پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,501 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,104,013 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,210,036 |
سه الگوی رفتاری خوراک ایرانیان | ||
| پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران | ||
| مقاله 11، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19، شهریور 1399، صفحه 257-278 اصل مقاله (600.32 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/ijar.2021.297565.459589 | ||
| نویسنده | ||
| یعقوب خزائی* | ||
| تاریخ ـ تاریخ اجتماعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی | ||
| چکیده | ||
| غذا و خوراک از مهمترین نیازها و فعالیت های اجتماعی بشری است که بدون آن امکان تکوین و بسط دیگر توانش های انسانی وجود ندارد. یکی از ویژگی های بنیادین فرهنگی هر جامعه آداب مربوط به خوراک مردمان آن جامعه است. مساله اساسی نوشتار از این قرار است که آیا می توان برای ساخت فرهنگی خوراک ایرانیان الگوهایی ترسیم و طراحی کرد؟ و اینکه چه تغییراتی در ساخت فرهنگ غذایی ایرانیان در خلال تاریخ به وجود آمده است؟ فرضیه اصلی نوشتار متضمن این ایده است که میان نوع جامعه و کنش هایی غذایی مردم ایران ارتباط وثیقی برقرار بوده است بطوریکه در جامعه گماینشافتی ایران ماقبل معاصر کنش های جمعی در رفتارهای غذایی سیطره داشته است و با پیدایش جامعه گزلشافتی رفتارهای فردی بر عرصه غذا حکمفرما می گردد. نتایج پژوهش موید سه پارادایم غذایی می باشد: کهن الگوی ایرانی، الگوی عربی ـ اسلامی و پارادایم مدرن که هر یک واجد خصائص خاص خود هستند. در کهن الگوی ایرانی ابزار فلزی چون قاشق و کارد استعمال می شده است، در حالی که در الگوی عربی ـ اسلامی غذا با سه انگشت دست صرف می شده است. دو الگوی نخست با وجود تمایزاتشان، برآمده از جامعه گماینشافتی بوده و در این سطح کنش های جمعی همچون «همکاسه شدن» که جلوه ای از همبستگی اجتماعی می باشد، سیطره دارد. اما در پارادایم سوم که از فرنگ وارد شده است، کنش فردگرایانه همچون استعمال قاشق، چنگال، کارد و بشقاب اختصاصی غلبه دارد که این ساخت فرهنگی جلوه ای از جامعۀ گزلشافتی به شمار می آید. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| غذا؛ فرهنگ؛ گماینشافت؛ گزلشافت؛ فردیناند تونیس؛ جامعه شناسی غذا | ||
| مراجع | ||
|
منابع
ابن عربشاه (2536). زندگانی شگفت‌آور تیمور ترجمة کتاب عجائب المقدور فی اخبار تیمور، ترجمة محمدعلی نجاتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق (1381). الفهرست، ترجمة محمدرضا تجدد، تهران: اساطیر.
آشپزباشی، میرزا علی‌اکبرخان (1353). سفرة اطعمه، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
ابن‌بطوطه (1376). سفرنامة ابن‌بطوطه، ترجمة محمدعلی موحد، جلد اول، چاپ ششم، تهران: آگه.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1382). مقدمه، ترجمة محمد پروین گنابادی، جلد اول، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
الارجانی، فرامرز بن خداداد بن عبدالله کاتب (1338). سمک‌عیار، به تصحیح پرویز ناتل خانلری، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
استرآباد نامه (سه سفرنامه، وقف‌نامه و سرگذشت)(1386). به کوشش مسیح ذبیحی، چاپ چهارم، تهران: امیر کبیر.
اشپولر، برتولد (1365). تاریخ مغول در ایران، ترجمة محمود میرآفتاب، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
الاعسم، محمدعلی (بی تا). الاطعمه و الاشربه، شرح و تعلیق عبدالرزاق الاعسم، بی‌جا: بی‌نا.
افضل الملک، غلامحسین خان (1361). افضل التواریخ، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
المستنصر بالله ثانی (1950). پندی‌ات جوانمردی، به اصلاح ایوانف، بمبئی: مطبع قادری.
اورسل، ارنست (1382). سفرنامة قفقاز و ایران، ترجمة علی‌اصغر سعیدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
برودل، فرنان (1372). سرمایه‌داری و حیات مادی، ترجمة بهزاد باشی، تهران: نشر نی.
بریان، پی‌یر (1379). تاریخ امپراتوری هخامنشیان، ترجمة مهدی سمسار، جلد اول، چاپ سوم، تهران: زریاب.
بزرگ امید، ابوالحسن (1335). از ماست که برماست، بی‌جا: چاپ پیروز.
بسحق اطعمه شیرازی (1382). کلیات بسحق اطعمه شیرازی، به تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران: میراث مکتوب.
