استادیار جامعه‌شناسی توسعه، موسسه تحقیقات جمعیت کشور
چکیده
هدف اصلی این تحقیق، بررسی ویژگی‌ها و ابعاد محلۀ خوب در شهر تهران است. این تحقیق به شیوۀ کیفی تحلیل مضمون انجام شده و داده‌های مربوط به آن با استفاده از فنون مصاحبه و مشاهده از هشت محلۀ شهر تهران با نام‌های کیانشهر، یافت‌آباد، شمیران نو، کارون شمالی، نارمک مرکزی، باغ فیض، نیاوران و سعادت‌آباد جمع‌آوری شده است. مشارکت‌کنندگان در این تحقیق 59 نفر بودند. همچنین داده‌های جمع‌آوری‌شده با روش تحلیل مضمون تحلیل شده‌اند. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که ویژگی‌های محلۀ خوب عبارت‌اند از: «وجود آدم‌های خوب و اخلاق‌مدار»، «بهداشت و تمیزی محله»، «وجود امکانات تفریحی، فرهنگی و ورزشی»، «دسترسی آسان به ملزومات زندگی و وسایل نقلیۀ عمومی»، «ساکت، خلوت و کم‌جمعیت‌بودن محله»، «وجود فضای سبز، پارک و آب‌وهوای خوب»، «معماری و ظاهر خوب محله»، «دخالت‌نکردن در سبک زندگی دیگران»، «تعامل سالم و خوب با همسایگان»، «نبود ناهنجاری‌های اجتماعی و وجود امنیت و سلامت اجتماعی» و «محیط تربیتی مناسب برای فرزندان». افراد در تعریفشان محلۀ خوب را جایی می‌بینند که دارای سه بعد مهم «سلامت اجتماعی»، «فضای کالبدی و محیطی مناسب» و «دارای امکانات و تسهیلات زندگی» باشد.
Study on the Characteristics of a Good Neighborhood in Tehran
نویسندگان [English]
Valiollah Rostamalizadeh
Assistant professor in Development Sociology, National Institute for Population Research
چکیده [English]
Introduction: The concept of neighborhood and its perception have changed in big cities, especially in Tehran. Thus, both the geographical boundaries of former neighborhoods have changed and the importance and concept of neighborhood as a social center has lost its former position. Considering these changes, this study tries to find out how people perceive a good neighborhood today and what are the characteristics of this good neighborhood: When a neighborhood is not good or we do not live in a good neighborhood, two challenges arise: 1) neighborhood instability and 2) neighborhood disrespect, which reinforce each other. Neighborhood badness is manifested by, among other things, a lack of a sense of identity with and belonging to the neighborhood, a lack of participation and voluntary mobilization of human and financial resources and facilities, and the like. Therefore, understanding a good or desirable neighborhood is important for city managers and planners to consider citizens’ ideas, needs, and priorities in neighborhood preservation and development, and to enhance the attractiveness of urban neighborhoods for life and vitality. Also, by understanding the characteristics of a good neighborhood and its dimensions, it is possible to expansion urban development programs based on the material and mental needs of the neighborhood people. We believe that a good neighborhood is a place that provides vitality, quality of life, and a good standard of living, a place where one feels at home and belongs. Method: The methodological approach of this article is qualitative. Data are collected using interviews and observation techniques in eight Tehran neighborhoods named Kianshahr, Yaftaabad, Shemiran Neu, Karoun-e Shomali, Narmak-e Markazi, Bagh Feyz, Niavaran, and Saadataabad. Fifty-nine people participated in the study. The collected data were analyzed using the content analysis method. Finding: The results of this study show that the characteristics of a good neighborhood include: “good and moral people”, “health and cleanliness in the neighborhood”, “recreational, cultural and sports facilities”, “easy access to essentials and public transportation”, “quietness and low population density in the neighborhood”, “presence of green areas, parks and good weather,” “architecture and good appearance of the neighborhood,” “no interference in others’ lifestyle,” “interaction and good relations with neighbors,” “absence of social problems/anomalies and enjoyment of social security and health,” and “a suitable educational environment for children.”
