پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 157 |
| تعداد شماره‌ها | 6,051 |
| تعداد مقالات | 66,103 |
| تعداد مشاهده مقاله | 111,501,788 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 86,138,498 |
توزیع و تحلیل فضایی آبادی های در معرض تخلیه در استان خراسان رضوی | ||
| مجله علمی " آمایش سرزمین " | ||
| دوره 15، شماره 1، فروردین 1402، صفحه 87-113 اصل مقاله (2.78 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jtcp.2022.350589.670360 | ||
| نویسندگان | ||
| مریم قاسمی* ؛ رقیه کلاته میمری؛ علیرضا معینی | ||
| گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران | ||
| چکیده | ||
| بدون شک عدم توجه به تخلیة جمعیتی آبادی‌ها میتواند عواقب جبرانناپذیری بر سکونتگاههای انسانی وارد آورد. بررسی و شناخت کمّ‌وکیف این موضوع میتواند به برنامهریزان و تصمیم‌گیران در حوزة برنامه‌ریزی فضایی در ممانعت از تخلیة کامل جمعیتی سکونتگاههای روستایی کمک شایانی کند. مطالعة حاضر از نوع کاربردی با روش توصیفی‌‌ـ تحلیلی است. جامعة آماری آبادی‌های کمتر از 100 نفر سکنه در استان خراسان رضوی طی سه دهه (1365 ـ 1395) بودند. به منظور بررسی ابعاد فضایی از تحلیل فضایی محلی موران و به منظور بررسی جهت و محدودة پراکنش از تحلیل میانگین مرکزی و توزیع جهتدار استفاده شد. نتایج نشان داد در سرشماریهای سال‌های 1365، 1375، 1385، 1395 به ترتیب 2/92، 1/90، 8/94، 7/79 درصد آبادی‌های تخلیه‌شده در دهة قبل جمعیتی کمتر از 100 نفر داشتهاند. نتایج تحلیل خودهمبستگی فضایی موران نشان داد الگوی پراکنش آبادی‌های در معرض تخلیه طی سه دهه خوشه‌ای است. همچنین، نتایج تحلیل میانگین مرکزی و توزیع جهتدار نشان داد 68 درصد از آبادیهایی که در معرض تخلیة جمعیتی قرار دارند در محدودة بیضی قرار گرفتهاند و جز دهة 1365 ـ 1375 که جهت توزیع آبادی‌های در معرض تخلیه شمال غربی‌ـ جنوب شرقی بوده در سایر مقاطع زمانی، یعنی 1375 ـ 1395، شمال شرق‌ـ جنوب غرب بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تخلیه جمعیتی؛ سکونتگاههای روستایی؛ تحلیل فضایی؛ خودهمبستگی فضایی؛ استان خراسان رضوی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Spatial Distribution and Analysis of Villages on the threshold of Evacuation in Khorasan Razavi Province | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Maryam Ghasemi؛ Roghayeh Kalateh Meymari؛ Alireza Moeini | ||
| Department of Geography, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Inevitably, inconsideration of the population evacuation of villages can have irreparable consequences for the human settlements. Analysis and identification of the qualities of this issue can greatly help planners and decisionmakers in the spatial planning domain to prevent full evacuation of population from rural settlements. The study at hand was an applied research project done using descriptive-analytical approach. The statistical population comprised of villages with less than 100 residents in Khorasan Razavi province from 1986 to 2016. Moran’s local spatial analysis was used to investigate the spatial dimensions, and arithmetic mean and skewed distribution were used to examine the direction and range of distribution. The results showed that in the 1986, 1996, 2006, and 2016 censuses, 92.2, 90.1, 94.8, and 79.9 percent of the villages evacuated in the previous decade have had lower than 100 residents. The results of Moran’s spatial autocorrelation analysis demonstrated that the distribution pattern of villages on the threshold of evacuation during these three decades is cluster-like. Moreover, the results of arithmetic mean and skewed distribution indicated that 68 percent of the villages that are on the threshold of population evacuation are within the oval domain, and except for the 1986-1996 period – when the distribution direction of villages on the threshold of evacuation has been northwest-southeast, the direct has been northeast-southwest from 1996 to 2016. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Population evacuation, rural settlements, spatial analysis, Spatial autocorrelation, Khorasan Razavi province | ||
| مراجع | ||
|
ازکیا، مصطفی؛ غلام‌رضا غفاری (1392). توسعة روستایی با تأکید بر جامعة روستایی ایران، تهران، نی.