بناکتی، داود بن محمد (1378). تاریخ بناکتی، به تصحیح جعفر شعار، چاپ دوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
بنجامین، ساموئل گرین ویلر (بی‌تا). ایران و ایرانیان (خاطرات و سفرنامه)، به اهتمام رحیم رضازاده ملک، بی‌جا: بی‌نا.
بوردیو، پی‌یر (1391). تمایز: نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: نشر ثالث.
بهرامی، عسکر (1389). «آشپزی دورة صفوی»، مجلة گزارش میراث، سال 5، شماره 41.
بی‌بی خانم استرآبادی (1371). معایب الرجال، جلد اول، بی‌جا: سلسله انتشارات نگرش و نگارش زن.
بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین (1385). تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، جلد دوم، چاپ دهم، تهران: مهتاب.
پلوتارک (1338). حیات مردان نامی، ترجمة رضا مشایخی، جلد چهارم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
پهلوی، اشرف (1376). من و برادرم (خاطرات اشرف پهلوی)، چاپ دوم، تهران: نشر علم.
تاورنیه، ژان باتیست (1389). سفرنامة تاورنیه، ترجمة حمید ارباب شیرانی، چاپ دوم، تهران: نیلوفر.
جاماسب جی به دستور منوچهر جی جاماسب - آسانا (گردآورنده ) (1371). متون پهلوی (خسرو وریدک)، گزارش سعید عریان، تهران: کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران.
حسن ابراهیم حسن (1392). تاریخ سیاسی اسلام، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چاپ پنجم، تهران: بدرقة جاویدان.
خواجه نصیرالدین طوسی (1360). اخلاق ناصری، به تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
خوارزمی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1362). مفاتیح‌العلوم، ترجمة حسین خدیو جم، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
دالمانی، هانری رنه (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمة همایون فره‌وشی، تهران: امیرکبیر.
دریابندری، نجف (1384). کتاب مستطاب آشپزی از سیر تا پیاز، جلد اول، چاپ هفتم، تهران: نشر کارنامه.
دلاواله، پیترو (1370). سفرنامة پیترو دلاواله، ترجمة شجاع‌الدین شفا، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
راسل، برتراند (بی‌تا). جهانی که من می‌شناسم، ترجمة روح‌الله عباسی، بی‌جا: بی‌نا.
ستندیج، تام (1394). خوراک و تاریخ، ترجمة محسن مینوخرد، تهران: نشر چشمه.
سرنا، کارلا (1362). آدم‌ها و آئین‌ها در ایران، ترجمة علی‌اصغر سعیدی، تهران: زوار.
شرلی، آنتونی و رابرت شرلی (1386). سفرنامة برادران شرلی، به کوشش علی دهباشی، تهران: مؤسسة انتشارات نگاه.
سنت، ریچارد (1391). اقتدار، ترجمة باقر پرهام، تهران: پردیس دانش.
سیف‌الدوله (1364). سفرنامة سیف‌الدوله معروف به سفرنامة مکه، به تصحیح علی‌اکبر خداپرست، تهران: نشر نی.
شین جو، سوزوکی (1393). سفرنامة سوزوکی شین‌جو سفر به فلات ایران (1323 ه‌ق)، ترجمة هاشم رجب‌زاده و کینجی ئه اورا، تهران: طهوری.
صدیق، عیسی (1340). یادگار عمر، جلد اول، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی طبع کتاب.
طباطبایی، سید محمدحسین (1389). سنن النبی، ترجمة محمدهادی فقهی، به کوشش سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
طبری، محمد بن جریر (1386). تاریخ بلعمی، ترجمة ابوعلی بلعمی، به تصحیح ملک‌الشعرای بهار و محمدپروین گنابادی، تهران: هرمس.
طبری، احسان (بی‌تا). جامعة ایران در دوران رضاشاه، بی‌جا: انتشارات انجمن دوستداران احسان طبری.
ظل‌السلطان، مسعود میرزا (1362). تاریخ مسعودی، تهران: دنیای کتاب.
عضدالدوله، سلطان احمد میرزا (1376). تاریخ عضدی، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، نشر علم.
فتوت‌نامه‌ها و رسائل خاکساریه (بی‌تا). به تصحیح مهران افشاری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فکوهی، ناصر (1387). «انسان‌شناسی خوراک: نگاهی به مفهوم غذاهای قومی-جماعتی»، در: خوراک و فرهنگ (صص 28-39)، به کوشش علیرضا حسن‌زاده، تهران: نشر مهرنامگ.
فووریه، ژوانس (1395). سه سال در دربار ایران، ترجمة عباس اقبال، به کوشش همایون شهیدی، چاپ سوم، تهران: دنیای کتاب.
فووریه، ژوانس (1385). سه سال در دربار ایران (از 1306 تا 1309 ه‌ق)، ترجمة عباس اقبال، تهران: نشر علم.
