پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,533 |
| تعداد مقالات | 70,519 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,133,914 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,240,049 |
بن‌مایه‌های آشنایی‌زدایی در حوزۀ ترکیب‌پذیری واژگانی؛ با نگاهی تطبیقی به شعر معاصر ایران و عراق | ||
| پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت | ||
| دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 24، اسفند 1400، صفحه 143-164 اصل مقاله (612.56 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2021.323800.1665 | ||
| نویسندگان | ||
| فاروق نعمتی* 1؛ رضا کیانی2 | ||
| 1دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||
| 2دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران | ||
| چکیده | ||
| آفرینش تصاویر شاعرانه در بستر ترکیب‌های اضافی یا وصفی بدیعی که از هنجارهای متعارف زبان فاصله گرفته‌اند، هرگاه که با نوآوری هدفمند شاعران همراه بوده‌است و به ایجاد پیوندهای عمیق میان واژگان منجرگشته، شعر را در هاله‌ای از تخیّل ناب شاعرانه فرو برده‌اند و مخاطب را به کشف ظرافت‌های نهفته در لایه‌های معنایی واژگان برانگیخته‌اند. در فرآیند ترکیب‌پذیری واژگانی، کیفیّت واژه‌گزینی و همنشین کردن کلمات با یکدیگر، نمودی از ضعف یا توانایی شاعران را در بهره‌وری از ظرفیت‌های زبانی نشان می‌دهد. شاعری که در خلق تصاویر شعری، پیوسـته از ترکیب واژگان تکراری بهره می‌گیرد، باری از کسالت را بر ذهن مخاطب تحمیل می‌نماید و چشم‌اندازی متروک را در برابر دیدگان او می‌گشاید. در چنین فضایی که همه چیز بوی عادت می‌دهد، شاعران معاصر ایران و عراق، با توجّه به قرابت‌های خاصّ فکری و فرهنگی، برای نجات واژگان از قید تصویرهای تکراری، هنجارهای معنایی زبان را از طریق ساخت‌های ترکیبی نوپا، مورد تعرّض قرار داده‌اند. هجوم بی‌وقفۀ شاعران این دو سرزمین به قواعد معنایی حاکم بر هم‌آیی واژگان و جسارت آنان در به‌کارگیری ظرفیت‌های موجود در زبان، گاه با ساخت مشابه ترکیبات نوینی همراه بوده‌است که خواننده برای نخستین‌بار، برخورد با آن‌ها را تجربه می‌نماید. مبنای کار نگارندگان در این پژوهش، پاسخ به این پرسش است: مهم‌ترین بُن‌مایه‌هایی که به شکل مشترک در سروده‌های شاعران معاصر ایران و عراق، به تلفیق میان واژگان دور از هم منجر گشته‌است و عرصۀ معنایی زبان را گُسترده، کدامند؟ یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که بهره‌برداری از ترکیبات نوین در ساختار کلام شاعران امروز ایران و عراق، با گشایش چشم‌اندازهای بدیع معنایی، به شعر آنان تحرّکی تازه و عادت‌گریز بخشیده‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| موتیف؛ آشنایی‌زدایی؛ ترکیب‌پذیری واژگانی؛ شعر معاصر | ||
| مراجع | ||
|
اخوان ثالث، مهدی (1335)، زمستان، تهران، زمان.
ــــــــــــــ (1374)، سه کتاب: در حیاط کوچک پاییز، در زندان، زندگی می‌گوید اما باید زیست، و دوزخ امّا سرد، چاپ ششم، تهران، زمستان.
ــــــــــــــ (1388)، آن‌گاه پس از تُندر: منتخب هشت دفتر شعر، چاپ پنجم، تهران، سخن.
امین‌پور، قیصر (1389)، مجموعۀ کامل اشعار، چاپ چهارم، تهران، مروارید.
