پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,495 |
| تعداد مقالات | 70,192 |
| تعداد مشاهده مقاله | 123,356,761 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 96,577,428 |
تأملی در سیر تحول القاب و عناوین فرمانده کل سپاه، درعصر ساسانی | ||
| پژوهشهای علوم تاریخی | ||
| دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 30، شهریور 1401، صفحه 63-85 اصل مقاله (4.34 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2022.344970.473569 | ||
| نویسندگان | ||
| ابوالفضل محمد کریمی1؛ جواد هروی* 2؛ میرزا محمد حسنی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری تاریخ ایران قبل از اسلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران | ||
| 2عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران | ||
| 3استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود | ||
| چکیده | ||
| از جمله مناصب درجه اول در دربار شاهنشاهی ساسانی، فرمانده کل سپاه بود. فرمانده کل سپاه توسط پادشاه انتخاب، و اغلب یکی از اعضای خاندانهای اشرافی بود. به عقیده برخی از پژوهشگران تا پیش از سلطنت خسرو انوشیروان، فرمانده کل سپاه برعهده ایرانسپاهبذ بود، و پس از اصلاحات نظامی خسرو اول این عنوان منسوخ و چهار سپهبد جایگزین آن شد. این در حالی است که این باور مغایر با برخی گزارش‌های برجای مانده از متون تاریخی و شواهد باستانشناختی است. از این روی در مقاله حاضر کوشش شده با رویکردی توصیفی و تحلیلی، و بهره‌گیری از منابع تاریخی و باستانشناختی، القاب و عناوین فرمانده کل سپاه در ادوار مختلف عصر ساسانی مورد بررسی قرار گیرد. یافته‌های این پژوهش بیانگر این است که، عنوان ایرانسپاهبذ در دوره‌ی نخستین و میانی شاهنشاهی ساسانی مرسوم نبوده، و به نظر می‌رسد در سالهای نخستین، هزاربد و در دوره میانی ارتشتارانسالار، لقب فرمانده کل سپاه بوده است. همچنین در سالهای پایانی شاهنشاهی ساسانی و با انجام اصلاحات نظامی توسط خسرو انوشیروان، لقب ارتشتارانسالار منسوخ و به جای آن چهار سپاهبد با لقب ایران-سپاهبذ جایگزین شد. علاوه بر این خواهیم دید که، قدرت ایران‌سپاهبذها پس از اصلاحات خسرو اول، نه تنها کاهش نیافت بلکه به دلیل برخورداری از اختیارات کشوری و لشگری افزایش هم یافت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژگان کلیدی: ایرانسپاهبذ؛ ارتشتارانسالار؛ هزاربد؛ خسرو انوشیروان؛ ساسانیان | ||
| مراجع | ||
|
منابع
آمینمارسلن. جنگ شاپور ذوالاکتاف با یولیانوس امپراتور روم. ترجمه محمد صادق اتابکی. تهران: اداره شورای نظام. 1310.
بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد. تاریخنامه طبری. به تصحیح و تحشیه محمد روشن. ج 1. تهران: سروش.1374.
پاوستوسبوزند. تاریخ ارمنیان. ترجمه گارون سارکسیان. تهران: ققنوس. 1383.
پروکوپیوس. جنگهای ایران و روم. ترجمه محمد سعیدی. چ 4. تهران: علمی و فرهنگی.1382.
پارپتسی، غازار. تاریخ ارمنیان. ترجمه گارون سارکسیان. تهران. نائیری. 1398.
پیرنیا، حسن. تاریخ ایران قبل از اسلام (ایران قدیم). چ5. تهران: نامک. 1386.
پورشریعتی، پروانه. افول و سقوط شاهنشاهی ساسانی. ترجمه آوا واحدی نوایی. تهران: نی. 1398.
پورداوود، ابراهیم. هرمزدنامه. تهران: دنیای کتاب. 1331.
تفضلی، احمد . جامعه ساسانی. ترجمه شیرین مختاریان و مهدی باقی. تهران: نی. 1385.
تفضلی، احمد. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. چ 7. تهران: سخن. 1393.
تئوفیلاکت سیموکاتا . تاریخ . ترجمه محمود فاضلی بیرجندی. تهران: کتاب سده. 1397.
