پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,239 |
| تعداد مقالات | 67,849 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,366,186 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,116,494 |
تبیین رابطه فضاهای بینابین با خوانایی محیط در مساجد جامع دوران سلجوقی به روش نحو فضا | ||
| پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
| دوره 55، شماره 1، شهریور 1401، صفحه 249-274 اصل مقاله (4.43 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2023.353887.654394 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه هدایتی؛ جمال الدین سهیلی* ؛ کمال رهبری منش | ||
| گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران | ||
| چکیده | ||
| مساجد جامع، همواره مهم‌ترین فضاهای آئینی-اجتماعی در جهان اسلام بودند. احیا و بهره‌برداری از این فضاها بدون شناخت این میراث فرهنگی و توجه به دوره‌های تاریخی و زمانی آن‌ها میسر نمی‌شود. ساختار و پیکره‌بندی فضایی مساجد ایرانی در زمان سلجوقیان شکل گرفته است و فضاهای بینابین، اجزای اصلی این قالب هستند. با توجه به اینکه کیفیت خوانایی در مساجد جامع بر پیوند عاطفی میان انسان و کالبد معماری أثر گذاشته و بر کیفیت حضورپذیری و تجمع‌پذیری این فضاها می‌افزاید، لزوم شناخت ارتباط این فضاها و خوانایی مساجد جامع دوران سلجوقی ضروری به‌نظر می‌رسد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که چه رابطه‌ای میان مؤلفه‌های پیکره‌بندی فضاهای بینابین و کیفیت خوانایی در مساجد جامع سلجوقی وجود دارد؟ پژوهش حاضر جزو مطالعات تاریخی-تفسیری و از نوع ترکیبی (کمی و کیفی) و به‌روش استدلال استنتاجی است. نتایج تحقیق نشان داد که فضاهای بینابین اعم از حیاط مرکزی، ایوان و ورودی با سامان‌بخشی و توزیع متوازن سایر فضاها حول مرکز ثقل مسجد بر افزایش خوانایی مساجد جامع سلجوقی أثر می‌گذارند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پیکره‌بندی فضایی؛ اتصال؛ هم‌پیوندی؛ حیاط مرکزی؛ ایوان؛ ورودی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Explaining the Relationship Between In-Between Spaces and the Quality of Architectural Legibility in the Seljuk Congregational Mosques according to the Space Syntax Technique | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fatemeh Hedayati؛ Jamalledin Soheili؛ Kamal Rahbarimanesh | ||
| Department of Architecture, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Congregational mosques (masjid jāmi‘) were consistently the principal religious-social spaces in the Islamic world. The revitalization and use of these spaces require the recognition of these cultural heritages and attention to their histories. Iranian mosques' structure and spatial configuration were formed during the Seljuk dynasty, and in-between spaces are considered their main components. Since the quality of legibility in jāmi‘ mosques influences the affective connection between man and the architectural structure and enhances public attendance and gatherings in these spaces, it seems necessary to recognize how in-between spaces influence legibility in jāmi‘ mosques constructed in the Seljuk era. The main research question is the role of the in-between space configuration components in enhancing the quality of legibility in Seljuk jāmi‘ mosques. This study is historical-interpretive mixed-method research (quantitative and qualitative) carried out through deductive reasoning. The results indicated that in-between spaces, such as the central courtyard, Iwans, and entrances, With the arrangement of other spaces around the center of the mosque enhance legibility in Seljuk jāmi‘ mosques. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Congregational Mosques, Seljuk era, Connectivity, Integration, Central courtyard, Iwan, Entrance | ||
| مراجع | ||
|
امام خمینی، سید روح‌الله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، چاپ اول، قم: پاسدار اسلام، 1363.
بلیلان، لیدا، تأثیر فضای بینابین بر پیوستگی فضائی عناصر معماری و شهر سازی در ایران، پایان نامه دکتری معاری. دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات، واحد تهران، استاد راهنما دکتر ایرج اعتصام، استاد مشاور دکتر سید غلامرضا اسلامی، 1387.
بلیلان اصل، لیدا و دیگران، «نقش فضای بینابین در هویت بخشی به گستره فضایی بافت‌های تاریخی»، هویت شهر، 5(8)، 59-71، 1390.
بلیلان، لیدا، ستارزاده، داریوش، «جایگاه فضای بینابین در سازماندهی فضایی عناصر معماری و شهری در ایران مطالعه موردی: شهر تبریز در دوره قاجار»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 17(2)، 169-181، 1394.
