تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,098,069 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,205,646 |
تحلیل منطقهای بار رسوب و تهیه نقشه فرسایش آبی خاک، مطالعه موردی: منطقه البرز میانی | ||
تحقیقات آب و خاک ایران | ||
دوره 53، شماره 7، مهر 1401، صفحه 1593-1609 اصل مقاله (1.95 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/ijswr.2022.339481.669217 | ||
نویسندگان | ||
داوود نیک کامی1؛ محمد طهمورث* 2 | ||
1استاد، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
2استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج | ||
چکیده | ||
آگاهی از میزان فرسایش و تغییرات مکانی آن راهگشای مدیران و برنامهریزان در امر مهم حفاظت آب و خاک در حوزههای آبخیز است. در پژوهش حاضر با هدف ارائه نقشه فرسایش آبی خاک از دادههای دبی آب و رسوب 40 ایستگاه آبسنجی در منطقه البرز میانی و در دوره آماری بین سالهای آبی 1361-1360 تا 1400-1399 استفاده شد. در ابتدا مهمترین عوامل موثر بر فرسایش و رسوبدهی در زیرحوضههای مورد مطالعه شامل 30 ویژگی هیدرولوژیکی، فیزیوگرافیکی، ژئومورفولوژیکی، زمین-شناسی و خاک، اقلیمی، کاربری اراضی و پوشش گیاهی به عنوان متغیرهای مسـتقل و دو ویژگی رسوبدهی کل و رسوبدهی ویژه به عنوان متغیرهای وابسته مشخص شد. با اسـتفاده از روشهای تجزیـه و تحلیـل عـاملی و تحلیل مؤلفههای اصلی، مهمترین خصوصیات حوضهها موثر در رسوبدهی مشخص شد. در مرحله بعد حوضههای منطقه مطالعاتی براساس ویژگیهای منتخب و انجام تحلیل خوشهای به شش گروه همگن تقسیم و با استفاده از رگرسـیون چندمتغیره به روش گام به گام اقدام به مدلسازی بین رسوبدهی ویژه و خصوصیات حوضهها شد. با توجه به مدلهای رگرسیونی انتخابی مشخص میشود که مقدار رسوبدهی ویژه در منطقه البرز میانی به پنج عامـل مسـاحت اراضی کشاورزی (دیم، آبی و باغات)، مساحت زیرحوضهها، مجموع مسـاحت سـازندهای حساس به فرسایش و کواترنر، دبی متوسط سالیانه و ضریب فرم حوضه بستگی دارد که ایـن پنج عامل 92 درصد تغییرات تولید رسوب زیرحوضههای انتخابی را کنترل میکنند. سپس با در نظر گرفتن ضریب انتقال رسوب زیرحوضهها میزان فرسایش خاک تعیین و نقشه فرسایش خاک برای منطقه البرز میانی ترسیم شد. نتایج نشان داد که میانگین رسوبدهی و میزان متوسط وزنی فرسایش خاک در منطقه مطالعاتی بهترتیب 84/3 و 56/13 تن در هکتار در سال بوده و عوامل مؤثر بر فرسایش و رسوب منطقه البرز میانی را میتوان به سه گروه تغییر کاربری اراضی بهواسطه فعالیتهای انسانی، زمینشناسی و فیزیوگرافی تقسیمبندی کرد. | ||
کلیدواژهها | ||
حفاظت خاک؛ رسوب دهی؛ رگرسیون چندمتغیره؛ مدل سازی؛ فرسایش خاک | ||
مراجع | ||
Arabkhedri, M. & Noor, H. (2021). Experimental Erosion and Sediment Research (At Sanganeh Soil Conservation Research Site) Research, Education and Extension Opportunities. Ministry of Agriculture-Jahad, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Soil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI). 336 p (In Persian). Arabkhedri, M. & Hakimkhani, SH. (2006). Validity of extrapolation methods in estimating the average annual suspended sedimentation (30 hydrometric stations), Quarterly Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources, 11 (3): 123-131 (In Persian). Asadi, H. (2022). A Critical Report on Several Decades’ Activities in the Universities, Research Institutes and Executive Organizations in the Field of Soil Erosion and Conservation in Iran, Iranian Journal of Soil and Water Research, 53(2): 411-433 (In Persian). Bagarello, V., Carollo, F., DI STEFANO, C., Ferro, V., Giordano, G., Iovino, M. & Pampalone, V. (2019). Twenty years of scientific activity at Sparacia experimental area. Quaderni di Idronomia Montana 33. Chitsaz, V., Nazari Samani, A.A., Soltani, S. & Feyznia, S. (2020). Modeling of suspended sediment and determining the factors affecting it in Karun Bozorg and Karkheh watersheds. Rangeland and Watershed Management, 73 (2): 293-303 (In Persian). Du, M., Mu, X., Zhao, G., Gao, P. & Sun, W. (2021). Changes in runoff and sediment load and potential causes in the Malian River basin on the Loess Plateau. Sustainability 13 (2): 130-145. Faghfouri, Z., Arman, N., Faraji, M. & Khorsandi. Z. (2017). Identifying the effective factors on sediment yield using statistical method, case study: Seyed Abad Basin. Journal of Watershed Engineering and Management, 9(2): 190-204 (In Persian). FAO & ITPS. (2015). Status of the world’s soil resources (SWSR) – Technical Summary. Food and Agriculture Organization of the United Nations and Intergovernmental Technical Panel on Soils, Rome, Italy. Feiznia, S. (1995). Resistance of rocks to erosion in different climates of Iran. Iranian Journal of Natural Resources, 47(1): 95-116 (In Persian). Hatefi, M. & Sadeghi, S.H.R. (2022). Perspective Zoning of Iran Provinces based on Water Stress, Flood, Drought and Rainfall