بیات, شیرین, خالقی, علی. (1401). بررسی جایگاه زنان بزه‌دیده در قانون آیین دادرسی کیفری با رویکردی تطبیقی. , 13(1), 141-164. doi: 10.22059/jcl.2022.330310.634244
شیرین بیات; علی خالقی. "بررسی جایگاه زنان بزه‌دیده در قانون آیین دادرسی کیفری با رویکردی تطبیقی". , 13, 1, 1401, 141-164. doi: 10.22059/jcl.2022.330310.634244
بیات, شیرین, خالقی, علی. (1401). 'بررسی جایگاه زنان بزه‌دیده در قانون آیین دادرسی کیفری با رویکردی تطبیقی', , 13(1), pp. 141-164. doi: 10.22059/jcl.2022.330310.634244
بیات, شیرین, خالقی, علی. بررسی جایگاه زنان بزه‌دیده در قانون آیین دادرسی کیفری با رویکردی تطبیقی. , 1401; 13(1): 141-164. doi: 10.22059/jcl.2022.330310.634244
بررسی جایگاه زنان بزه‌دیده در قانون آیین دادرسی کیفری با رویکردی تطبیقی
1دانش‌آموختۀ دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه تهران
2دانشیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
چکیده
گرچه هدف سنتی در آیین دادرسی کیفری پیش‌بینی تضمین‌هایی منصفانه در راستای حمایت از حقوق متهم بود، اما تحت تأثیر آموزه‌های بزه‌دیده‌شناسی، مطالباتی اجتماعی شکل گرفت تا جایگاه بزه‌دیدگان در فرایند دادرسی کیفری بیش از گذشته مورد توجه قانون‌گذار قرار گیرد که در نهایت به تغییر و نوآوری‌های قانونی در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته ازجمله ایالات متحده برای ارتقای جایگاه بزه‌دیدگان انجامید. در این نوشتار تلاش شد تا به شیوۀ توصیفی- تحلیلی بررسی شود که آیا قانون‌گذار داخلی در نگارش قانون آیین دادرسی کیفری نظیر برخی کشورهای توسعه‌یافته، توجهی به آموزه‌های بزه‌دیده‌شناسی در بهبود وضعیت زنان بزه‌دیده در فرایند دادرسی و تلاش برای پیشگیری از تشدید یا تکرار بزه‌دیدگی آنان داشته است یا خیر؟ در پاسخ باید گفت بررسی انتقادی ساختار متهم‌مدار قانون آیین دادرسی کیفری نشان می‌دهد که قانون‌گذار برای پیشگیری از تشدید یا تکرار بزه‌دیدگی افراد به‌طور کلی و زنان بزه‌دیده به‌طور خاص، در فرایند دادرسی گام مؤثری برنداشته است. بی‌توجهی به پرورش ضابطان آموزش‌دیده برای تعامل مناسب با زنان بزه‌دیده، پررنگ بودن برخی نگاه‌های جنسیتی و آموزه‌های بزه‌دیده‌شناسی علمی در مقصر دانستن بزه‌دیده به‌ویژه در خشونت جنسی و یا کوتاهی در پیش‌بینی حمایت‌های خاص ازجمله کلانتری‌های تخصصی بانوان یا تدابیری برای تقویت امنیت خاطر بزه‌دیده در جلسۀ محاکمه را می‌توان نمونه‌هایی از کاستی‌های بررسی‌شده در این نوشتار دانست.
Looking into the status of women victims in the Code of Criminal Procedure With a comparative approach
نویسندگان [English]
Shirin Bayat1؛ Ali Khaleghi2
1PhD in Criminal Law and Criminology, University of Tehran, Tehran, Iran.
2Associate Professor, Faculty of Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]
Although the traditional purpose of criminal procedure was to provide fair safeguards to protect the rights of the accused, but under the influence of victimology teachings, social demands were made for the legislature to pay attention to the neglected or diminished status of victims in criminal proceedings Which eventually led to changes and legal innovations in many developed countries, including the United States, to enhance the status of victims. This article tries to examine in a descriptive-analytical method whether the domestic legislator in writing criminal procedure law like some developed countries, has paid attention to the teachings of victimology in improving the status of women victims in the proceedings and trying to prevent the aggravation or recurrence of their victimization? In response, it should be noted that a critical examination of the accused-oriented structure of the Code of Criminal Procedure shows that the legislature has not taken effective steps to prevent the aggravation or recurrence of victimization in general and victimized women in particular in the proceedings. Ignoring the training of trained officers to interact appropriately with women victims, welcoming the teachings of scientific victimology in blaming victims, especially in sexual violence, or failing to provide special support, including specialized women's police stations, or measures to strengthen security can be considered as an example of the shortcomings examining in this paper.
