پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,945,107 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,613,259 |
تاس تپه: محوطه‌ای از دورۀ اشکانی در خراسان (برمبنای شواهد میدانی و نتایج مقدماتی) | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| مقاله 14، دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 27، آذر 1400، صفحه 315-340 اصل مقاله (2.13 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2021.276241.142682 | ||
| نویسنده | ||
| آزیتا میرزایی* | ||
| دانش‌آموخته دکتری باستانشناسی، پژوهشکده باستانشناسی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مرزهای شرقی ایران پیوسته دستخوش رویدادها و برهمکنش‌های فرهنگی، خصوصاً ورود اقوام گوناگونِ مناطق مرکزی آسیا در اَشکال مهاجرت و یا تهاجم بوده است. منابع کهن دانسته‌های اندکی از این دست رخدادها در اختیار پژوهشگران می‌گذارد و این اندک اطلاعات نیز مختص به وقایعی است که در سطح گسترده تهدیدی برای حکومت مرکزی ایران زمین محسوب می‌شدند. از این‌روی منابع مکتوب پاسخ‌های اقناع کننده‌ای به پرسش‌های متعدد پژوهشگران باستانشناسی در زمینۀ مباحث سیاسی، نظامی، شهرسازی و برهمکنش‌های فرهنگی ایران با اقوام همجوار شرقی خود نمی‌دهد. از سوی دیگر، تاکنون پژوهشهای میدانی گسترده و پیوسته‌ای که دربرگیرندۀ پرسش و پاسخ‌های علت و معلولی باشند نیز محدود و پراکنده انجام شده‌اند. در یک دهه اخیر در بخش میانی کریدور کپه‌داغ ـ آلاداغ در شمال خراسان بررسیهای باستانشناختی گسترده‌ای انجام‌شده که خود بستر شکل‌گیری سایر پژوهش‌ها در این گسترۀ جغرافیای (هرچند محدود) گردیده است. «تاس تپه» یکی از محوطه‌های شمال خراسان است که در این محدوده و در شرق شهرستان قوچان واقع شده است. با توجه به نتایج بررسی باستانشناختی، تاس تپه یکی از محوطه‌های مهم دورۀ اشکانی در این گستره تشخیص داده شد. پس از بررسیهای باستانشناختی و در پی آن انجام مطالعات تکمیلی، یک محوطه استقراری گسترده در پیرامون تاس تپه شناسایی شد. وجود پرسش‌هایی در خصوص درستی این تشخیص، همزمانی حیات‌بخش استقراری با تپه‌قلعه، چگونگی ارتباط دو بخش با یکدیگر و تداوم حیات آن در دوره‌های بعد، منجر به تعریف یک طرح پژوهشیِ بلندمدت جهت پاسخگویی به سؤال‌ها و شناخت بیشتر این اثر باستانی گردید. این مقاله بر پایۀ پژوهشهای فصل دوم محوطۀ تاس تپه نگارش یافته و دربردارندۀ مطالبی در زمینه گسترۀ اثر، بررسیهای ژئومغناطیس، گمانه‌زنی و سپس تعیین حریم محوطه تاس تپه است. از جمله نتایج این فصل شناسایی محوطه‌ای از دورۀ اشکانی به وسعت 80 هکتار است که از دو بخش الف) تپه قلعه ب) بخش استقراری غیر محصور تشکیل شده است. بنا بر نتایج اولیه احتمالاً در دورۀ اشکانی استقرار در کل محوطه برقرار بوده اما در مقطعی استقرار در بخش ب متوقف می‌گردد در حالی که تپه‌قلعه تا دوران ساسانی مورد استفاده بوده است. سفال کلینکی یکی از مهم‌ترین یافته‌های فرهنگی این محوطه است که این نوع سفال از لحاظ گاهنگاری و گستردگیِ پراکنش دارای اهمیت است. موقعیت این محوطه در داخل کریدور نیز درخور توجه است زیرا می‌توان آن را حلقه ارتباطی بین محوطه‌های شمال کپه‌داغ از جمله نسا به داخل فلات ایران بشمار آورد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| خراسان؛ تاس تپه؛ گمانه‌زنی باستانشناختی؛ اشکانیان؛ سفال کلینکی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Tas Tape: A Parthian Site in Khorasan Based on Field Evidence and Preliminary Results | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Azita Mirzaye | ||
| Ph.D Graduated in Archaeology, Iranian Center for Archaeological Research (ICAR), Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Iran's eastern borders have been constantly affected by various events, especially the arrival of different ethnic groups in Central Asia in the form of migration or invasion. However, ancient sources provide researchers with little knowledge of such events, and this little information is specific to incidents that were widely considered a threat to the central government of Iran. Therefore, written sources do not answer the questions of archaeologists on political, military, various