری (مطالعه موردی: پارکهای شهر مشهد)»، فصلنامه مطالعات شهری، 7(27)،27-40، 1397.
شایگان، داریوش، افسون‌زدگی جدید. هویت چهل‌تکه و تفکر سیار، ترجمه فاطمه ولیانی، چاپ اول، تهران: فرزان، 1380.
علی‌نیای مطلق، ایوب و دیگران، «تبیین مفهوم آستانگی در بر هم‌کنش درون و بیرون محدوده‌ها در معماری»، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 25(2)، 31-42، 1399.
کاسارا، سیلویا، پیتر آیزنمن، اظهارات، ترجمه سیامک پناهی، چاپ اول، تهران: پرهام، 1392.
کربلایی حسینی غیاثوند، ابوالفضل، سهیلی، جمال‌الدین، «بررسی نقش مؤلفه‌های کالبدی محیط در اجتماع‌پذیری فضاهای فرهنگی با استفاده از تکنیک چیدمان فضا مورد مطالعاتی: مجتمع‌های فرهنگی دزفول و نیاوران»، معماری و شهرسازی آرمان شهر، 11(25)، 361-373، 1397.
متز، آدام، تاریخ تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، جلد دوم، چاپ اول، تهران: امیرکبیر، 1362.
محمدی، مریم، رحمانی، مهرداد، «تحلیلی بر تأثیر رؤیت‌پذیری و دسترسی‌پذیری به نشانه‌ی شهری در ارتقاء خوانایی»، معماری و شهرسازی پایدار، 6(2).35-49، 1397.
مصطفوی، نفیسه، شیخ‌الاسلامی، علی، «تبیین عوالم سبعه درآثار عرفانی امام خمینی (س)»، پژوهشنامه متین، 13(51)، 41-60، 1390.
معماریان، غلامحسین، سیری در مبانی نظری معماری، چاپ هفتم، تهران: سروش دانش، 1391.
مطلبی، قاسم و دیگران، «نقش خوانایی فضای باز بر ایجاد تعاملات اجتماعی در مجموعه های مسکونی (نمونه موردی: مجموعه مسکونی سعیدیه همدان)»، معماری و شهرسازی ایران، 9 (16)، 139-156، 1397.
نظیف، حسن، مطلبی، قاسم، «ارائۀ مدل مفهومی از خوانایی با تکیه بر تصور ذهنی»، باغ نظر، 16(78)، 69-76، 1398.
نعمتی، هانیه و دیگران، «تحلیل ارتباط ساختار فضایی و خوانایی در ساختمان‌های اداری به روش چیدمان فضا، مورد مطالعاتی: ساختمان‌های اداری دهه چهارم بعد از انقلاب»، معماری و شهرسازی آرمان شهر، 15(38)، 135-150، 1391.
هیلن براند، رابرت، معماری اسلامی، ترجمه باقر آیت الله‌زاده شیرازی، چاپ دوم، تهران: انتشارات روزنه، 1383.
Afghantoloee, A., Mostafavi, M. A., Edwards, G., Gharebaghi, A, (2020), Personalized Legibility of an Indoor Environment for People with Motor Disabilities: A New Framework, ISPRS International Journal of Geo-Information, 9(11), 649- 673.
Andrews, M., Gatersleben, B. (2010). Variations in perceptions of danger, fear and preference in a simulated natural environment, Journal of Environmental Psychology, 30(4), 473-481.
Bentley, I., (1985). Responsive Environments: A Manual for Designers, New York: Architectural Press.
Carmona, M., (2010), Contemporary public space: Critique and classification, part one: Critique. Journal of urban design, 15(1), 123-148.
Cros, S. (2003). The Metapolis Dictionary of Advanced Architecture: City, Technology and Society in the Information Age. Barcelona: Actar.
Ghoomi, H. A., Yazdanfar, S. A., Hosseini, S. B., Maleki, S. N., (2015), Comparing the components of sense of place in the traditional and modern residential neighborhoods, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 201, 275-285.
Güne¸s, E., (2018), Evaluating the Influence of Environmental Design Elements on the Legibility of a Shopping Mall, Online Journal of Art and Design, 6(5), 71–93.
Herzog, T. R., Leverich, O. L., (2003), Searching for legibility, Environment and behavior, 35(4), 459-477.
Hillier, B., (2003), The architectures of seeing and going: or, are cities shaped by bodies or minds? And is there a syntax ofspatial cognition? 4th International Space Syntax Symposium. London.
Jiang, B., & Claramunt, C. (2002). Integration of space syntax into GIS: new perspectives for urban morphology, Transactions in GIS, 6(3), 295-309.
Kaplan, R., Kaplan, S., Brown, T., (1989), Environmental preference: A comparison of four domains of predictors, Environment behavior, 21(5), 509-530.
Koseoglu, E., Onder, D. E., (2011), Subjective and objective dimensions of spatial legibility, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 1191-1195.
Long, Y., Baran, P., (2006), Methodology for Analyzing the Relationship between Objective and Subjective Evaluations of Urban Environment: Space Syntax, Cognitive Maps, and Urban Legibility, In Spatial Cognition, Space Syntax and Spatial Cognition Workshop Proceedings, Bremen, Germany.
Lynch, K., (1960), The Image of the City, Massachusett: MIT press.
Meilinger, T., Franz, G., Bülthoff, H. H., (2012), From isovists via mental representations to behaviour: first steps toward closing the causal chain, Environment and Planning B: Planning and Design, 39(1), 48-62.
O’Neill, Michael, (1991). Evaluation of conceptual model of architectural legibility, Environment and Behavior, 23(3), 259-284.
Rembeza, M., Sas-Bojarska, A., (2022), The Changing Nature of In-Between Spaces in the Transformation Process of Cities, Urban Planning, 7 (1), 32-43.
Salat, S., Bourdic, L., Nowacki, C., (2010), Assessing urban complexity, International Journal of Sustainable Building Technology and Urban Development, 1(2), 160-167.
Tschumi, B., Abram, J., Agacinski, S., Fleischer, A., Guiheux, A., (1999), Tschumi le fresnoy: Architecture in/between, New York: Monacelli Press.
Ujang, N., Moulay, A., Ahmad, N., Maulan, S., & Bakar, N. A. A, (2018), Interrelation between legibility attributes and park utilization as determinants for responsive neighborhood parks, Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 12(2), 40.
Vaitkevičiūtė, V., (2019), Legibility of urban spaces in Kaunas new town: research, strategy, suggestions, Architecture and urban planning, 15(1), 13-21.
Yaseen, A., Ali, N., Khurram, F., Sher, F., (2022), Quest for the optimal built environment (traditional or modern) through the perspective of the Kaplan model, Competitive Social Science Research Journal, 3(1), 540-555.
Yavuz, A., Ataoğlu, N.C. and Acar, H., (2020), The Identification of the City on The Legibility and Wayfinding Concepts: A Case of Trabzon, Journal of Contemporary Urban Affairs, 4(2), 1-12. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 277 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 290 |
||