اناربزچلویی، ابراهیم و احمد امیدوار (1391)، «پژوهشی در تنوع واژگان شعری: مطالعۀ موردی اشعار رهی معیری، هوشنگ ابتهاج و فریدون مشیری»، نقد ادبی و سبک‌شناسی، ش 2 (پیاپی10)، 31-57.
بهداروند، ارمغان (1388)، این روزها که می‌گذرد: زیباشناسی و سیر تحوّل شعر قیصر امین‌پور، تهران، نقش جهان.
البیاتی، عبدالوهاب (1995م.)، الأعمال الشعریة، ج 1 و 2، بیروت، المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
پورنامداریان، تقی (1388)، «مثنوی و خلاف‌عادت‌های معنایی و بیانی»، معارف، د 23، ش 1، صص 5-32.
حسن‌لی، کاووس (1391)، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، چاپ سوم، تهران، ثالث.
الحیدری، بلند (1993)، الأعمال الکاملة، القاهرة، دار سعاد الصباح.
الخال، یوسف (1987)، الحداثة فی الشعر، بیروت، دار الطلیعة.
الخطیب، حسام (1977)، ملامح فی الأدب والثقافة واللغة، دمشق، منشورات وزارة الثقافة والإرشاد القومی.
دیچز، دیوید (1366)، شیوه‌های نقد ادبی، ترجمۀ غلامحسین یوسفی و محمدتقی صدقیانی، تهران، علمی.
رسول‌زاده، حسین (1379)، «سوی پنهان زبان شاعرانه»، کارنامه، ش 16 و 17، 46-49.
روزبه، محمدرضا (1389)، شرح، تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی: بررسی اشعار مهدی اخوان ثالث ... محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، حروفیه و دانشگاه لرستان.
زیادی، عزیزاالله (1380)، شعر چیست؟، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سپهری، سهراب (1389)، هشت کتاب، تهران، مبین اندیشه.
طاوسی، سهراب (1391)، آیین صورتگری: تأملی در فرمالیسم و کاربرد آن در شعر معاصر، تهران، ققنوس.
عزب‌دفتری، بهروز (1385)، «زبان شاعرانه: طرحی نو با تار و پود دیرینه»، کتاب ماه ادبیّات و فلسفه، ش 106، 107 و 108، 18-27.
علاق، فاتح (2005)، مفهوم الشعر عند رُوّاد الشعر العربیی الحرّ: دراسة، دمشق، منشورات إتّحاد الکتّاب العربی.
علی‌پور، مصطفی (1387)، ساختار زبان شعر امروز: پژوهشی در واژگان و ساخت زبان شعر معاصر، چاپ سوم، تهران، فردوس.
علی‌منش، ولی و ابراهیم قاسمی (1390)، «شکل‌گیری و تکامل ساخت ترکیبات خاص در سبک هندی»، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، س 4، ش 3 (پیاپی 13)، 231ـ243.
الغریبی، خالد (2004)، فی الشعر التونسی الحدیث، ج 1، تونس، اتحاد الکتّاب التونسیین.
محبّتی، مهدی (1380)، بدیع نو: هنر ساخت و آرایش سخن، تهران، سخن.
مظفری، علیرضا (1381)، خیل خیال: بحثی پیرامون زیباشناسی صُوَر خیال شعر حافظ، ارومیه، دانشگاه ارومیه.
موسوی گرمارودی، سیّد علی (1391)، جوشش و کوشش در شعر، تهران، هرمس.
وارین، اوستن و رینیه ویلیک (1972)، نظریة الأدب، ترجمة محیی‌الدّین صبحی، مراجعة حسام الخطیب، المجلس الأعلی لرعایة الفنون و الأدب والعلوم الإجتماعیة، مطبعة خالد الطرابیشی.
یوسف، سعدی (1988)، الأعمال الشعریة، ج 1-3، الطبعة االرابعة، بیروت، دار المدی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 272 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 372 |
||