urban planning, and cultural interactions of Iran with its eastern neighbors. On the other hand, extensive and continuous field research that purposefully answers such questions has been limited and scattered. One of these researches is the purposeful activities that have been carried out in the middle part of the Kopet Dag -Aladagh corridor in the north of Khorasan in the last decade; and this has become the basis for the formation of other research by other researchers in this geographical area (albeit limited). "Tas Tape" is one of the sites in the northeast of Iran. Its location is in the middle part of the Kopet Dag -Aladagh corridor and the east of Quchan city. According to the results of two seasons of field research, this site is one of the important sites of the Parthian period that has been settled until the Sassanid period. Around Tas Tape, a large settlement site was identified during additional studies after archeological surveys in Quchan city. The existence of questions about the synchronicity of the settlement with the fort hill, how the two parts are related to each other, and the continuation of life until the Sassanid period led to the definition of a long-term research project to answer the questions and better understand this ancient monument. This article is based on the research conducted in the first season of this site, which includes reviewing the area of the site, geomagnetic surveys, and sounding for delimitation of the Tas Tape site. The results of this season include the identification of a site from the Parthian period with an area of 80 hectares, which consists of two parts: a) Fort mound b) Unenclosed settlement. According to preliminary results, the settlement probably was only in the Parthian period, but the fort hill was used until the Sassanid period. The Clinky pottery is the most significant cultural find on this site in terms of chronology and distribution of this type of pottery. The location of this site is also very remarkable because it is the link of the north of Kopet Dag sites, including Nisa, into the Iranian plateau. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Khorasan, Tãs Tape, Archaeological Excavations, Parthians, Clinky pottery | ||
| مراجع | ||
|
استروناخ، دیوید، (1379)، پاسارگاد: گزارشی از کاوش‌های انجام‌شده توسط مؤسسۀ مطالعات ایرانی بریتانیا (از سال 1961 تا سال 1963)، ترجمۀ دکتر حمید خطیب شهیدی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه).
افشاری، لیلا، (1392)، «مطالعه و گونه‌شناسی سفال پارتی در گورستان سنگ شیر همدان»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر امیر صادق نقشینه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر.
بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین. (1388)، تاریخ بیهقی. ج دوم.، دکتر محمدجعفر یاحقی با مهدی سیدی، تهران، سخن.
جعفری، محمدجواد. (1394). «نتایج لایه‌نگاری تپه ریوی»، خلاصه مقالات دومین همایش باستانشناسان جوان، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی.
دانا، محسن. علی‌اصغر محمودی نسب، سید رضا رافعی، میثم نیکزاد. (1397)، «گزارش مقدماتی فصل سوم کاوش تخچرآباد بیرجند»، مجموعه مقالات شانزدهمین گردهمایی سالانۀ باستانشناسی کشور، پژوهشکده باستانشناسی، تهران، پژوهشگاه، صص184- 182.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377)، ذیل «کشف»، زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی، ج12(قورج- گیانا)، تهران، دانشگاه تهران، ص 18364.
رهبر، مهدی. (1382)، کاوش باستانشناسی خورهه، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ نخست.
عطایی، محمدتقی. زارع، شهرام. (1388)، گزارش بررسی باستانشناسی شهرستان مانه و سملقان، [منتشرنشده]، تهران، پژوهشکده باستانشناسی.
قاسمی، پارسا. (1389)، «معرفی سازه‌های موسوم به تل خندق در قلمرو فارس باستان»، باستانشناسی ایران، شمارۀ 1، صص 96- 86.