کلیدواژه‌ها [English]
criminal procedure, victimology, comparative law, women victims, accused-oriented structure
مراجع
الف) فارسی
آشوری، محمد و خدادی، ابوالقاسم (1390). «حقوق بنیادین بزه‌دیده در فرایند دادرسی کیفری»، آموزه‌های حقوق کیفری، ش 2.
آقابابا، زهرا (1396). «بررسی علم قاضی در اثبات زنا و تجاوز به عنف»، مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، ش 6.
افتخار، حسن؛ کاکویی، حسین؛ ستاره فروزان، آمنه؛ برادران افتخاری، منیر (1383). «ویژگی‌های فردی قربانیان همسرآزاری در مراجعین به مراکز سازمان پزشکی قانونی»، مجلۀ رفاه اجتماعی، ش 12.
اکرمی، روح‌الله (1395). «عنصر عنف در زنا از منظر فقه، حقوق جزای ایران و انگلیس»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، ش 7.
امینی، زهرا (1397). «حق اطلاع‌رسانی به بزه‌دیدگان در فرایند تحقیقات مقدماتی»، دادرسی، ش130 .
بیات، شیرین و لطفعلی‌زاده، الهه (1397). مختصر جرم‌شناسی، چاپ اول، تهران: انتشارات دادبانان دانا.
پورشکیبایی، پریوش و جهانی، بهزاد (1396). «پیشگیری وضعی از اسیدپاشی»، پژوهش‌های اطلاعاتی و جنایی، ش 1.
توجهی، عبدالعلی و توکل‌پور، محمدهادی (1390). «وجوه تمایز زنا و تجاوز به عنف با تأکید بر شیوۀ اثبات»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، ش 34.
توجهی، عبدالعلی و نجفی ابرند‌آبادی، حسین (1378). «بزه‌دیده‌شناسی و مشکل بزه‌دیدگی‌های گزارش‌نشده»، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، ش 13.
حاجی‌ده‌آبادی، احمد (1392). «بررسی مبنای ضرر در جرم‌انگاری تجاوز جنسی با رویکردی به فقه امامیه»، پژوهشنامۀ حقوق کیفری، ش 2.
حسینی، سید محمد و قورچی‌بیگی، مجید (1394). «تحلیل بزه‌دیده‌شناختی جرایم یقه‌سفیدها»، پژوهش حقوق کیفری، ش 10.
خالقی، علی (1396). نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری، چاپ دهم، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
خدادی، ابوالقاسم و افتخار، مریم (1395). «بازتوانی بزه‌دیده در پرتو بزه‌دیده‌شناسی بالینی»، پژوهش حقوق کیفری،ش 17.
رایجیان اصلی، مهرداد (1390). بزه‌دیده‌شناسی، چاپ اول، ج 1، تهران: شهردانش.
رایجیان اصلی، مهرداد (1390). بزه‌دیده‌شناسی حمایتی، چاپ دوم، تهران: نشر دادگستر.
رایجیان اصلی، مهرداد (1393). «بازاندیشی دادرسی دادگرانه در پرتو اصل هم‌ترازی حق‌های بزه‌دیده و متهم»، پژوهش حقوق کیفری، ش 7.
زینالی، امیرحمزه و مقدسی، محمدباقر (1391)، «حق بزه‌دیده بر امنیت و اطلاع‌رسانی در فرایند کیفری»، تحقیقات حقوقی، ش 57.
شعیب، محمدمهدی (1395). «تحلیل فقهی مادۀ 102 آیین دادرسی کیفری با تأکید بر مفهوم و مصادیق شاکی خصوصی»، رسائل، ش 8.
شیخ‌الاسلامی، عباس و شاهیده، فرهاد (1397). «رویکرد بزه‌دیده‌شناسی قانونی نسبت به بزه‌دیدگی جنسی زنان»، پژوهشنامۀ حقوق کیفری، ش 2.
شیداییان، مهدی و شیداییان، زینب (1397). «رویکرد قانون آیین دادرسی کیفری 1392 به جرایم منافی عفت»، مجلۀ حقوقی دادگستری، ش 101.
