تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,504 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,121,797 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,229,363 |
پیشگویی در منظومههای پهلوانی پس از شاهنامه | ||
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت | ||
مقاله 8، دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 23، آذر 1400، صفحه 189-214 اصل مقاله (346.31 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2021.314692.1598 | ||
نویسندگان | ||
مرتضی مقصودی نژاد* 1؛ مجید حاجی زاده2؛ مریم غلامرضابیگی3 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان، ایران. | ||
2استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاداسلامی واحد کرمان، کرمان، ایران. | ||
3استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان، ایران. | ||
چکیده | ||
پیشگویی یکی از عناصر مهم و اثرگذار در فرایند شکلگیری داستانهای حماسی و ملی است که در منظومههای حماسی ملی ایران، اعم از شاهنامه و حماسههای منظوم پس از آن، نمودِ فراوان دارد. در نوشتار حاضر، دربارۀ عنصر پیشگویی در منظومههای پهلوانی پس از شاهنامه با روش کتابخانهای، مبتنی بر توصیف و تحلیل محتوا و ارائۀ آمار، پژوهش شدهاست. بر اساس پژوهش انجامشده، حدوداً صدوپنجاهوپنج مورد پیشگویی در این منظومهها بهکار رفتهاست. عنصر پیشگویی در حماسههای منظوم معروف، نظیر بهمننامه، شهریارنامه، سامنامه، کوشنامه، فرامرزنامه، گرشاسبنامه و جهانگیرنامه، بهترتیب نمودِ بیشتری دارد و در منظومههای بانوگشسبنامه، برزونامه، شبرنگنامه، کک کوهزاد و بیژننامه بسیار معدود و انگشتشمار است. در منظومههای حماسی کوتاهی نظیر ببر بیان، تهمینهنامه، داستان پتیاره، رزمنامۀ شکاوند کوه و سوسننامه، پیشگویی کاربردی ندارد. پیشگوییها به وسیلۀ افرادی صورت گرفته که در روزگار خود از جایگاه اجتماعی ممتاز و موقعیت برتر برخودار بودهاند و بیشترین پیشگوییها بهترتیب، بهوسیلۀ اخترشناسان با تکیه بر احکام نجومی، شاهان و شاهزادگان، پهلوانان، موبدان و برهمنان صورت پذیرفتهاست. افراد عادی نقش چشمگیری در پیشگویی ندارند. برخی از پیشگوییها با ابزارهایی نظیر اسطرلاب، جام انجمنما، جام گیتینما و آیینۀ حکمت صورت گرفتهاست. برخی نیز روی الواح گوناگونی درج شدهاند که بهوسیلۀ پیشینیان برای آیندگان پیشگویی شدهاست و تقریباً ویژگیهای مشترکی دارند. بسیاری از پیشگوییها بر اساس خواب و رؤیا، یا از طریق تفأل و عوامل ماوراءالطبیعه و یاریرسان، نظیر سروش و سیمرغ انجام شدهاست که تقریباً تمام پیشگوییها تحقق یافتهاند. معمولاً پیشگویی کارکردی اجتماعی دارد، پند دادن برای اصلاح امور در حوزۀ نظام سیاسی و اجتماعی، آیندهبینی، آگاهی از مغیبات و هشدارهای شوم، مانند مرگ، ویرانی و شکست، از مهمترین اهداف و کاکردهای پیشگویی در منظومههای پهلوانی مذکور است. علت روی آوردن پیشینیان به امر پیشگویی را میتوان دانش ناقص بشر در گذشته و نادانستههای او از کائنات و جهان هستی دانست. | ||
کلیدواژهها | ||
حماسه؛ پیشگویی؛ منظومههای پهلوانی؛ پیشگو؛ ابزارهای پیشگویی؛ احکام نجومی | ||
مراجع | ||
آموزگار، ژاله (1374)، تاریخ اساطیر ایران، تهران، اساطیر.
آیدنلو، سجاد (1388)، متون منظوم پهلوانی، چ 1، تهران، سمت.
ابن ابیالخیر، ایرانشاه (1370)، بهمننامه، ویراستۀ رحیم عفیفی، چ 1، تهران، علمی و فرهنگی.
ـــــــــــــــــــ (1377)، کوشنامه، به کوشش جلال متینی، چ 1، تهران، علمی.
اسدی طوسی، ابونصرعلی (1386)، گرشاسبنامه، تصحیح حبیب یغمایی، تهران، دنیای کتاب.
اوشیدری، جهانگیر (1386)، دانشنامۀ مزد یسنا، چ 4، تهران، مرکز.
بانو گشسبنامه (1382)، تصحیح روحانگیز کراچی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
برزونامه (1382)، منسوب به عطایی رازی، به کوشش سید محمد دبیرسیاقی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
رزمجو، حسین (1388)، قلمرو ادبیات حماسی ایران، ج 2، چ 1، مشهد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سامنامه (1392)، تصحیح وحید رویانی، چ 1، تهران، میراث مکتوب.
سرامی، قدمعلی (1383)، از رنگ گل تا رنج خار، چ 4، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
سوسننامه (1382)، منسوب به عطایی رازی، به کوشش سید محمد دبیرسیاقی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
سید حسینی، رضا (1387)، مکتبهای ادبی، ج 1، تهران، اساطیر.
شبرنگنامه (1395)، به کوشش ابوالفضل خطیبی و گابریله وان دن برگ، چ 1، تهران، انتشارات محمود افشار با همکاری نشر سخن.
شمیسا، سیروس (1393)، انواع ادبی، چ 4، تهران، نشر میترا.
ــــــــــــــ (1396)، شاهنامهها، چ 1، تهران، انتشارات هرمس.
