پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,504 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,123,518 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,231,682 |
تأمّلات نقّادانه در تقسیمات صفات الهی به «ثبوتی ـ سلبی» و «ذاتی ـ فعلی» و ارائه‌ی طرح تلفیقی | ||
| فلسفه و کلام اسلامی | ||
| دوره 54، شماره 2، اسفند 1400، صفحه 486-467 اصل مقاله (265.86 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jitp.2022.307824.523219 | ||
| نویسنده | ||
| محمود هدایت افزا* | ||
| دانش‌آموخته‌ی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| از میان تقسیمات متنوّع اوصاف الهی، دو تقسیم ثنائی «ثبوتی ـ سلبی» و «ذاتی ـ فعلی» در آثار اندیشمندان امامیه، تبلور بیشتری داشته است. نگاه اوّل که ریشه در آثار اهل سنّت دارد، بر یک تحلیل سادهی عقلی مبتنی است. این تقسیم از حیث مصداقیابی واجد ابهاماتی است؛ از جمله تعداد و مصادیق هر دسته از صفات، ارجاع یکی از اقسام به دیگری و تسرّی آن از ذات به افعال الهی. امَا تقسیم «ذاتی ـ فعلی» بنابر منابع موجود، توسّط محدّثان امامیه طرح شده، هم ایشان در تبیین ملاک تمایز و مصادیق آن کوشیدهاند. تقسیم اخیر جامع صفات وجودی خداوند است و ظاهراً تنها نقطه ضعف آن، عدم شمول بر صفات تنزیهی ایزد یکتا است. بنابراین به نظر میرسد، تلفیق دو تقسیم پیشین، رافع مجموع ایرادات یادشده باشد؛ چنانکه علّامه حسینی تهرانی، اوصاف الهی را به چهار دستهی «ثبوتیِ ذاتی»، «ثبوتیِ فعلی»، «سلبیِ ذاتی» و «سلبیِ فعلی» تقسیم کرده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تقسیمات صفات الهی؛ ثبوت و سلب؛ شیخ کلینی؛ تمایز صفات ذاتی از صفات فعلی؛ هاشم حسینی‌تهرانی | ||
| مراجع | ||
|
[1] قرآن کریم
[2] ابنبابویه، محمّدبنعلی (1398ق). التّوحید، تعلیقات: سیّد هاشم حسینی تهرانی، قم: جامعهی مدرّسین.
[3]ابنبابویه، محمّدبنعلی (1414ق). الإعتقادات، قم: المؤتمر العالمی للشّیخ المفید.
[4] أحسائی، احمد (1430ق.الف). «جواب شاهزاده محمود میرزا»، در جوامع الکلم: ج2، صص507ـ526، بصره: مطبعة الغدیر.
[5] أحسائی، احمد (1430ق.ب). «جواب شیخ رمضان بنابراهیم»، در جوامع الکلم: ج1، صص153ـ171، بصره: مطبعة الغدیر.
[6] بحرانی، میثم بن علی (1406ق). قواعد المرام فی علم الکلام، قم: مکتبة آیتاللّه المرعشی، چاپ دوم.
[7] جوادی آملی، عبداللّه (1383). توحید در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.
[8] حکیم تبریزی، رجبعلی (1385). «رسالهی اثبات واجب»، در حکمت الهی در متون فارسی: صص151ـ160، گردآوری و تصحیح: عبداللّه نورانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دانشگاه تهران
[9] حسینی تهرانی، سیّد هاشم (1362). عقائد الإنسان، تهران: مفید.
[10] حسینی تهرانی، سیّد هاشم (1378). بوستان معرفت، مقدّمه و تصحیح: محمّدرضا کریمی، تهران: مفید.
[11] حسینی عربشاهی، أبوالفتح ابنمخدوم (1365). مفتاح الباب، در الباب الحادی عشر مع شرحیه النّافع یوم الحشر و مفتاح الباب، مقدّمه و تحقیق: مهدی محقّق، تهران: مؤسسهی مطالعات اسلامی.
[12] حلّی، حسن بنیوسف (1365). الباب الحادی عشر، تهران: مؤسّسهی مطالعات اسلامی.