تجارب الامم فی اخبار ملوک العرب و العجم. به تصحیح رضا انزابینژاد- یحیی کلانتری. مشهد: دانشگاه فردوسی . 1373.
ثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل. تاریخ ثعالبی (غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم). ترجمه محمد فضائلی. تهران: نقره. 1368.
دریایی، تورج. تاریخ و فرهنگ ساسانی. ترجمه مهرداد قدرتدیزجی. تهران: ققنوس. 1382.
دریایی، تورج. امپراتوری ساسانی. ترجمه خشایار بهاری. تهران: فرزانروز. 1392.
دریایی، تورج. شاهنشاهی ساسانی. ترجمه مرتضی ثاقبفر. چ هفتم. تهران: ققنوس. 1394 الف.
دریایی، تورج. «مهرنرسه». ترجمه مرضیه بهزادی. فصلنامه جندیشاپور. دانشگاه شهید چمران. س1. ش3. 115-107. 1394 ب.
دیاکونف، میخائیل میخائیلوویچ. تاریخ ایران باستان. ترجمه روحیارباب. چ 5.تهران: علمی و فرهنگی. 1384.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود. اخبارالطوال. ترجمه محمد مهدویدامغانی. چ 2. تهران: نی. 1366.
رجبی، پرویز. هزارههای گمشده (ساسانیان). ج 5. چ3. تهران: توس. 1387.
رضا، عنایت الله. ایران و ترکان در روزگار ساسانیان. تهران: علمی و فرهنگی. 1365.
زرینکوب، عبدالحسین. روزگاران ایران. چ دوم. تهران: سخن. 1375.
زند وهومنیسن و کارنامه اردشیر بابکان. ترجمه صادق هدایت. چ 4. تهران: امیرکبیر. 1344.
سامی، علی. تمدن ساسانی. ج 1. تهران. سمت. 1388 الف.
سامی، علی. تمدن ساسانی. ج 2. تهران. سمت. 1388 ب.
سبئوس. تاریخ سبئوس. ترجمه محمد فاضلی بیرجندی. تهران: ققنوس. 1396.
شهبازی، علیرضاشاپور. تاریخ ساسانیان (ترجمه بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و مقایسه آن با تاریخ بلعمی). تهران: مرکز نشردانشگاهی. 1389.
طبری، محمد بن جریر. تاریخ طبری. ترجمه ابوالقاسم پاینده. ج 2. چ 4. تهران: اساطیر. 1368.
غفوری، فرزین. «بیدخشهای ساسانی در شاهنامه و منابع تاریخی». نامه فرهنگستان. س 14. ش4. 210-168. 1394.
فرای. ر. ن. «تاریخ سیاسی ایران در دوره ساسانیان». ذیل (تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان). پژوهش دانشگاه کمبریج. گردآورنده احسان یارشاطر. ترجمه حسن انوشه. ج 3. قسمت1. چ 3. تهران: امیرکبیر. 1380.
فرای. ر. ن. تاریخ باستانی ایران. ترجمه مسعود رجبنیا. چ دوم. تهران: علمی و فرهنگی. 1382.
فرخ، کاوه. اسواران ساسانی. ترجمه یوسف امیری. مشهد: گلآفتاب. 1388.
فرخ، کاوه. سایههای صحرا. ترجمه شهربانو صارمی. تهران: ققنوس. 1390.
فرنبَغ دادَگی. بنُدهش. گزارنده مهرداد بهار. چ 5. تهران: توس. 1395.
فردوسی، ابوالقاسم. شاهنامه فردوسی. به کوشش جلال خالقی مطلق. ج 1. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. 1386.
کریستنسن، آرتور. ایران در زمان ساسانیان . ترجمه رشید یاسمی. چ 8. تهران: دنیایکتاب. 1375.
کنت، رولاندج . فارسی باستان (دستور. متون. واژه نامه). چ 5. تهران: طهوری. 1385
کولسنیکف، الی ایوانوویچ. ایران در آستانه سقوط ساسانیان. ترجمه محمد رفیقیحیایی. تهران: کندوکاو . 1389.