ﮔﺎراژﻳﺎن، ﻋﻤﺮان، جواد جعفری و علی هژبری،(1389)، «گزارش پژوهشهای باستانشناسی به منظور مستندسازی ساختارهای معماری تپه قلعهخان؛ با تأکید بر دورۀ تاریخی»، پژوهشهای باستانشناسی مدرس، سال دوم، شمارۀ 3، بهار و تابستان.
لباف خانیکی، میثم. روکو رانته. (1399)، «فصل اول بررسی و کاوش برنامه پنج ساله باستانشناسی محوطه ویرانشهر»، مجموعه مقالات کوتاه هجدهمین گردهمایی سالانه باستانشناسی ایران، تهران، پژوهشگاه، صص732- 727.
مارکوارت، یوزف. (1373)، ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی، ترجمۀ دکتر مریم میراحمدی، تهران، اطلاعات.
محمد بن نجیب بکران. (1341)، جهان‌نامه، به تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: کتابخانۀ ابنسینا، ص 86.
محمدی‌فر، یعقوب، (1384)، بررسی و تحلیل آثار و استقرارهای اشکانی در زاگرس مرکزی، رساله دکتری،استاد راهنما: دکتر رحیم صراف، دانشگاه تربیت مدرس، [منتشرنشده].
میرزایی، آزیتا. (1388 الف)، بررسی باستانشناسی شهرستان شیروان [منتشرنشده]، تهران، پژوهشکده باستانشناسی.
میرزایی، آزیتا. (1388 ب)، بررسی باستانشناسی شهرستان فاروج [منتشرنشده]، تهران، پژوهشکده باستانشناسی.
میرزایی، آزیتا. (1397). «بررسی باستانشناختی شهرستان قوچان»، مجموعه مقالات شانزدهمین گردهمایی سالانۀ باستانشناسی کشور، پژوهشکده باستانشناسی، تهران، پژوهشگاه، صص416- 420.
میرزایی، آزیتا. (1399 الف). «گونه‌شناسی قلعه‌های اشکانی و ساسانی شمال خراسان و تعیین جایگاه سیاسی و اجتماعی منطقه بر اساس تعاملات فرهنگی آن»، مطالعات باستانشناسی پارسه، شمارۀ 12، سال چهارم، تابستان، صص. 119 - 99.
میرزایی، آزیتا. رضا مهرآفرین، سید رسول موسوی حاجی. (1399 ب)، «نقش عوامل محیطی در مکان گزینی و تکوین محوطه‌های اشکانی شمال خراسان (بخش میانی کریدور کپه‌داغ- آلاداغ)»، مطالعات باستانشناسی، دورۀ 12، شمارۀ 3، پاییز، صص. 342- 327.
نامی، حسن. بهمن فیروزمندی، محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار، (1396)، «تحلیل و گاهنگاری پیشنهادی شهر اشکانی«شهر تپه» چاپشلو در شهرستان دره گز»، پژوهشهای باستانشناسی ایران، دورۀ 7، شمارۀ 13، تابستان، صص 142- 123.
سازمان نقشه‌برداری، (1365)، نقشه زمین‌شناسی، ش. ک- 4.
ولسکی، یوزف. (1383)، شاهنشاهی اشکانی، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، تهران، ققنوس.
هرینگ، ارنی. (1376)، سفال ایران در دوران اشکانی، ترجمۀ حمیده چوبک، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه).
