پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,691 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,003,467 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,682,789 |
نظریۀ داروین در عصر پهلوی اول گزارشی از نخستین مقالات مجلۀ فرهنگ در آغاز دورۀ پهلوی اول (1304-1307ش) | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 2، دوره 19، شماره 2 - شماره پیاپی 31، بهمن 1400، صفحه 285-328 اصل مقاله (689.57 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2022.337368.371665 | ||
| نویسنده | ||
| محمد معصومی* | ||
| پژوهشگر غیروابسته تاریخ علم | ||
| چکیده | ||
| نام داروین از دورۀ ناصرالدین شاه قاجار از رهگذر انتشار رسالۀ حقیقت مذهب نیچری و بیان حال نیچریان در ایران شنیده شد. پس از آن نیز در برهه‌های مختلف تاریخی، اندیشه و دیدگاه تکاملی وی با فراز و فرودهایی در ایران بازتابید. احزاب چپ‌گرای ایرانی که در اواخر دورۀ قاجاریه عمدتاً تحت تأثیر ترکان عثمانی در ایران شکل گرفتند در صورت‌بندی ادبیات تکاملی نقش پررنگی داشتند. بررسی مطبوعات منتشر شده در این دوره نشان می‌دهد بخشی از واژه‌پردازی ایرانیان نیز از راه همین احزاب بوده است. دسترسی افرادی که در احزاب چپ فعالیت داشته‌اند به اسناد و کتاب‌های غیرفارسی باعث می‌شد روایت دست‌اول‌تری از نظریات علمی و از جمله نظریۀ داروین به دست داده شود. این مسأله در آنجا پراهمیت‌تر می‌شود که توجه کنیم عمدۀ منابعی که در این دوره مرجع اصلی بازتاب دیدگاه‌های علمی بوده‌اند منابع عربی هستند. طبیعی است که در منابع عربی هم ادبیات بحث و هم نوع واژه‌گزینی‌ها متفاوت از این دست منابع است و این نکته از بررسی مقالات نیز دانسته می‌شود. در این مقاله ضمن توضیح در بارۀ جمعیت فرهنگ رشت که در سال‌های ۱۲۹۸ تا ۱۳۱۰ شمسی در گیلان فعالیت و گرایش‌های چپ داشته است می‌کوشم نخستین روایت عالمانه از دیدگاه داروین را با توجه به مجلۀ فرهنگ که از سوی ایشان چاپ می‌شده، به دست دهم. گمان می‌کنم پس از روایت‌های مختلفی که تا اواخر دورۀ قاجار از نظریۀ داروین در ایران وجود داشته، این مقالات که از روی منابع غیرعربی ترجمه شده نشان می‌دهد روشنفکران ایرانی با اندیشه‌های داروین آشنایی داشته و می‌کوشیدند فهم خودشان از آن را تا حد زیادی تدقیق کنند. از آنجا که دسترسی به اسناد و ویرایش و بازنشر آن‌ها در تکمیل برنامۀ تاریخی علم در ایران و نحوۀ مواجهات ایرانیان با اندیشه‌های جدید اهمیت دارد، عین آن سلسله مقالات را که از سال ۱۳۰۵ تا ۱۳۰۷ منتشر می‌شده با ویرایش و توضیح آورده‌ام. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| احزاب چپ دورۀ پهلوی اول؛ پهلوی اول؛ جمعیت فرهنگ رشت؛ مجلۀ فرهنگ؛ نظریۀ داروین | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Darwin's theory in the first Pahlavi era: A report on the first articles of Farhang magazine at the beginning of the first Pahlavi period | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Masoumi | ||
| PIO | ||
| چکیده [English] | ||
| Darwin's name was heard from the time of Nasser al-Din Shah Qajar through the publication of the treatise The Truth about the Neicheri Sect and an Explanation of the Neicheris in Iran. After that, in different historical periods, his evolutionary thoughts and views were reflected in ups and downs in Iran. Iranian leftist parties, formed in the late Qajar period under the influence of the Ottoman Turks in Iran, played a significant role in shaping evolutionary literature.A review of the press published in this period shows that part of the word processing of Iranians was also through these parties. Access to non-Persian documents and books by people active in left-wing parties provided a more basic account of scientific theories, including Darwin's. This issue becomes even more important when we consider that the main sources that have been the main reference for the reflection of scientific views in this period are Arabic sources. It is natural that in Arabic sources, both the literature of the discussion and the type of word choices are different from such sources, and this point is also known from the review of articles.I think that after the various narratives of Darwin's theory that existed in Iran until the late Qajar period, these articles, translated from non-Arabic sources, show that Iranian intellectuals were familiar with Darwin's ideas and tried to refine their understanding of them to a great extent. Since access to documents and their editing and republishing are important in completing the historical program of science in Iran and how Iranians face new ideas, they have edited and explained the same series of articles that were published from 1305 to 1307. In this article, while explaining the Culture Population of Rasht, which had activities and leftist tendencies in Gilan from 1298 to 1310, I try to give the first scholarly account of Darwin's view according to the magazine Farhang, which was published by him. Since access to documents and editing and republishing them is important in completing the historical program of science in Iran and how Iranians are confronted with new ideas, I have quoted the same series of articles that were published from 1305 to 1307. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Darwin's theory, the first Pahlavi, Farhang population of Rasht, leftist parties, Farhang magazine | ||
| مراجع | ||
|
الحورانی، ابراهیم. (1883م). الأیات البینات فی غرائب الأرض و السموات. بیروت: بی‌نا.