پیرواولیا، مرجان، سهیلی، جمال الدین، «کیفیت فضای بینابین در گذرهای تاریخی نمونه موردی: گذر ساغریسازان شهر رشت»، معماری و شهرسازی ایران، 8(1)، 33-48، 1396.
ترکمن، ثمین، سهیلی، جمال الدین، «تحلیل تاثیر مفهوم بینابینیت در ارتقاء حس تعلق به مکان در مسجد-مدرسه‌های دوره قاجاریه (نمونه موردی: مسجد- مدرسه صالحیه شهر قزوین)»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 2 (23)، 219-231، 1400.
چینگ، فرانسیس، دی، کی، معماری: فرم، فضا و نظم، ترجمه زهرا قره‌گوزلو، چاپ هشتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1382.
حاتم، غلامعلی، معماری اسلامی ایران در دوره سلجوقی، چاپ اول، تهران: موسسه انتشارات جهاد دانشگاهی (ماجد)، 1379.
حائری، محمدرضـا، نقش فضا در معماری ایران، چاپ اول، تهران: انتشــارات دفتر پژوهشهای فرهنگی، 1388.
دامیانی، جووانی، برنارد چومی، ترجمه سعید ابراهیم آبادی، چاپ اول، تهران: پرهام، 1391.
دهخدا، علی اکبر و گروهی از همکاران، لغت‌نامه دهخدا، چاپ اول، جلد یازدهم، تهران: انتشارات دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1363.
سجادزاده، حسن و دیگران، «ارتقا و ساماندهی ساختار راستة بازارهای سنتی با تأکید بر پیکره‌بندی و هم‌پیوندی فضایی نمونۀ پژوهش: بازار کرمانشاه»، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 3 (31)، 79-106، 1399.
سلطان‌زاده، حسین، معماری ایران در دوره اسلامی (مفاهیم، الگوها و آثار)، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، 1398.
سلطانی فرد، هادی، صابری کاریزی، زهرا، «بررسی اثرات پیکره‌بندی بر کیفیت فضایی پارکهای شهری (مطالعه موردی: پارکهای شهر مشهد)»، فصلنامه مطالعات شهری، 7(27)،27-40، 1397.
شایگان، داریوش، افسون‌زدگی جدید. هویت چهل‌تکه و تفکر سیار، ترجمه فاطمه ولیانی، چاپ اول، تهران: فرزان، 1380.
علی‌نیای مطلق، ایوب و دیگران، «تبیین مفهوم آستانگی در بر هم‌کنش درون و بیرون محدوده‌ها در معماری»، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 25(2)، 31-42، 1399.
کاسارا، سیلویا، پیتر آیزنمن، اظهارات، ترجمه سیامک پناهی، چاپ اول، تهران: پرهام، 1392.
کربلایی حسینی غیاثوند، ابوالفضل، سهیلی، جمال‌الدین، «بررسی نقش مؤلفه‌های کالبدی محیط در اجتماع‌پذیری فضاهای فرهنگی با استفاده از تکنیک چیدمان فضا مورد مطالعاتی: مجتمع‌های فرهنگی دزفول و نیاوران»، معماری و شهرسازی آرمان شهر، 11(25)، 361-373، 1397.
متز، آدام، تاریخ تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، جلد دوم، چاپ اول، تهران: امیرکبیر، 1362.
محمدی، مریم، رحمانی، مهرداد، «تحلیلی بر تأثیر رؤیت‌پذیری و دسترسی‌پذیری به نشانه‌ی شهری در ارتقاء خوانایی»، معماری و شهرسازی پایدار، 6(2).35-49، 1397.
مصطفوی، نفیسه، شیخ‌الاسلامی، علی، «تبیین عوالم سبعه درآثار عرفانی امام خمینی (س)»، پژوهشنامه متین، 13(51)، 41-60، 1390.
معماریان، غلامحسین، سیری در مبانی نظری معماری، چاپ هفتم، تهران: سروش دانش، 1391.
مطلبی، قاسم و دیگران، «نقش خوانایی فضای باز بر ایجاد تعاملات اجتماعی در مجموعه های مسکونی (نمونه موردی: مجموعه مسکونی سعیدیه همدان)»، معماری و شهرسازی ایران، 9 (16)، 139-156، 1397.
نظیف، حسن، مطلبی، قاسم، «ارائۀ مدل مفهومی از خوانایی با تکیه بر تصور ذهنی»، باغ نظر، 16(78)، 69-76، 1398.
