تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,513,346 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,775,206 |
معارضات همام و سعدی از دیدگاه صرف و نحو | ||
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت | ||
دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 29، خرداد 1402، صفحه 41-58 اصل مقاله (797.04 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2023.348315.1878 | ||
نویسندگان | ||
حمیدرضا عظیمی* 1؛ سیده فاطمه هاشمیان2 | ||
1استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
2دانشآموختۀ کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
در دورههای مختلف تاریخ ادب فارسی فنّ معارضه یا جواب در میان شاعران، به ویژه شاعران سرشناس هر دوره با دیگران رواج داشته است. تعدادی از این معارضات در دایرۀ تقلید صرف محصور گشتند و تعدادی دیگر با نوآوریهای سازندگان آنها توانستند به لحاظ ارزش فنّی به درجۀ مطلوبی برسند. بررسی دیوان اشعار نشان میدهد که ارتباط شاعران با یکدیگر گاه بخش قابل توجّهی از دیوان ایشان را به خود اختصاص میدهد. از مصادیق این ارتباط یکی فنّ معارضه یا جواب است. یکی از این معارضات که در این پژوهش به آن پرداخته شده، معارضۀ همام تبریزی با سعدی شیرازی است.بررسی منابعی چون تاریخ گزیده، مونسالاحرار، تذکرۀالشعرا و ... نشان میدهد که بحث همام و سعدی در میان قدما دارای سابقه است. برخی از مهمترین و قدیمیترین منابعی که به معارضات همام با سعدی اشاره کردهاند و نیز دربردارندۀ متن این معارضات هستند عبارتند از: جنگ کتابخانۀ لالااسماعیل ترکیه، سفینۀ شمس حاجی و دستنویس کهن دیوان همام تبریزی. در پژوهش حاضر بر اساس متن این معارضات در نسخ نامبرده و به کمک روش آماری، تلاش شده تا با مقایسۀ حوزههای واژگان و نحو، شباهتها و تفاوتهای همام و سعدی در سرودن غزل برشمرده شود. در بخش واژگان ساختهای واژگانی هر واژه بررسی و مشخص شده که سعدی بیش از همام به انواع واژه و تنوّع و تازگی ساختهای واژگانی پرداخته است و در بخش نحو با بررسی ساختمان افعال، کاربرد حروف، رقص ضمیر، انواع حذف و جابهجاییهای نحوی مشخص شده که ساختارهای نحوی در غزل سعدی استحکام بیشتری دارند. | ||
کلیدواژهها | ||
سعدی؛ همام؛ معارضه؛ واژگان؛ نحو؛ جنگ لالااسماعیل | ||
مراجع | ||
بیگدلی، آذر (۱۳۳۷)، آتشکده آذر، جعفر شهیدی، تهران، موسسه نشر کتاب.
سعدی (۱۳۸۵)، غزلهای سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، سخن.
سمرقندی، دولتشاه (۱۳۸۲)، تذکرة الشعرا، ادوارد براون، تهران، اساطیر.
شمس حاجی دولتشاه شیرازی (۱۳۸۸)، سفینۀ شمس حاجی، میلاد عظیمی، تهران، سخن.
فرشیدورد، خسرو (۱۳۹۲)، دستور مفصّل امروز، چ چهارم، تهران، سخن.
لودی، امیر علیشیرخان (۱۳۷۷)، مرآة الخیال، حمید حسنی، تهران، روزنه.
مجموعۀ اشعار و مراسلات (۷۴۱ـ۷۴۲ ق)، نسخۀ خطی، ش ۴۸۷، ر کتابخانۀ لالااسماعیل، ۲۸۳ برگ، عکس ۱۰۳۲ـ ۱۰۳۴، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
میرافضلی، سیّدعلی (۱۳۸۲)، رباعیّات خیّام در منابع کهن، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
موحّد، ضیاء (۱۳۹۲)، سعدی، تهران، نیلوفر.
نصرتی، نعمتاله (۱۳۸۸)، «بررسی سبکشناختی پانزده غزل سعدی و پانزده غزل همام تبریزی»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران.
نوحپیشه، حمیده (۱۳۹۳)، «ارتباط برونمتنی و درونمتنی غزلیّات سعدی و همام تبریزی (با تأکید بر بلاغت ساختارهای نحوی در غزل سعدی)»، جشنوارۀ علمی فرهنگی آموزگار ادب؛ گرامیداشت سعدی، تهران، دبیرخانه نکوداشت مفاخر ایران اسلامی .
همام تبریزی (۱۳۹۴)، دیوان، تصحیح رشید عیوضی، تهران، آثار.
ــــــــــــ (۷۳۹ق)، دیوان، نسخۀ خطی، به خط علیشاه بن احمدشاه بن علی صائغ اصفهانی، ش ۱۶۵۰۹، کتابخانۀ آیةاللّه مرعشی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 267 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 308 |