پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,226 |
| تعداد مقالات | 67,700 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,008,036 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,689,478 |
مطالعۀ تطبیقی نقش ابزار جنگیِ منجنیق در نسخۀ جامع التواریخ ایلخانی با ساز و کار علمیِ ابزار در منابع علمی | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 5، دوره 19، شماره 2 - شماره پیاپی 31، بهمن 1400، صفحه 377-412 اصل مقاله (2.03 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2022.337238.371664 | ||
| نویسندگان | ||
| سید رضا حسینی* 1؛ سحر ذکاوت2 | ||
| 1استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران ، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری تخصصی، رشته‌ی تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران. | ||
| چکیده | ||
| منجنیق ابزاری جنگی است که در اوایل دوران اسلامی و پیش از ابداع توپ کاربرد بسیاری داشته است. در نگاره‌هایی از نسخۀ جامع التواریخ رشیدی متعلق به دورۀ ایلخانی، تصاویری از این ابزار جنگی در صحنه‌های مختلفی مصور شده است. بنا بر این شناسایی چگونگی بازنمایی، کیفیت بصری و نقش ابزار منجنیق در نگاره‌های نسخۀ جامع التواریخ ایلخانی و نیز شناخت میزان پایبندی نگاره‌های آن به اصول علمی در مصورسازی ابزار منجنیق و تمهیدات اتخاذشده از سوی نگارگران انجام شده است. بر این اساس پرسش‌های پژوهش عبارتند از: 1- نقش ابزار منجنیق در نگاره‌های جامع التواریخ چگونه بازنمایی و مصور شده است؟ 2- کیفیت بصری منجنیق در نگاره‌های جامع التواریخ چگونه است؟ 3- نگاره‌های جامع التواریخ ایلخانی تا چه اندازه‌ای به اصول علمی پایبند بوده‌اند؟ این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی با رویکرد تطبیقی و با بهره‌گیری از منابع اسنادی و کتابخانه‌ای انجام شده و نمونه‌های مورد بررسی پنج نگاره از نسخۀ جامع التواریخ متعلق به دورۀ ایلخانی است که به روش غیراحتمالی و هدفمند انتخاب شده‌اند و این موارد با دو نمونه از تصاویر منابع علمی یعنی کتاب الاسلحه و آلات القتال اثر احسان هندی و کتاب الانیق فی المناجنیق اثر ابن ارنبغا الزردکاش و چهار نمونه از آثار موجود در موزۀ تاریخ علم و تکنولوژی اسلامی استانبول مقایسه شده‌اند. در این مقایسه، تصاویر منجنیق‌های مصور شده در نگاره‌های نسخۀ جامع التواریخ رشیدی بر اساس ساز و کار علمی این ابزار جنگی واکاوی شده است و میزان پایبندی نمونه‌های مصور شده به ساختار علمی ابزار سنجیده شده است. نتایج پژوهش نیز نشان می‌دهد نگارگران بر ساز و کار علمی ابزار منجنیق اشراف کامل و دقیقی نداشته‌اند و صرفاً به تصویرپردازی ظاهری آن اقدام کرده‌اند و هم‌چنین بررسی نمونه‌ها حاکی از آن است که همۀ نمونه‌ها براساس منجنیق نوع عربی یا فارسی و ترکی تصویر شده‌اند و انواع رومی یا فرنگی و نیز سلطانی در بین نمونه‌ها دیده نمیشود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ابزار جنگی؛ ایلخانیان؛ جامع التواریخ رشیدی؛ منجنیق | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Comparative study of the image of catapult war tools in the manuscript of the Ilkhanid Jami ʿ al-tawārīkh with the scientific mechanism of tools in scientific sources | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Seyed Reza Hosseini1؛ Sahar Zekavat2 | ||
| 11Assistant Professor, Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran. | ||
| 2PhD student of Comparative and analytical history of Islamic art, Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The catapult is a weapon of war that was widely used in the early Islamic period and before the invention of the cannon. In pictures from the manuscript of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh, images of this weapon were illustrated in various scenes. Therefore, identifying the representation, visual quality, and image of catapult tools in the paintings of the manuscript of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh and also recognizing the degree of adherence of the paintings of Jamiʿ al-tawārīkh manuscript to scientific principles in illustrating catapult tools and the arrangements adopted by painters has been done. In this regard, research questions are: 1- How is the image of the catapult tool represented and illustrated in the paintings of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh manuscript? 