امینی، عباس؛ تهمینه برومند (1394). «تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر جمعیت‌گریزی در مناطق روستایی (مطالعة موردی: پادنای سفلی، سمیرم)»، جامعه‌شناسی کاربردی، 26 (1)، ص 137 ـ 154.
امینی، عباس؛ نصرت مرادی؛ فرزانه صادقیان (1398). «تحلیلی بر تأثیر عوامل طبیعی در تخلیة سکونتگاههای روستایی با بهره‌گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش‌های آماری (مورد مطالعه: روستاهای تخلیه‌شدۀ استان اصفهان در ربع سدۀ اخیر)»، فضای جغرافیایی، 19 (65)، ص 269 ـ 298.
بیات، ناصر؛ علی اصانلو (1400). «پیامدهای امنیتی‌ـ انتظامی خالی از سکنه شدن سکونتگاههای روستایی در استان خراسان جنوبی: یک مطالعة دلفی»، پژوهش‌های روستایی، 12 (1)، ص 6 ـ 23.
جمعهپور، محمود (1378). «بررسی و ارزیابی جایگاه اقتصادی و توسعه‌بخش روستایی در فرایند برنامه‌ریزی توسعة ملی»، مجموعه مقالات همایش پنجاه سال برنامه‌ریزی در ایران، دانشگاه علامه طباطبایی.
جمعهپور، محمود (1384). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعة روستایی: دیدگاه‌ها و روش‌ها، تهران، سمت.
جوان، جعفر (1383). جغرافیای جمعیت ایران، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی.
حسینیون، ابوالقاسم (1365). «بررسی آبادی‌های تخلیه‌شدة استان خراسان از سال ۱۳۵۵ به بعد»، تحقیقات جغرافیایی، 1 (3)، ص 132 ـ 148.
دیانی، لیلا؛ مهدی طاهرخانی؛ عبدالرضا رکن‌الدین‌افتخاری (۱۳۸۶). «زمینه‌یابی افکار مجدد مهاجران روستایی (مطالعة موردی: مهاجران زیر پوشش کمیتة امداد امام خمینی شهرستان پاکدشت)»، روستا و توسعه، 11 (2)، ص 119 ـ 142.
رهنما، محمدرحیم؛ جواد ذبیحی (1390). «تحلیل توزیع تسهیلات عمومی شهری در راستای عدالت فضایی با مدل یکپارچة دسترسی در مشهد»، جغرافیا و توسعه، ش 23، ص 5 ـ 26.
زکی، محمدعلی (1391). «اثر مهاجرت بر ساخت اجتماعی‌ـ اقتصادی جوامع شهری (مطالعة موردی: مقایسة شاهین‌شهر با خمینی‌شهر)»، مطالعات شهری، 2 (2)، ص 83 ـ 112.
زنجانی، حبیب‌الله (1378). جمعیت، توسعه، و بهداشت باروری، تهران، نشر و تبلیغ بشری.
سرایی، حسن (1376). «مرحلة اول گذار جمعیتی ایران»، نامة علوم اجتماعی، ش 9 ـ 10، ص 51 ـ 67.
عسگری، علی (1390). تحلیل‌های آمار فضایی با Arc Gis، تهران، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
علیجانی، بهلول (1394). «تحلیل فضایی»، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 2 (3)، ص 1 ـ 14.
غفاری گیلانده، عطا؛ محمدحسن یزدانی؛ سمیه روشن‌رودی (1393). «سنجش پراکنش و فشردگی شهر اردبیل در سطح محلات با استفاده از تکنیک‌های خودهمبستگی فضایی»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 6 (21)، ص 149 ـ 168.
فاضل‌بیگی، محمدمهدی؛ غلام‌رضا یاوری (1388). «تعاون روستایی سرآغازی بر توسعة کارآفرینی»، تعاون، 20 (24 ـ 25)، ص 41 ـ 62.
فیروزنیا، قدیر (1385). «تبیین استمرار کارکرد اقتصادی روستاهای در معرض تخلیة جمعیتی شهرستان قزوین»، رسالة دکتری، رشتة جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
فیروزنیا، قدیر؛ محمدحسن ضیاتوانا (1389). «تأثیر ابعاد فضایی‌ـ مکانی بر استمرار کارکرد اقتصادی روستاهای در معرض تخلیة جمعیتی شهرستان قزوین»، روستا و توسعه، 13 (1)، ص 1 ـ 20.