[13] حلّی، حسن بنیوسف (1413ق). کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، تصحیح و تعلیقات: حسن حسنزادهی آملی، قم: مؤسّسة النّشر الإسلامی.
[14] سعیدیمهر، محمّد (1394). آموزش کلام اسلامی، قم: کتاب طه.
[15] صلّابی، علیمحمّد (1390). توحید اسماء و صفات الهی، ترجمه: فایق احمدی، نشر الکترونیکی: سایت عقیده .
[16] طالقانی، محمّدنعیما (1378). اصل الاصول، در مجموعهی منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران: ج3، صص445-651، به تصحیح سیّدجلالالدین آشتیانی، قم: دفتر نشر تبلیغات اسلامی.
[17] طباطبایی، سیّد محمّدحسین (1362). نهایة الحکمة، قم: مؤسّسة النّشر الإسلامی.
[18] طوسی، خواجه نصیرالدّین (1407ق). تجرید الإعتقاد، تحقیق: حسینی جلالی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزهی علمیه.
[19] طهرانی، شیخ عبّاس (1371). دین و وجدان، قم: اسماعیلیان.
[20] طیّب، سیّد عبدالحسین (1362). کلم الطیّب در تقریر عقائد اسلام، تهران: کتابخانهی اسلام.
[21] فاضل مقداد، ابنعبداللّه السّیوری (1376). شرح باب حادی عشر، ترجمه و توضیحات: سیّد حسن مصطفوی، تهران: امیرکبیر.
[22] فاضل مقداد، ابنعبداللّه السّیوری (1422ق). اللّوامع الإلهیه فی المباحث الکلامیه، تحقیق و تعلیقات: محمّدتقی قاضی طباطبایی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
[23] فیّاض لاهیجی، ملّاعبدالرزّاق (1383). گوهر مراد، مقدّمه: زین‌العابدین قربانی، تهران: نشر سایه.
[24] قاضیسعید قمی، محمّد بنمفید (1381). شرح توحید صدوق، مقدّمه و تصحیح: نجفقلی حبیبی، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
[25] قزوینی، ملّاخلیل بنغازی (1429ق). الشّافی فی شرح الکافی، مقدّمه و تصحیح: محمّدحسین درایتی، قم: دار الحدیث.
[26] کرمانی، محمّدکریمخان (1381). الفطرة السّلیمة، مشهد: حسینیهی باقری.
[27] کریمی، محمّدرضا (1378). «مقدّمه بر بوستان معرفت»: صص7ـ33، تهران: منیر.
[28] کلینی، محمّد بنیعقوب (1407ق). الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفّاری و محمّد آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیّة.
[29] کمرهای، محمّدباقر (1375). ترجمهی اصول الکافی، قم: اسوه.
[30] لاهیجی، میرزا حسن (1391). زواهر الحکم، ترجمه و توضیحات: سیّد حسین واعظی، تهران: مؤسّسهی پژوهشی حکمت و فلسفهی ایران.
[31] مازندرانی، محمّدصالح (1382ق). شرح الکافی (الاصول و الروضة)، تصحیح و تعلیقات: ابوالحسن شعرانی، تهران: دار الکتب الإسلامیة .
[32] مجلسی، محمّدباقر (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار الرّسول، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
[33] مصباح یزدی، محمّدتقی (1391). آموزش فلسفه، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
[34] مظفّر، محمّدرضا (1382). فلسفه و کلام اسلامی، ترجمه: ابوالفضل محمودی و محمّد محمّدرضایی، قم: بوستان کتاب.
[35] ملّاصدرا، محمّد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیّة الأربعة، تعلیقات: ملّاهادی سبزواری و علّامه‌ی طباطبایی، بیروت: دار احیاء التّراث.
[36] ملّاصدرا، محمّد بنابراهیم (1383). شرح اصول الکافی، مقدّمه و تصحیح از محمّد خواجوی، تهران: مؤسّسهی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[37] نراقی، ملّامهدی (1369). أنیس الموحّدین، مقدّمه: حسن حسنزادهی آملی، تصحیح و تعلیقات: قاضی طباطبایی، تهران: الزهرا (س).
[38] نراقی، ملّامهدی (1381). اللّمعات العرشیه، کرج: عهد. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 233 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 282 |
||