Afshari, L. 2013. Study and typology of Parthian pottery in Sang Shir Cemetery, Hamadan, Master Thesis, Dr. Amir Sadegh Naghshineh, Islamic Azad University, Abhar Branch, [In Persian]. Alizadeh, A. 1996. Chogha Mish, Vol.1, the First Seasons of Excavations 1961-1971, Part 2: Plates, Chicago: The University of Chicago. Ataiee, M. T. Zare, Sh. 2009. Archaeological Survey of Maneh and Samalghan, Tehran: ICAR Documentation Center [Unpublished] [In Persian]. Bader, A. GAIBOV, V. GUBAEV, A. KOŠELENKO, G. LAPŠIN, A. NOVIKOV, S, 2002, “Ricerche nel Complesso Del Tempio Rotondo a Nisa Vecchia”, Parthica 4, pp. 9-45. Bayhaqi, A.M.H. 2009, History of Bayhaqi, Dr. Mohammad Jafar Yahaghi with Mehdi Seyedi, Tehran: Sokhan. First edition, second edition, Volume II, [In Persian]. Bousharlat, M. and O. Lecomte, 1987, Fouilles de Tureng Tepe, Les Périodes Sassanides ET Islamiques, Paris: CRNS. Carter, R. A., K. Challis, S. M. N. Priestman, H, Tofoghian, 2006, “The Bushehr Hinterland: Results of the First Season of the Iranian-British Archaeological Survey of Bushehr Province, November-December 2004”, Iran, vol. 44, pp. 63-104. Dana, M, A. A Mahmoudi Nasab, S. Rezarafei, M. Nikzad. 2018, “Preliminary report of the third chapter of Takhcharabad Birjand excavation”, Proceedings of the 16th Annual Archaeological Conference of the country, Archaeological Research Institute, Tehran: Research Institute, pp. 182-184, [In Persian]. Dehkhoda, A. A. 1998. under "Kashaf", under the supervision of Dr. Mohammad Moin and Dr. Seyed Jafar Shahidi, Volume 12 (Qorj-Guyana), Tehran: University of Tehran, p. 18364, [In Persian]. Deshayes, J. 1976, “Rapport Préliminaire sur la onziéme campagne de fouille á Toreng Tappeh”, Proceedings of the IVth Annual Symposium, Tehran, pp.306-307. Garajian, O. Jafari, J. Hojbari, A. 2010. “Archaeological research report to document the architectural structures of Qala-e-Khan Tape; With emphasis on the historical period.” Modarres Archaeological Research, Second Year, No. 3, Spring and Summer. PP. 200-161. [In Persian]. Gennadij, A. Koshelenko, Vasif, A. Gaibov, 2014, “The Avestan Vara and the early Towms of Central Asia”, Parthica 16, pp. 69-91. Ghasemi, P. 2010. “Introduction of the structures called Tal Khandagh in the territory of ancient Persia”, Archeology of Iran, No. 1, pp: 96-86, [In Persian]. Hauser, Stefan. 2013. The Arsacids (Parthians), D.T. Potts (Edited), Ancient Iran, PP.728-750, Oxford University Press. Heremann, G. 2000. “The International Merv Project, Preliminary Report on the Eighth Season (1999)”, Iran, 38, pp. 1-31. Herring, E. 1997. Iranian pottery during the Parthian period, translated by Hamideh Chubak, Tehran: Cultural Heritage Organization (Research Institute), [In Persian]. Invernizzi, A. & Lippolis, C. (eds.), 2008. Nisa Partica, Ricerche Nel Comlesso Monumental Arsacide 1990-2006, Le Lettere (Monografi di Mesopotamia IX), Firenze. Jafari, M. J. 2015. “Results of Stratigraphy Rivi Tape”, Abstracts of the Second Conference of Young Archaeologists, Tehran: Cultural Heritage Research Institute, [In Persian]. Jakubiak, K., 2006. “The Origin and Development of Military Architecture in the Provence of Parthava in the Arsacid Period”. Iranica Antiqua, Vol. XLI, Pp: 127-150. Kaim, B. 2008. “The Parthian Settlements in the Serakhs Oasis”, Parthica. 