2. What is the visual quality of the catapult in the paintings of the Jamiʿ al-tawārīkh manuscript? 3- To what extent have the paintings of Jamiʿ al-tawārīkh manuscript adhered to scientific principles? This research has been done in a descriptive-analytical method with a comparative approach and using documentary sources and libraries the Case Studies include 5 paintings of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh manuscript, which have been selected in a non-probabilistic and purposeful manner and these cases have been compared with two examples of images from scientific sources, namely the book of weapons and killing tools by Ehsan Hindi and the book of Al-Aniq Fi Al-Manajniq by Ibn Arnbagha Al-Zardkash and the method of analyzing the images is qualitative. In this comparison, the images of catapults illustrated in the paintings of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh manuscript are analyzed based on the scientific mechanism of this weapon and the degree of adherence of the illustrated samples to the scientific structure of the instrument has been measured. Also, the results of the research show that the painters did not have complete and accurate knowledge of the scientific mechanism of the catapult tool and have merely illustrated its appearance also, the study of the samples shows that all the samples are illustrated based on catapults of Arabic or Persian and Turkish type and Roman or Farangi and Soltani types are not seen among the samples. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Arabic catapult, catapult, a manuscript of Jamiʿ al-tawārīkh, war tools | ||
| مراجع | ||
|
ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن ابی الکرم، (1385 ق/ 1965 م)، الکامل فی التاریخ، جلد 7، بیروت: دارصادر- داربیروت.
ابن قتیبه دینوری، ابومحمد عبداللّه بن مسلم، (1981 م). المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره: دارالمعارف.
آزاد، علی، (1989)، البنیه النظریه لکتاب الانیق فی المناجنیق لابن ارنبغا الزردکاش، مجله دراسات التاریخیه، شماره 34- 33، 160- 143.
بابائی فلاح، هادی، (1393)، مطالعه تطبیقی قصص انبیاء در قرآن کریم و سرگذشت پیامبران در متن و نگاره‌های کتاب جامع التواریخ، نگارینه هنر اسلامی، شماره 2، 15- 24.
برند، باربارا، (1383)، هنر اسلامی، ترجمه: مهناز شایسته‌فر، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
بینیون، لورنس، ویلکینسون، ج. و. س، گری، بازیل، (1367)، سیر تاریخ نقاشی ایرانی، ترجمه: محمد ایرانمنش، تهران: امیرکبیر.
پاکباز، رویین، (1380)، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران: زرین و سیمین.
پوپ، آرتور و دیگران، (1378)، سیر و صور نقاشی ایران، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: مولی.
تجویدی، اکبر، (1375)، نگاهی به هنر نقاشی ایران، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
جوالیقی، ابی‌منصور (1969 م)، المعرب من الکلام العجمی علی حروف المعج ، تحقیق و شرح احمد محمد شاکر، قاهره: دارلکتب.
درویشی، زهرا، جهانگرد، علی‌اکبر، (1399)، تحلیل خصوصیات جامعه‌شناختی موضوع‌های آثار نگارگری دوره تیموری و صفوی، کنفرانس بین المللی زبان، ادبیات، تاریخ و تمدن، دوره 4.
الزردکاش، ابن ارنبغا، (1405 ق/ 1985 م)، الانیق فی المناجنیق، مقدمه و تحقیق: احسان هندی، حلب: مهد التراث العلمی العربی.
زیدان، جرجی، (1382)، تاریخ تمدن اسلام، ترجمه و نگارش علی جواهر کلام، جلد 1، تهران: امیر کبیر.
شایسته‌فر، مهناز، (1384)، هنر شیعی، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
شایسته‌فر، مهناز، عبدالکریمی، شهین، (1395)، عناصر بصری رویدادهای زندگی پیامبر اکرم (ص)، در نگاره‌های جامع التواریخ، مطالعات هنر اسلامی، سال 12، شماره 25، 37- 52.
شراتو، امبرتو، گروبه، ارنست، (1376)، تاریخ هنر ایران (هنر ایلخانی و تیموری)، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: مولی.
شریف‌زاده، عبدالمجید، (1375)، تاریخ نگارگری در ایران، تهران: حوزه هنری.
صداقت، فاطمه، خورشیدی، زهرا، (1388)، بررسی مضامین مذهبی در نسخ خطی جامع التواریخ، مطالعات هنر اسلامی، دوره 5، شماره 10، 97- 77.