قزوینی رازی، عبدالجلیل (1331). کتاب النقض، به تصحیح سید جلال‌الدین حسینی ارموی، بی‌جا: بی‌نا.
کخ، هایدماری (1380). از زبان داریوش، ترجمة پرویز رجبی، چاپ هشتم، تهران: کارنگ.
کریچلی، سایمون (1385). «واسازی و عمل‌گرایی- دریدا رندی در حوزة خصوصی است یا لیبرالی در حوزة عمومی؟»، در: دیکانستراکشن و پراگماتیسم، ترجمة شیوا رویگریان، تهران: گام نو.
کرزن، ج. ن. (1373). ایران و قضیة ایران، ترجمة غلامعلی وحید مازندرانی، جلد دوم، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کمپفر، انگلبرت (1363). سفرنامة کمپفر، ترجمة کیکاوس جهانداری، چاپ سوم، تهران: خوارزمی.
کوتز بوئه، موریس دو (1365). مسافرت به ایران، ترجمة محمود هدایت، تهران: انتشارات جاویدان.
گزنفون (بی‌تا). سیروپدی یا کورش نامه، ترجمة رضا مشایخی، بی‌جا: بی‌نا.
لاو، آلکس (1395). مفاهیم بنیادی نظریة اجتماعی کلاسیک، ترجمة فرهنگ ارشاد، تهران: آگه.
لوگوف، ژاک (1391). اروپا مولود قرون وسطی، ترجمة بهاءالدین بازرگانی گیلانی، چاپ دوم، تهران: کویر.
مخبرالسلطنه (1329). خاطرات و خطرات، تهران: شرکت چاپ رنگین.
مستوفی، عبدالله (1384). شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی اداری قاجاریه، جلد اول، چاپ پنجم، تهران: زوار.
مسعود سعد سلمان(1364). دیوان مسعود سعد، به تصحیح مهدی نوریان، جلد اول، اصفهان: انتشارات کمال.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1360). مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمة ابوالقاسم پاینده، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مشکور، محمدجواد (1345). «مقام شاه در ایران باستان»، بررسی‌های تاریخی، شمارة 1 و 2، ص 36 ـ 1
معدن کن، معصومه (1382). بزم دیرینة عروس (شرح پانزده قصیده از دیوان خاقانی)، چاپ چهارم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
معیرالممالک، دوستعلی‌خان (1361). یادداشت‌هایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه، تهران: نشر تاریخ ایران.
مناظر احسن، محمد (1369). زندگی اجتماعی در عهد حکومت عباسیان، ترجمة مسعود رجب‌نیا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
نادر میرزاقاجار (1386). خوراک‌های ایرانی، پژوهش احمد مجاهد، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نرسیسیانس، امیلیا (1387). «خوراک، تابو و مرزهای هویتی»، در: خوراک و فرهنگ (صص 81-92)، به کوشش اسماعیل حسن‌زاده، تهران: نشر کارنامگ.
نظامی عروضی سمرقندی (1376). چهار مقاله، به تصحیح سعید قره‌بگلو و رضا انزابی‌نژاد، تهران: جامی.
وامبری، آرمین (1381). زندگی و سفرهای وامبری، ترجمة محمدحسین آریا، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
هالینگبری، ویلیام (1363). روزنامة سفر هیئت سرجان ملکم به دربار ایران در سال‌های 1799، 1800 و 1801، ترجمة امیرهوشنگ امینی، تهران: کتاب‌سرا.
هکینگ، یان (1380). «اصلاح نفس»، در: فوکو در بوتة نقد، ترجمة پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
هگل، گ. و (1387). عقل در تاریخ، ترجمة حمید عنایت، چاپ چهارم، تهران: انتشارات شفیعی.
نسخة خطی فتوت‌نامة قصاب، آرشیو مجلس شورای اسلامی، به شمارة 9/8898
Adamson, M. W. (2004). Food in Medieval Times, London: Green Wood Press.
Baudrillard, J. (1975). The Mirror of Production (M. Poster, Trans), St. Louis: Telos Press.
Berlin, I. (1959). Karl Marx: His Life and Environment, Great Britain, Oxford University Press
Elias, N. (2000). The Civilizing Process (E. Jephcott, Trans), Vol 1, Oxford, Blackwell
Herodotus, (1975). The Persian Wars: Books I Џ (A. D. Godley, Trans), London: Cambridge University press.
Procopius of Caesarea, (1962). History of the Wars: Book Ѵ (H. B. Dewing, Trans), London: Loeb Classical Library.
Tönnies, F. (2001). Community and Civil Society (J. Harris, & M. Hollis, Trans), United Kingdom: Cambridge University Press.
Warde, A. (2006). The Cambridge Dictionary of Sociology, London: Cambridge University Press.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 411 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 328 |
||