فیروزنیا، قدیر؛ محمدحسن ضیاتوانا؛ عبدالرضا رکن‌الدین‌افتخاری (1386). «تبیین فرایند تحول روستا با بهره‌گیری از نظریة چرخة حیات»، مدرس علوم انسانی، 11 (1)، ص 93 ـ 119.
فیروزنیا، قدیر؛ عبدالرضا رکن‌الدین‌افتخاری (1392). «تحلیل تداوم کارکرد اقتصادی روستاهای در معرض تخلیة جمعیتی شهرستان قزوین»، فضای جغرافیایی، 13 (31)، ص 37 ـ 56.
قاسمی، مریم (1389). «پایدارسازی جمعیتی سکونتگاههای روستایی شهرستان مشهد با تأکید بر رویکرد متنوع‌سازی فعالیت‌های اقتصادی»، رسالة دکتری، رشتة جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد.
کریمی، خدیجه؛ پرستو دارویی (1393). «فرایند تخلیة جمعیتی روستاهای شهرستان ارومیه (مقطع زمانی 1335 ـ 1385)»، دوازدهمین کنگرة جغرافی‌دانان ایران، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف‌آباد.
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1335 ـ 1395.
مهدوی، مسعود (1379). «بررسی علل و آثار اقتصادی، اجتماعی، و زیست‌محیطی روستاهای متروک‌شده در حاشیة شمالی کویر گرمسار»، پژوهش‌های جغرافیایی، ش 39، ص 79 ـ 91.
نادیان، مرضیه؛ روح‌اله میرزایی؛ سعید سلطانی محمدی (1397). «کاربرد شاخص خودهمبستگی فضایی موران در تحلیل فضایی‌ـ زمانی آلایندة PM2.5 (مطالعة موردی: شهر تهران)»، بهداشت محیط، 5 (3)، ص 197 ـ 213.
Amini, A., Moradi, N., & Sadeghian, F. (2019). “An analysis of the effect of natural factors on the evacuation of rural settlements using the geographic information system and statistical methods (case study: the evacuated villages of Isfahan province in the last quarter of a century)”, Geographical Space Scientific Research Quarterly, 19 (65), pp. 269-298. (in Persian)
Amini, A. & Broumand, T. (2014). “Sociological explanation of the factors affecting depopulation in rural areas (case study: Padnai Sofli, Semiram)”, Applied Sociology, 26 (1), pp. 137-154. (in Persian)
Asgari, A. (2011). Spatial Statistics Analysis with Arc Gis, Tehran, Tehran Municipality Information and Communication Technology Organization Publications. (in Persian)
Azkia, M. & Ghaffari, Gh.R. (2013). Rural development with an emphasis on the rural society of Iran, Tehran, Nei. (in Persian)
Badri, S. A., Asgary, A., Eftekhari, A. R., & Levy, J. (2006). “Post disaster resettlement, development and change: a case study of the 1990 Manjil earthquake in Iran”, Disasters, 30 (4), pp. 451-468.
Bayat, N. & Asanlo, A. (2021). “Security-Policy Consequences of Depopulating Rural Settlements in South Khorasan Province: A Delphi Study”, Rural Research Quarterly, 12 (1), pp. 6-23. (in Persian)
Britton, C. & Doake, J. (2000). Object-oriented systems development: a gentle introduction, McGraw Hill.
Diyani, L., Taherkhani, M., & Ruknuddin-Eftikhari, A. (2007). “Contextualizing the thoughts of rural immigrants, a case study of immigrants under the protection of the Imam Khomeini Relief Committee of Pakdasht city”, Village and Development Quarterly, 11 (2), pp. 119-142. (in Persian)
Esri (2015). ArcGIS Help 10.3. Average Nearest Neighbor. From: http://resources.arcgis.com/en/help/main/10.3. Accessed on 2015-07-02.
Fazel-Beigi, M.M. & Yavari, Gh.R. (2009). “Rural cooperative is the beginning of job creation development”, Cooperative publication, 20 (24-25), pp. 41-62. (in Persian)
Firouznia, Q. (2006). “Explaining the continuity of the economic function of villages facing population evacuation of Qazvin city”, PhD dissertation, field of geography and rural planning, Shahid Beheshti University, Tehran. (in Persian)
Firouznia, Q., Ziyatwana, M.H., & Roknuddin-Eftekhari, A. (2007). “Explaining the process of village transformation using the "life cycle" theory”, Modares Journal of Human Sciences, 11 (1), pp. 93-119. (in Persian)
Firoznia, Q. & Roknuddin-Eftekhari, A. (2013). “Analysis of the continuity of the economic function of the villages facing depopulation of Qazvin city”, Geographical Space Scientific Research Quarterly, 13 (31), pp. 37-56. (in Persian)
Firoznia, Q. & Zia-Tawana, M.H. (2010). “The effect of spatial-spatial dimensions on the continuity of the economic function of villages facing population evacuation of Qazvin city”, Village and Development Quarterly, 13 (1), pp. 1-20. (in Persian)
Folefack, A. J. J. (2015). “The rural exodus of young farmers and its impact on the shortage of labor and food crop production in Cameroon: A computable general equilibrium model’s analysis”, Journal of Human Ecology, 49 (3), pp. 197-210.