People see a good neighborhood as a place that has three important dimensions: “social health,” "suitable physical space and environment,” and “the opportunity to live and enjoy.” Conclusion: A good neighborhood is very closely related to attachment. When it is a good neighborhood, the attachment to the neighborhood is naturally positive and high. It can be said that paying attention to the dimensions of a good neighborhood is important and crucial for a vital and sustainable city, as well as for a livable neighborhood for people, and should be seriously considered by urban planners and managers.
کلیدواژه‌ها [English]
Good Neighborhood, Neighborhood livability, Neighborhood Vitality, Attachment to Neighborhood, Tehran
مراجع
ابراهیم‌زاده، حسین، هاشم‌زهی، نوروز، اشتری، اباذر و مفرح، فاطمه (1393)، «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تعلق شهروندان تهرانی به محله (جامعۀ مورد مطالعه: ساکنان بالای 18 سال منطقۀ 22 تهران)»، مدیریت شهری، شمارۀ 37: 151-164.
باستانی، سوسن و نیکزاد، سلمه (1393)، «شبکه‌های اجتماعی فردی و دلبستگی به محله در شهر تهران: با تأکید بر وسایل ارتباطی نوین»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال سوم، شمارۀ 2: 193-219.
خراسانی‌زاده، فرنوش، صابری، حمید، مومنی، مهدی و موسوی، میرنجف (1399)، «تبیین ساختاری عوامل مؤثر بر سرزندگی در فضاهای عمومی شهری اصفهان از دیدگاه شهروندان و گردشگران»، نشریۀ علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال بیست‌وچهارم، شمارۀ 72: 151-181.
رشیدی، ابراهیم، حصاری، اصغر، موحد، علی، تولایی، سیمین و موسوی، میرنجف (1395)، «تحلیل فضایی منطقۀ کلان‌شهری تبریز با رویکرد زیست‌پذیری»، فصلنامۀ فضای جغرافیایی، سال شانزدهم، شمارۀ 54: 155-176.
ساسان‌پور، فرزانه، تولایی، سیمین و جعفری اسدآبادی، حمزه (1393)، «قابلیت زیست‌پذیری شهرها در راستای توسعۀ پایدار شهری (مورد مطالعه: کلان‌شهر تهران)»، مجلۀ جغرافیا (فصلنامۀ علمی-پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران)، سال دوازدهم، شمارۀ 42: 129-157.
ساسان‌پور، فرزانه و جعفری اسدآبادی، حمزه (1392)، اصول و ویژگی‌های شهر زیست‌پذیر، اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعۀ پایدار، انجمن محیط‌زیست کومش، دانشگاه صنعت هوایی.
سراج‌زاده، سید حسین (1389)، تیپولوژی (خوشه‌بندی) محلات شهر تهران؛ خوشه‌های دهگانه، معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران.
سلیمانی مهرنجانی، محمد، تولایی، سیمین، رفیعیان، مجتبی، زنگانه، احمد و خزائی‌نژاد، فروغ (1395)، «زیست‌پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها»، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دورۀ چهارم، شمارۀ 1: 27-50.
علاءالدینی، پویا و پورمیرغفاری، مریم‌سادات (1397)، «مدیریت محله و شورایاری در تهران: ارزیابی حکم‌روایی شهری در حسن‌آباد زرگنده»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال هفتم، شمارۀ 1: 25-52.
فاضلیان، سید محسن و قاسمی، محمدرضا (1392)، «بررسی ویژگی‌های فضاهای اجتماعی مناسب در ایجاد حس تعلق به محله (مورد مطالعه: منطقۀ 2 شهرداری تهران)»، فصلنامۀ مطالعات مدیریت شهری، سال پنجم، شمارۀ 16: 57-70.
فرازمند، راحله و صحی‌زاده، مهشید (1392)، «بررسى و تحلیل مؤلفه‌هاى تأثیرگذار بر سرزندگى از دیدگاه تعاملات اجتماعى در ارزیابى عملکرد فضاهاى عمومى شهرى (نمونۀ مطالعاتى: محدودۀ پارکینگ شهردارى کرمانشاه)»، پژوهش‌های شهری هفت حصار، سال دوم، شمارۀ 6: 29-42.