کوهستانی، حسین (و دیگران). « تحلیلی بر نقش و جایگاه کنارنگیان طوس در دوره ساسانی و آغاز دوران اسلامی». فصلنامه خراسان بزرگ. 6(18)، 32-25. 1394.
گیزلن، ریکا. چهار سپاهبد ساسانی بر اساس شواهد مُهرشناسی. ترجمه سیروس نصرالهزاده. تهران: پژوهشگاه زبان و گویش با همکاری اداره کل امور فرهنگی. 1384.
گارسویان، نینا. « بیزانس و ساسانیان». ذیل (تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان). پژوهش دانشگاه کمبریج. گردآورنده جی. آ. بویل. ترجمه حسن انوشه. ج 3. قسمت 1. تهران: امیرکبیر. 1368.
گیرشمن، رومن. ایران از آغاز تا اسلام. ترجمه محمد معین. چ 5. تهران: نگاه. 1399.
لوکونین، ولادیمیر گریگورویچ. تمدن ایران ساسانی. ترجمه عنایتالله رضا. چ 2. تهران: علمی و فرهنگی. 1365.
مسعودی، علی بن الحسین. مروج الذهب و معادن الجوهر. ترجمه ابوالقاسم پاینده. ج 1. چ 7. تهران: علمی و فرهنگی. 1382.
مشکور، محمدجواد. ایران در عهد باستان (در تاریخ اقوام و پادشاهان پیش از اسلام). چ5. تهران: اشرفی. 1367.
مشکور، محمدجواد. «طبقات مردم در ایران قدیم». مجله بررسیهای تاریخی. 4(3)، 166-155. 1345.
مقتدر، غلامحسین. جنگهای هفتصد ساله ایران و روم. به کوشش علیاصغر عبدالهی. تهران: دنیایکتاب. 1389.
مهرآبادی، میترا. خاندانهای حکومتگر ایران باستان. تهران: فتحی. 1372.
متنهای پهلوی . گردآوریده جاماسب جی دستور منوچهرجی جاماسب آسانا. پژوهش سعید عریان. تهران. علمی و فرهنگی.1391.
میرزایی، علیاصغر. «اصلاحات نظامی خسروانوشیروان و پیامدهای آن». پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام. س 9. ش16. 142-123. 1394.
مهرآفرین، رضا (و دیگران). «پژوهشی بر مناصب لشکری دوره ساسانی با استناد به منابع تاریخی و شواهد باستانشناختی». پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام. ش4. 1388.
نیکول، دیوید. ارتش ایران ساسانی (آغاز سده سوم تا نیمه سده هفتم میلادی). ترجمه محمد آقاجری. تهران: ققنوس. 1395.
نفیسی، سعید. تاریخ تمدن ایران ساسانی. تهران: شرکت مطالعات نشرکتاب پارسه. 1388.
نامه تنسر به گشنسپ . ترجمه ابن اسفندیار. به تصحیح مجتبی مینوی. چ 2. تهران: خوارزمی. 1354.
ویسهوفر، یوزف. ایران باستان (از 550 پیش از میلاد تا 650 پس از میلاد). ترجمه مرتضی ثاقبفر. چ 9. تهران: ققنوس. 1386.
هوار، کلمان. ایران و تمدن ایرانی. ترجمه حسن انوشه. چ 3. تهران: امیرکبیر. 1379.
یعقوبی، احمد بن یعقوب. تاریخ یعقوبی. ترجمه محمدابراهیم آیتی. ج1. چ 5. تهران: علمی و فرهنگی. 1366.
مقالات انگلیسی:
Shayegan,M Rahim,’’HAZARBED’’, Encyclopedia Iranica. Vol. XII, Fasc. 1, pp.93-95, 2003.
Sundermann,w. “ARTE̅S̆TA̅RA̅N SALAR’’. Encyclopedia Iranica, Vol. II, Fasc. 6, P.662.1986 B.
Sundermann, w,”ARTE̅S̆TA̅R’’, Encyclopedia Iranica, vol. II, Fasc.6, pp.661-662, 1986 A.
SHahbazi, A. SH.”ARMY i. pre- Islamic Iran’’, Encyclopedia Iranica. Vol.II, fasc. 5,pp. 489-499, 1986. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 447 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 419 |
||