Ghafari Gilande, A., Yazdani, M.H., & Roshan-Roudi, S. (2014). “Measuring the distribution and compactness of Ardabil city at the neighborhood level using spatial autocorrelation techniques”, Urban and Regional Studies and Research Quarterly, 6 (21), pp. 149-168. (in Persian)
Ghasemi, M. & Moeini, A. (2022). “Analysis of depopulation trends and models of rural settlements in Khorasan Razavi province, 1986–2017”, Area Development and Policy, 1-21.
Ghasemi, M. (2010). “Demographic stabilization of rural settlements in Mashhad city with emphasis on diversification of economic activities”, PhD dissertation, field of geography and rural planning, Ferdowsi University of Mashhad. (in Persian)
Grafeneder-Weissteiner, T. & Prettner, K. (2013). “Agglomeration and demographic change”, Journal of Urban Economics, 74, pp. 1-11.
Hosseinyoun, A. (1986). “Survey of evacuated settlements in Khorasan province from 1355 onwards”, Journal of Geographical Research, 1 (3), pp. 132-148. (in Persian)
Iran Statistics Center, Population and Housing Census 1956-2016.
Javan, J. (2004). Geography of Iran's Population, Mashhad, Jihad University Press. (in Persian)
Jumapour, M. (1999). “Reviewing and evaluating the economic status and development of the rural sector in the process of national development planning”, a Collection of Articles From The Conference of Fifty Years of Planning in Iran, Allameh Tabatabai University. (in Persian)
--------------- (2006). An introduction to rural development planning: perspectives and methods, Tehran, Samit. (in Persian)
Karimi, Kh. & Darooyi, P. (2014). “The population evacuation process of the villages of Urmia city (time period 1335-85)”, the 12th congress of geographers of Iran, Islamic Azad University, Najaf Abad branch, March 13. (in Persian)
Mahdavi, M. (2000). “Investigating The Economic, Social And Environmental Causes And Effects Of Abandoned Villages In The Northern Edge Of The Garmsar Desert”, Journal of Geographical Research, No. 39, pp. 79-91. (in Persian)
Nadian, M., Mirzaei, R., & Soltani Mohammadi, S. (2018). “Application of Moran's spatial autocorrelation index in spatio-temporal analysis of PM2.5 pollutant (case study: Tehran)”, Journal of Environmental Health Engineering, 5 (3), pp. 197-213. (in Persian)
Pacion, M. (1985). Rural Geography, London, Harper & Row.
Parry, L., Day, B., Amaral, S., & Peres, C. A. (2010). “Drivers of rural exodus from Amazonian headwaters”, Population and environment, 32 (2), pp. 137-176.
Puga, D. (2010). “The magnitude and causes of agglomeration economies”, Journal of regional science, 50 (1), pp. 203-219.
Rahnama, M.R. & Zabihi, J. (2011). “Analysis of the distribution of urban public facilities in line with spatial justice with an integrated access model in Mashhad”, Geography and Development, No. 23, pp. 5-26. (in Persian)
Ross, J. (1996). International Encyclopedia of population, Vol. 1, New York, A pision of Macmillan publishing CO, Inc, P34.
Saraei, H. (1997). “The first phase of Iran's demographic transition”, Journal of Social Sciences, No. 9-10, pp. 51-67. (in Persian)
Weeks, J. R. (2020). Population: An introduction to concepts and issues, Cengage Learning.
Yamada, I. & Thill, J. C. (2007). “Local indicators of network‐constrained clusters in spatial point patterns”, Geographical analysis, 39 (3), pp. 268-292.
Zaki, M.A. (2012). “The effect of immigration on the socio-economic structure of urban societies (case study: comparing Shahin Shahr with Khomeini Shahr)”, Journal of Urban Studies, 2 (2), pp. 83-112. (in Persian)
Zanjani, H. (1999). Population, Development and Reproductive Health, Tehran, Publishing and Publicity. (in Persian) | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 132 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 120 |
||