فکوهی، ناصر (1383)، انسان‌شناسی شهری، تهران: نشر نی.
فلیک، اووه (1387)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
قربان‌پور، مریم، زالی، نادر، یوردخانی، مختار و آزاده، سیدرضا (1397)، «ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر تقویت سرزندگی در مسیرهای پیادۀ شهری (مطالعۀ موردی: پیاده‌راه علم‌الهدی شهر رشت)»، فصلنامۀ مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دورۀ سیزدهم، شمارۀ 1: 105-123.
لطیفی، غلامرضا، جمعه‌پور، محمود و گریوانی، سلیمه (1393)، «مطالعۀ تطبیقی سرزندگی شهری در محلات مجیدیۀ جنوبی و سعادت‌آباد تهران»، مجلۀ مدیریت شهری، شمارۀ 34: 27-40.
موسوی‌نور، سید علی، وارثی، حمیدرضا و محمدی، جمال (1395)، «ارزیابی و تحلیل مؤلفه‌های زیست‌پذیری کلان‌شهر تهران»، مجلۀ جغرافیا (فصلنامۀ علمی پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران)، سال چهاردهم، شمارۀ 51: 237-258.
نعمتی، داریوش، زمردیان، امیرحسین، نوری‌نیا، حسین، برغمدی، هادی و موسی‌نژاد، پریسا (1392)، راهنمای پژوهش‌های محله‌ای شهر تهران، تهران: نشر تیسا.
هدایت‌نژاد کاشی، سیدمصطفی، هادیانی، زهره، حاجی‌نژاد، علی و عسگری، علی (1398)، «سرزندگی شهری مفهومی میان‌رشته‌ای: (واکاوی اصول، ابعاد و شاخص‌ها)»، مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال ششم، شمارۀ 20: 75-107.
Alexander, K. D. (2020), Book Review: Palaces for the People: How Social Infrastructure Can Help Fight Inequality, Polarization, and the Decline of Civic Life. Acta Sociologica, 63(1): 126-127.
Atak, S. (2020), the Impact of Urban Form on Urban Vitality: Comparative Analysis of Two Cases in Yenikale Neighborhood. MA Thesis in Urban Design, the Graduate School of İzmir Institute of Technology.
Braun, V. & Clarke, V. (2006), Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2).
Evans, P. B. (2002), Livable cities? Urban struggles for livelihood and sustainability. Berkeley: University of California Press.
Hahlweg, D. (1997), The City as a family. In S. H. Lennard, S. von Ungern Sternberg, H. L.
Lee, K. (2021), Factors Influencing Urban Livability in Seoul, Korea: Urban Environmental Satisfaction and Neighborhood Relations. Journal of Social Sciences, 10: 138.
Mcmillan, D. W., & Chavis, D. (1986), Sense of Community: A Definition and Theory. Journal of Community Psychology, 14(1):6-23.
Newman, P. W. G. (1999), Sustainability and cities: Extending the metabolism model. Landscape and Urban Planning, 44(4): 219–226.
Norouzian-Maleki, S. et al. (2015), Developing and testing a framework for the assessment of neighbourhood liveability in two contrasting countries: Iran and Estonia. Ecological Indicators, 48: 263–271.
Okulicz-Kozaryn, A. (2011), City life: Rankings (livability) versus perceptions (satisfaction). Social Indicators Research, 110(2): 433–451.
Selezneva, E. (2011), Urban Vitality: Exploring the Centrality Conditions. University of Technology, department of Urbanism.
Timmer, V., & Seymoar, N. K. (2005), The livable city. Vancouver working group discussionpaper, the world urban forum 2006. Vancouver: UN Habitat – International Centre for Sustainable Cities.
Zhan, D., Kwan, M., Zhang, W,. Fan, J., Yu, J., & Dang, Y. (2018), Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China, Cities: The International Journal of Urban Policy and Planning, https://doi.org/10.1016/j.cities.2018.02.025