Erosivity Indices. Watershed Engineering and Management journal, 13(1): 213-221 (In Persian). Honarbakhsh, A., Niazi, A., Soltani, S. & Tahmasebi, P. (2019). Modeling the relationship between suspended sediments and hydrological and environmental characteristics of a basin (case study: basin of Dez Dam). Journal of Quantitative Geomorphological Research, 8(1): 105-117 (In Persian). Jansson, M.B. (1996). Estimating a sediment rating curve of the Reventazon river at Palomo using logged mean loads within discharge classes. Journal of Hydrology, 183(4): 227-241. Mahdian, M.H. (2014). Study of Lands degradation in Iran. Proceedings of the third national Modares, R., Feiznia, S., Nasri, M. & Najafi, A. (2010). Determination of Homogenous Regions Based on Some Effective Factors on Sediment Yield. Journal of Range and Watershed Management, Iranian Journal of Natural Resources, 63(2): 249-260 (In Persian). Mosaedi, A., Ramezanipour, E., Mesdaghi, M. & Tajbakhshian, M. (2021). Assessment the Effective Factors on Production and Transportation of Suspended Sediments using Gamma Test and PCA Techniques, Water and Soil, 35(5), pp. 613-625 (In Persian). Nash, J.E. & Sutcliffe, J.E. (1970). River flow forecasting through conceptual models, part 1, a discussion of principles. Journal of Hydrology, 10: 282-290. Nikkami, D. (2009). Soil conservation strategic plan. Research Final Report, Soil Conservation and Nikkami, D., Shadfar, S. & Jafari Ardakani, A. (2020). Design and establishment of the maps and database for erosion and sediment yield in 7th order watersheds. Research Project Final Report. Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, 184 Pages (In Persian). Nikkami, D. & Shadfar, S. (2021). Soil erosion mapping in sediment gauged watersheds of Iran. Journal of Watershed Engineering and Management, 13(2): 479-496 (In Persian). Nosrati, K., Imeni, S., & Talari, A. (2018). Regional analysis of suspended sediment load using principal components regression method in Sefidrood Drainage Basin. Journal of Range and Watershed Management, 63(2) 249-260 (In Persian). Saghafian, B., Ghermezcheshmeh, B., Samiei, M. & Asheghi. R. (2009). Effective factors on suspended sediment load in southwestern basins of Iran. Journal of Watershed Engineering and Management, 1(3): 140-152 (In Persian). Sahandi, M. R. and Soheili, M. (2005) Geological map of Iran: scale 1:1000000. Geological Survey of Iran, Tehran. SCWMRI (Soil Conservation and Watershed Management Research Institute). (2007). Final report of Iran watersheds atlas. Forests, Rangelands and Watershed Management Organization. (In Persian). Sadeghi, S.H.R., Sharifi Moghadam, A. & Mohseni Saravi, M. (2020). New approaches in applied watershed management. Gorgan University of Agriculture and Natural Resources Publications. 267 p (In Persian). Shabani, M., Feiznia, S., Ahmadi, H. & Ghodousi, J. (2007). Investigation and Determination of Effective Factors on Sediment Production and Yield of Drainage Basins (Case Study: Taleghan basin). Iranian Journal of Natural Resources, 60(3): 759-771 (In Persian). Shahoei, S. (1989). Assessment the effective factors of soil erosion by water in Kuhin Soil Conservation Shi, Z. H.; Huang, X. D.; Ai, L.; Fang, N. F.; & Wu, G. L. (2021). Quantitative analysis of factors controlling sediment yield in mountainous watersheds, Geomorphology, 226, 193-201. Uca, A., Ekhwan T., Othman J., Rosmini M., Amal A. & Ansari S. A. (2018). Daily suspended sediment discharge prediction using multiple linear regression and artificial neural network. Journal of Physics, Conf. Series 954(1): 20-30. World Soil Information (ISRIC). www.isric.org. Yakupouglu, T., Gundogan, R., Dindaroglu, T., Kusvuran, K., Gokmen, V., Rodrigo-Comino, J., Gyasi-Agyei, Y. & Cerdà, A. (2021). Tillage Impacts on Initial Soil Erosion in Wheat and Sainfoin Fields under Simulated Extreme Rainfall Treatments. Sustainability, 13(2),789;1-17. Zanganeh, M.A. & Naemi Tabar, M. (2021). Relationship between hydrogeomorphic features and suspended sediment load under Kashfarud basins. Journal of Spatial Analysis Environmental hazards, jsaeh 8(1): 111-128 (In Persian). Zhang, W., Zhou, J., Feng, G., Weindorf, D. C., Hu, G. & Sheng, J. (2015). Characteristics of water erosion and conservation practice in arid regions of Central Asia: Xinjiang, China as an example. International Soil and Water Conservation Research, 3(2): 97-111. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 285 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 208 |