صفا، ذبیحاالله (1369)، حماسهسرایی در ایران، چ 9، تهران، انتشارات امیرکبیر.
غفوری، رضا (1394)، هفت منظومۀ حماسی، تهران، مرکز پژوهش میراث مکتوب.
فرامرزنامه (1382)، به اهتمام مجید سرمدی، چ 1، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فرامرزنامۀ بزرگ (1394)، به کوشش ماریولین فان زوتفن و ابوالفضل خطیبی، تهران، سخن.
کرستینسن، آرتور (1377)، نمونههای نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانهای ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران، چشمه.
کزازی، میرجلالالدّین (1384)، نامۀ باستان، ج 1، چ 5، تهران، سمت.
کک کوهزاد (1384)، به کوشش احمد ابومحبوب، چ 1، تهران، نغمۀ زندگی.
کویاجی، جهانگیر کوروجی (1380)، بنیادهای اسطوره و حماسۀ ایران، ویرایش جلیل دوستخواه، تهران، آگه.
مادح، قاسم (1380)، جهانگیرنامه، تصحیح ضیاءالدّین سجادی، چ 1، تهران، مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
مالمیر، تیمور (1390)، «پند داستانهای مبتنی بر پیشگویی در متون ادبی»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، س 3، ش 10، صص 83ـ102.
مختاری، ؟ (1397)، شهریارنامه، تصحیح رضا غفوری، تهران، انتشارات محمود افشار، با همکاری نشر سخن.
وارنر، رکس (1387)، دانشنامۀ اساطیر جهان، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیلپور، چ 2، تهران، اسطوره.
Aidenloo, S. (2009), Texts of Pahlavani Poetry, 1th, Tehran, Samt [In Persian]. Amoozgar, J. (1995), History of Iranian Mythology, Tehran, Asatir [In Persian]. Asadi Tusi, A. (2007), Garshasbnameh, Edited by Habib Yaghmaei, Tehran, Donyaye Ketab [In Persian]. Banoo Goshsabnameh, (2003). Edited by Roohangiz Karachi, Tehran, Institute of Humanities and Cultural Studies [In Persian]. Borzunameh, (2003), Attributed to Atai Razi, by the efforts of Seyyed Mohammad Dabirsiyaghi, Tehran, Association of Cultural Works and Honors [In Persian]. Christine Sen, A. (1998), Examples of the First Man and the First City in the Mythical History of Iran, Translated by Jaleh Amoozgar and Ahmad Tafazzoli, Tehran, Cheshmeh [In Persian]. Faramarznameh (2003), By Majid Sarmadi, Ch. 1, Tehran, Association of Cultural Works and Honors [In Persian]. Faramarznameh Bozorg (2015), By the Efforts of Mariolin van Zotfen & Abolfazl Khatibi, Tehran, Sokhan [In Persian]. Ghafoori, R. (2015), Seven Epic Poems, Tehran, Miras Maktoob Research Center [In Persian]. Ibn Abe-Khair, Iranshah (1991), Bahmannameh, Edited by Rahim Afifi, 1th, Tehran, Scientific and Cultural [In Persian]. ــــــــــــــــ(1998), Koushnameh, By Jalal Matini, Ch1, Tehran, Scientific [In Persian]. Kazzazi, M. (2005), Namehe Bastan, Vol. 1, 5th, Tehran, Samat, [In Persian]. Kok-e Koohzad, (2005), By Ahmad Abu Mahboob, 1th, Tehran, Naghme Zendegi [In Persian]. Koyaji, J. (2001), Baniyadhay the Legend and the Enthusiasm of Iran, Edited by Jalil Dostkhah, Tehran, Agah [In Persian]. Madeh, Gh. (2001), Jahangirnameh, Edited by Zia ul-Din Sajjadi, 1th, Tehran, Institute of Islamic Studies, University of Tehran [In Persian]. Malmir, T. (2011), “Advice of Stories based on Prophecy in Literary Texts”, Journal of Educational Literature, Vol. 3, No. 10, Pp. 83- 102 [In Persian]. Mokhtari, ? (2018), Shahriyarnameh, Edited by Reza Ghafouri, Tehran, Mahmoud Afshar Publications & Sokhan Publishing [In Persian]. Oshidari, J. (2007), Yasna Wage Encyclopedia, 1th, Tehran, Markaz, [In Persian]. Razmjoo, H. (2009), The Realm of Iranian Epic Literature, Vol. 2, 1th, Mashhad, Institute of Humanities and Cultural Studies [In Persian]. Safa, Z. (1990), Epic Writing in Iran, 9th, Tehran, Amir Kabir Publications [In Persian]. Samnameh (2013), Edited by Vahid Royani, 1th, Tehran, Miras Maktoob [In Persian]. Sarami, Gh. (2004), From the Color of Flowers to the Suffering of Thorns, 4th, Tehran, Scientific and Cultural Publications [In Persian]. Seyyed Hosseini, R. (2008), Literary Schools, Vol. 1, Tehran, Asatir, [In Persian]. Shabrangnameh (2016), By the efforts of Abolfazl Khatibi and Gabriele van den Berg, 1th, Tehran, Mahmoud Afshar Publications & Sokhan Publishing [In Persian]. Shamisa, S. (2014), Literary Types, 4th, Tehran, Mitra Publishing [In Persian]. ــــــــــــــ (2017), Shah-e Mameha, 1th, Tehran, Hermes Publications [In Persian]. Susannameh (2003), Attributed to Atai Razi, by the Efforts of Seyyed Mohammad Dabirsiyaghi, Tehran, Association of Cultural Works and Honors [In Persian]. Warner, R. (2008), Encyclopedia of World Mythology, Translated by Abolghasem Esmailpour, 2th, Tehran, Ostooreh [In Persian]. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 395 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 476 |