طرسوسی، مرضی بن علی بن مرضی، (1948 م)، تبصره الالباب فی کیفیه النجاه فی الحروب من الاسواء و نشر اعلام فی العدد و الآلات المعینه علی لقاء الاعداء، تحقیق کلود کاهن، بیروت.
العباسی، حسن بن عبداللّه، (1295 ق)، آثار الاول فی تربیت الدول، قاهره: بولاق.
العبیدی، صلاح، (1976)، المنجنیق سلاح فی ضوء التنقیبات الاثریه، کلیه الآداب، بغداد: جامعه البغداد.
فرجی‌های قزوینی، محمدحسین، نورمحمدی نجف‌آبادی، محمد، بیاتلو، حسین، (1392)، نقش ادوات پرتابی در جنگ‌های قلعه‌ای در سرزمین‌های اسلامی پیش از ابداع توپ، تاریخ و تمدن اسلامی، سال 9، شماره 18، 89- 61.
فضل‌الله همدانی، رشیدالدین، (1373)، جامع التواریخ، به تصحیح و تحشیه محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران: البرز.
قائدان، اصغر، (1380)، اصول و مبانی سازماندهی نظامی در تاریخ اسلام و تحولات آن (از آغاز تا پایان عصر عباسی اول 232 ق)، پایان‌نامه مقطع دکتری تاریخ دانشگاه تربیت مدرس.
کلبادی‌نژاد، مریم، مسعودی، آرمان، (1398)، تحلیل بازنمایی فضاهای جنسیتی در نگارگری دوره ایلخانی، بررسی فضاهای جنسیتی‌شده براساس نگاره‌های جامع التواریخ و شاهنامه بزرگ ایلخانی، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره 24، شماره 2، 68- 57.
کنبای، شیلا، (1381)، نگارگری ایرانی، ترجمه: مهناز شایسته‌فر، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
کنبای، شیلا، (1389)، نگارگری ایرانی، ترجمه: مهدی حسینی، تهران: دانشگاه هنر.
مبینی، مهتاب، شاه‌وردی، امین، (1397)، نگارگری ایران فراتر از نظریات، گرافیک نقاشی، دوره 1، شماره 1، 60- 51.
نورمحمدی نجف‌آبادی، محمد، (1390)، نقش ادوات پرتابی در جنگ‌های قلعه‌ای سرزمین‌های مصر، شام، ایران، عراق و آسیای صغیر در دوره اسلامی پیش از ابداع توپ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ع).
نورمحمدی نجف‌آبادی، محمد، بیاتلو، حسین، (1391)، بررسی انتقادی تحولات کاربرد منجنیق در جنگ‌های دوره اسلامی، پژوهش‌نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، سال 1، شماره 2، 135- 117.
نورمحمدی نجف‌آبادی، محمد، بیاتلو، حسین، (1391)، تنوع و تکامل پرتابه‌های جنگی در دوره اسلامی، تاریخ و تمدن اسلامی، سال 8، شماره 16، 87- 116.
هندی، احسان، (2004 م)، الاسلحه و آلات القتال عند العرب و المسلمین، دمشق: مرکز الدراسه العسگریه.
یاقوت حموی، شهاب الدین ابی عبداللّه یاقوت بن عبداللّه الرومی البغدادی، (بی‌تا)، المعج مالبلدان، جلد 2، بیروت: دارصادر.
Encyclopæ dia of Islam,( 1960–2005), 2nd Edition., 12 vols, Edited by P.J. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs et al., with indexes and etc., Leiden: E. J. Brill. http://warfare.6te.net/Persia/14/Jami_al-Tawarikh-Ibrahim_catapulted_by_King_Namrud-Edinburgh-MsOr20-f3v-lg.htm (access date: 2021/11/18). http://warfare.ga/Persia/14/Jami_al-Tawarikh-Mongols_Besieging_A_City-Edinburgh-MsOr20.htm (access date: 2021/11/18). http://warfare.ga/Persia/14/Jami_al-Tawarikh-siege-Edinburgh-MsOr20.htm (access date: 2021/11/18). https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Istanbul_Museum_of_the_History_of_Science_and_Technology_in_Islam_9258.jpg (access date: 2022/01/28). https://iranicaonline.org/articles/jame-tawarikh-ii#prettyPhoto (access date: 2021/11/18). https://muze.gen.tr/muze-detay/islam-bilim (access date: 2022/02/16).
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 280 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 233 |
||