نعمتی، هانیه و دیگران، «تحلیل ارتباط ساختار فضایی و خوانایی در ساختمان‌های اداری به روش چیدمان فضا، مورد مطالعاتی: ساختمان‌های اداری دهه چهارم بعد از انقلاب»، معماری و شهرسازی آرمان شهر، 15(38)، 135-150، 1391.
هیلن براند، رابرت، معماری اسلامی، ترجمه باقر آیت الله‌زاده شیرازی، چاپ دوم، تهران: انتشارات روزنه، 1383.
Afghantoloee, A., Mostafavi, M. A., Edwards, G., Gharebaghi, A, (2020), Personalized Legibility of an Indoor Environment for People with Motor Disabilities: A New Framework, ISPRS International Journal of Geo-Information, 9(11), 649- 673.
Andrews, M., Gatersleben, B. (2010). Variations in perceptions of danger, fear and preference in a simulated natural environment, Journal of Environmental Psychology, 30(4), 473-481.
Bentley, I., (1985). Responsive Environments: A Manual for Designers, New York: Architectural Press.
Carmona, M., (2010), Contemporary public space: Critique and classification, part one: Critique. Journal of urban design, 15(1), 123-148.
Cros, S. (2003). The Metapolis Dictionary of Advanced Architecture: City, Technology and Society in the Information Age. Barcelona: Actar.
Ghoomi, H. A., Yazdanfar, S. A., Hosseini, S. B., Maleki, S. N., (2015), Comparing the components of sense of place in the traditional and modern residential neighborhoods, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 201, 275-285.
Güne¸s, E., (2018), Evaluating the Influence of Environmental Design Elements on the Legibility of a Shopping Mall, Online Journal of Art and Design, 6(5), 71–93.
Herzog, T. R., Leverich, O. L., (2003), Searching for legibility, Environment and behavior, 35(4), 459-477.
Hillier, B., (2003), The architectures of seeing and going: or, are cities shaped by bodies or minds? And is there a syntax ofspatial cognition? 4th International Space Syntax Symposium. London.
Jiang, B., & Claramunt, C. (2002). Integration of space syntax into GIS: new perspectives for urban morphology, Transactions in GIS, 6(3), 295-309.
Kaplan, R., Kaplan, S., Brown, T., (1989), Environmental preference: A comparison of four domains of predictors, Environment behavior, 21(5), 509-530.
Koseoglu, E., Onder, D. E., (2011), Subjective and objective dimensions of spatial legibility, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 1191-1195.
Long, Y., Baran, P., (2006), Methodology for Analyzing the Relationship between Objective and Subjective Evaluations of Urban Environment: Space Syntax, Cognitive Maps, and Urban Legibility, In Spatial Cognition, Space Syntax and Spatial Cognition Workshop Proceedings, Bremen, Germany.
Lynch, K., (1960), The Image of the City, Massachusett: MIT press.
Meilinger, T., Franz, G., Bülthoff, H. H., (2012), From isovists via mental representations to behaviour: first steps toward closing the causal chain, Environment and Planning B: Planning and Design, 39(1), 48-62.
O’Neill, Michael, (1991). Evaluation of conceptual model of architectural legibility, Environment and Behavior, 23(3), 259-284.
Rembeza, M., Sas-Bojarska, A., (2022), The Changing Nature of In-Between Spaces in the Transformation Process of Cities, Urban Planning, 7 (1), 32-43.
Salat, S., Bourdic, L., Nowacki, C., (2010), Assessing urban complexity, International Journal of Sustainable Building Technology and Urban Development, 1(2), 160-167.
Tschumi, B., Abram, J., Agacinski, S., Fleischer, A., Guiheux, A., (1999), Tschumi le fresnoy: Architecture in/between, New York: Monacelli Press.
Ujang, N., Moulay, A., Ahmad, N., Maulan, S., & Bakar, N. A. A, (2018), Interrelation between legibility attributes and park utilization as determinants for responsive neighborhood parks, Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 12(2), 40.
Vaitkevičiūtė, V., (2019), Legibility of urban spaces in Kaunas new town: research, strategy, suggestions, Architecture and urban planning, 15(1), 13-21.
Yaseen, A., Ali, N., Khurram, F., Sher, F., (2022), Quest for the optimal built environment (traditional or modern) through the perspective of the Kaplan model, Competitive Social Science Research Journal, 3(1), 540-555.
Yavuz, A., Ataoğlu, N.C. and Acar, H., (2020), The Identification of the City on The Legibility and Wayfinding Concepts: A Case of Trabzon, Journal of Contemporary Urban Affairs, 4(2), 1-12. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 155 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 155 |
||