غلام‌لو، جمشید و سکوتی علی‌آبادی، ساهره (1398). «خشونت خانگی علیه زنان، مطالعه تطبیقی سنت زن‌برادرستانی و خواهرزن ستانی از منظر حقوق و فرهنگ»، مطالعات حقوق تطبیقی، ش 2، پاییز و زمستان.
غلامی، حسین؛ مؤدن‌زادگان، حسنعلی؛ دعاگویان، داوود؛ اسدی، داوود (1396). «عوامل برون‌سازمانی مؤثر بر احتمال بروز خشونت پلیس در فرایند دادرسی و راهکارهای پیشگیری از آن»، پژوهش حقوق کیفری، ش 20.
فرجیها، محمد و بازیار، ابوالقاسم (1390). «جبران دولتی خسارت‌های بزه‌دیدگان در حقوق کیفری ایران و انگلستان»، مطالعات حقوق تطبیقی، ش 2، پاییز و زمستان.
قادری‌نیا، محمد؛ باهو، محمد؛ نعیم یاوری، مجید (1393). «بررسی نقش پلیس در پیشگیری انتظامی از خشونت خانگی»، مطالعات پلیس زن، 1393، ش 21.
کوشکی، غلامحسن (1392). «سازمانهای غیردولتی: از انفعال تا مشارکت رو به فعال در تعقیب دعوای عمومی»، پژوهش حقوق کیفری، ش 4.
لعل علیزاده، محسن (1392). «بررسی تطبیقی حقوق بزه‌دیدگان در مراحل تعقیب و تحقیق در قانون آیین دادرسی کیفری 1392 با دیوان کیفری بین‌المللی»، پژوهش حقوق کیفری، ش 19.
لعل علیزاده، محسن (1394). «مطالعۀ تطبیقی مشارکت بزه‌دیدگان در محاکم کیفری بین‌المللی اختصاصی با دیوان کیفری بین‌المللی»، مطالعات حقوق تطبیقی، ش 2، پاییز و زمستان.
معظمی، شهلا (1395). بزهکاری کودکان و نوجوانان، چاپ دوازدهم، تهران: نشر دادگستر.
مقدسی، محمدباقر؛ میرزایی، محمد؛ غنی، کیوان (1397). «برنامه‌های ترمیمی پلیس با تکیه بر قانون آیین دادرسی کیفری و رویۀ عملی پلیس ایران»، پژوهشنامۀ حقوق کیفری، ش 17.
ناظمی، محمدحسین و صباحی، آرش (1396). «نقش پلیس و نظام قضایی در پیشگیری وضعی از بزهکاری زنان»، مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، ش 10.
نجفی توانا، علی و فدایی، حسن (1387). «الزام افراد عادی به گزارش جرم در حقوق ایران و فرانسه»، حقوق اسلامی، ش 19.
وایت، رابرت داگلاس و هینز، فیونا (1385). جرم و جرم‌شناسی، ترجمۀ علی سلیمی، چاپ دوم، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ب) انگلیسی
Baumgartner, Elisabeth (2008). Aspects of victim participation in the international criminal court, International review of the Red Cross, Vol 90, No 870.
Equal access to justice in ECHR case-law on violence against women (2015). Council of Europe.
Edwards, I (2006). An Ambiguous Participant, The Crime Victim and Criminal Justice Decision-making, British Journal of Clogy,Vol. 44, No. 6.
Elias, R. (1985), Transcending our social reality of victimization: towards a new victimology of human rights, Victimology.
Funk, Markus (2015). Victim`s rights and advocacy at international criminal court, Oxford Scholarship online.
Hodgson, C. (2005). Angry or what? Experiences of being a victim of crime, British Journal of Community Justice 3(3): 50–61
Kirchengast, Tyrone & Cassell, Paul (2021). Transforming Crime Victims` Rights: From Myth to Reality, International Journal of Comparative & Applied Criminal Justice, Vol. 45, Issue 1.
Mawby, R I &Walklate S (2002). Critical Victimology, SAGE Publications, London.
Quinney, R. (1972). Who Is the Victim? Criminology, Vol. 10, NO. 3.
Reiner, Robert (2000), The Politic of the Police, Oxford University Press.
walklate, Sandra, (1990). Researching Victims of Crime: critical victimology, social justice, Vol. 17, No 3(41).
Walklate, Sandra (2017). Victims: Needs, Rights and Justice, Routledge.