10, pp. 129- 134. Keall, E. J. 1994. “How many Kings did the Parthian King of Kings Rule?” Iranica antiqua, 29. p.253 Kiani, M. Y. 1982. Parthian Sites in Hyrcania, the Gurgan Plain, Berlin: Ditrich Reimer Verlag. Koshelenko, G.A. 2007. The fortifications at Gobekly-depe, after Alexandre, in: Cribb, J. & Georgina Herrmann (eds.), Central Asia before Islam, The British Academy, Oxford University Press, Oxford, 269-284. Labaf Khaniki, Meysam. Rocco rent. 2021, “The first chapter of reviewing and exploring the five-year archeological plan of Viranshahr area”, a collection of short articles of the 18th annual Iranian Archaeological Conference, Tehran: Research Institute, pp.727-732, [In Persian]. Lippolis, C. 2010. “Notes on Parthians Nisa on the Light of New Reserch”, Jourval of Historical, Philological and Cultural Studies.pp.36-46. Mapping Organization, 1986, Geological Map: Sh. K.4. Marquardt, J. 1994. Iranshahr based on the geography of Musa Khorni, translated by Dr. Maryam Mirahmad, Tehran: Etelaat. First Edition, [In Persian]. Masson, M. E., 1949. Reports “Trudy JuTAK I”, Ašhabad, 5-259, 326-331, 373-421. Mirzaye, A. 2009 a. Preliminary Report of Archaeological Survey of Shirvan, Tehran: ICAR Documentation Center [Unpublished] [In Persian]. Mirzaye, A. 2009 b. Preliminary Report of Archaeological Survey of Farooj, Tehran: ICAR Documentation Center [Unpublished] [In Persian]. Mirzaye, A. 2018. “Preliminary Report of the Archaeological Survey of Quchan”, Proceedings of the 16th Annual Archaeological Conference of the country, (Collection of Short Articles 2016), by R. Shirazi, Vol. 1, ICAR, pp. 421-416, [In Persian]. Mirzaye, A. 2020 a. “Typology of Parthian and Sassanid Forts in North Khorasan and determining the political and social status of the region based on its cultural interactions”, Archaeological Studies of Parseh, No. 12, fourth year, summer, pp. 99- 119, [In Persian]. Mirzaye, A., R. Mehrafarin, S. R. Mousavi Haji. 2020 b, “The Role of Environmental Factors in the Location and Development of Parthian Sites in North Khorasan (the middle part of the Kopet Dagh-Aladagh corridor)”, Archaeological Studies, Volume 12, Number 3, Autumn, p. 327- 342, [In Persian]. Mohammadifar, Y, 2005. Study and Analysis of Parthian Settlements in the Central Zagros, PhD thesis, Dr. Rahim Sarraf, Tarbiat Modares University, [unpublished], [In Persian]. Muhammad ibn Najib Bakran. 1962, Jahannameh, edited by Mohammad Amin Riahi, Tehran: Ibn Sina Library, p. 86, [In Persian]. Nami, H., B. Firoozmandi, M. I. Ismaili Jelodar, 2017, “Analysis and Proposed Chronology of the Parthian city" Shahr Tappeh "Chapshloo in Darhogaz city”, Iranian Archaeological Research, Volume 7, Number 13, Summer, p. 123- 142, [In Persian]. Pilipko, V. N. 1996. Staraja Nisa, Zdenie s kvadratnym zalom, Moskva. Priestman, S. 2013. Sasanian Ceramics from the Gorgān Wall and Other Sites on the Gorgān Plain, in: Persia’s Imperial Power in Late Antiquity, The Great Wall of Gorgān and Frontier Landscapes of Sasanian Iran, ed. By E. Sauer et al., pp. 447-534. Puschnigg, G. 2006. Ceramics of the Merv Oasis, Recycling the City, California: Left Coast Press. Rahbar, M. 2003. Khorhe Archaeological Excavation, Tehran: Scientific and Cultural, First Edition, [In Persian]. Ricciardi, V. 1980. “Archaeological Survey in The Upper Atrak Valley (Khorassan, Iran): Preliminary Report”, Mesopotamia, 15: 51-71. Stronach, D. 2000. Pasargad: A report on the excavations carried out by the British Institute of Iranian Studies (from 1961 to 1963), translated by Dr. Hamid Khatib Shahidi, Tehran: Cultural Heritage Organization (Research Institute), [In Persian]. Trinkaus, K. M. 1981. The Partho-Sassanian Northeast Frontier: Settlement in the Damghan Palin Iran, Ph.D. Disseration, University of Pennsylvania. Tucker, Jonathan. 2003. The Silk Road (Art and History), in North Amircan by Art Media Resources Ltd. Vahdati, A. A. 2015. “Preliminary report on the Archaeological Survey in Esfarāyen country, Northeastern, Iran”, AMIT. 25, pp. 261- 287. Wolski, Jozef. (2004), Parthian Empire, Translated by Morteza Saqebafar, Tehran: Ghoghnos. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 524 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 469 |
||