احمدی، محمدعلی. (1397ش). گفتمان چپ در ایران (دوره قاجار و پهلوی اول). تهران: انتشارات ققنوس، چاپ دوم.
آگاهی، عبدالحسین. (بی‌تا). تاریخ احزاب در ایران. بی‌جا: چاوشان نوزایی کبیر.
بیات، کاوه. (1370ش). فعالیت‌های کمونیستی در دورۀ رضا شاه (1310-1300). تهران: سازمان اسناد ملی ایران با همکاری انتشارات پروین، چاپ اول.
تامسن، ج.آرثور. (1310ش). زمینۀ دانش. ترجمۀ عباس آرین‌پور کاشانی. طهران: مطبعۀ فاروس، جلد اول.
جودت، حسین (1351ش). یادبودهای انقلاب گیلان و تاریخچۀ جمعیت فرهنگ رشت. بی‌جا: چاپخانۀ درخشان.
حسینی[اسدآبادی]، جمال‌الدین. (1298ق). حقیقت مذهب نیچری و بیان حال نیچریان. ممبی [بمبئی]: به سرمایه محمدحسن صاحب تاجر کازرونی.
خسروپناه، محمدحسین (1396ش). جمعیت فرهنگ رشت (1296- 1310 ه.ش). تهران: شیرازۀ کتاب ما، چاپ اول.
داروین، چارلز. ( 1357ش). منشا انواع. ترجمه نورالدین فرهیخته، تهران: انتشارات شبگیر، چاپ اول.
داروین، چالز[چارلز] روبرت. (1318ش). بنیاد انواع بوسیله انتخاب طبیعی یا تنازع بقا در عالم طبیعت. تهران: چاپخانه و کتابخانه مرکزی.
رجائی، عبدالمهدی. (بهار 1380ش). «معرفی، نقد و بررسی روزنامه فرهنگ اصفهان.» رسانه، سال دوازدهم، شماره اول، ص 103.
روستا، رضا. (1344ش). «مجمع ادبی فرهنگ». دنیا، ص 83.
صدر هاشمی، محمد. (1363ش). تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: انتشارات کمال، جلد چهارم، چاپ دوم.
صمدی، هادی و محمد معصومی (1400ش). «تأملی در واژه‌سازی‌های علمی: مطالعۀ موردی «اوولوشن». تاریخ علم، دورۀ 19، شمارۀ 1، صص 27-67.
طبری، احسان (1359ش). «در بارۀ انجمن فرهنگ رشت (1298-1302)». دنیا، دورۀ چهارم، سال دوم، ش 3، ص 175.
طبری، احسان. (1358ش). بنیاد آموزش انقلابی (درس‌نامه برای نوآموزان مارکسیسم-لنینیسم). تهران: انتشارات حزب توده ایران.
فروغی، محمدعلی. (1320ش). سیر حکمت در اروپا. تهران: چاپخانه بانک ملی، جلد سوم (از آغاز سدۀ نوزدهم میلادی تا زمان حاضر)، چاپ اول (چاپ دوم، تهران: بنگاه مطبوعاتی صفیعلیشاه، سه جلد در یک مجلد، 1333ش.)
فروغی، محمدعلی. (1306ش). اندیشۀ دور و دراز. استانبول: آمدی مطبعه‌سی.
قربانپور، فرشاد (1389ش). «بررسی نشریه‌ای که جمعیت فرهنگ رشت منتشر می‌کرد: مجلۀ فرهنگ از طلوع تا غروب». پیام بهارستان، دورۀ دوم، سال دوم، شمارۀ 9، صص 165-175.
کباری، علی. (1351ش). «خاطراتی از جمعیت فرهنگ و حزب کمونیست در گیلان». دنیا، دورۀ دوم، سال دوازدهم، ش 4، ص 81.
معصومی، محمد. (1394ش). «داروین «ما» و داروین «آن‌ها»: گزارشی از ترجمه‌های فارسی کتاب پیدایش گونه‌ها اثر چارلز داروین». تاریخ علم، شمارۀ 2، صص 237-250.
میرزا محمدحسین خان ذکاءالملک (نگارش و تألیف). (1316ق). غرائب زمین و عجائب آسمان. ترجمۀ آقا شیخ محمد قزوینی اصل طهرانی. [طهران]: شرکت طبع کتب.
نوزاد، فریدون. (1379ش). تاریخ جراید و مجلات گیلان (از آغاز تا انقلاب اسلامی). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
نیک‌آئین، امیر. (1358ش). ماتریالیسم دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخی (یکصد گفتار برای نخستین آشنائی با شالوده‌های فلسفۀ مارکسیستی-لنینیستی): کتاب اول، ماتریالیسم دیالکتیک. تهران: انتشارات حزب توده ایران، چاپ اول. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 431 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 327 |
||