پژوهش حاضر به دنبال شناسایی اولین اندیشه‌ها پیرامون تحلیل اجتماعی و فرهنگی کودک و کودکی در ایران و همچنین شناسایی اولین متفکرانی که به دنبال مطالعه‌ی جامعه-شناسانه‌ی کودک و کودکی بودنده‌اند، می‌باشد. چنین اقدامی پاسخی در برابر نادیده‌انگاری سهم جوامع شرقی در فضای علمی جامعه‌شناسی کودکی در جهان است. رویکرد پژوهش حاضر کیفی تاریخی و با روش تحلیل اسنادی است. نتایج نشان می‌دهند که با وجود اندیشه‌های فلسفیِ متفکرانی چون فارابی، بوعلی‌سینا، ابن مسکویه، خواجه نصیر، غزالی، ملاصدرا، ابن‌خلدون که پیرامون کودک و کودکی بحث کرده‌اند، بر اساس جریان‌ها و وقایع اجتماعی و فرهنگی بخصوص چالش‌های علما با برنامه‌های سکولارسازی حکومت پهلوی، کسانی چون مطهری، شریعتی و فلسفی، نگاه مبتنی بر زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی نسبت به کودک و کودکی در ایران را آغاز کردند. آنها در فضای فکری خودشان یک جامعه‌ی ایده‌آل را متصور هستند که مهمترین شاخصه آن دین اسلام با محوریت آیین تشیع است. لزوم چنین جامعه‌ای از نظر آنها وجود کنشگرانی با شخصیت و روحیه‌ی مذهبی شیعی می‌باشد، به همین دلیل کودکان از نظر آنها کنشگران بالقوه‌ای برای جامعه‌ی ایده‌ال مورد نظر هستند که باید با آموزش‌های مذهبی، آماده شوند. به همین دلیل به نظر آنها مهمترین ساختار در جامعه‌ی فعلی، نظام تعلیم و تربیت است؛ مهمترین کنشگران در جامعه فعلی، کودکان هستند؛ مهمترین متخصصان در جامعه‌ی فعلی علما و متخصصان دینی و مهمترین نقش‌ها در جامعه‌ی فعلی، نقش والدین، مربیان و معلمان به عنوان نیروهای اصلی تعلیم و تربیت کودکان می‌باشند. بنابراین کودکان و کودکی موضوع مورد تمرکز اندیشه‌های هر سه متفکران قرار گرفت.
آزادمنش، سعید (1393). تبیین ماهیت دوران کودکی از منظر رویکرد اسلامی: عمل و اهداف «تربیت» اخلاقی کودک بر اساس آن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. استاد راهنما: نرگس سجادیه، در رشتۀ تاریخ و فلسفه آموزشی و پرورش، دانشگاه تهران.
اعرافی، علیرضا (1377). آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن. تهران: سمت.
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه (1380). فلسفۀ تعلیم و تربیت. با همکاری علی‌محمد کاردان و همکاران، جلد 1، چاپ چهارم، تهران: نشر سمت.
پستمن، نیل (1395). نقش رسانه‌های تصویری در زوال دوران کودکی. ترجمۀ صادق طباطبایی، چاپ پنجم، تهران: اطلاعات.
جیمز، آلیسون و کریس جنکس، آلن پروت (1393). درآمدی بر مطالعات کودکی. ترجمۀ علیرضا کرمانی و علیرضا ابراهیم‌آبادی، تهران: ثالث.
حائری، عبدالهادی (1364). تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق. چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
خسرونژاد، مرتضی (1384). مفهوم کودکی و هدف ادبیات کودک، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 22(4)، 154- 168.
دوانی، علی (1399). نهضت روحانیون ایران. جلد 2، چاپ سوم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ذکایی، محمد سعید (1395). درآمدی بر مطاعات کودکی در ایران. تهران: آگاه.
روشنفکر، پیام و همکاران (1398). وضعیت اجتماعی کودکان در ایران. تهران: آگاه.
زیباکلام مفرد، فاطمه (1384). مکتب فلسفی لیبرالیسم آموزشی و اسلام. تفرش: دانشگاه تفرش.
شریعتی، علی (1395). مکتب تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: چاپخش.
شریعتی، علی (1396). یک جلوش تا بی‌نهایت صفرها. تهران: کتابخانه الکترونیکی امین.
شریعتی، علی (1395). گیاه‌شناسی. ترجمۀ سید امیرمهدی شبیری‌نژاد، تهران: قلم.
شعبان، مریم (1396). اجرای حقوق کودک در ایران:شناسایی اولویت‌های حمایت از کودکان در استان مرکزی، کارفرما: دفتر امور بانوان و خانوادۀ استانداری مرکزی.
شعبان، مریم (1399). تحلیل جامعه‌شناختی کودکی در ایران: ظهور و دگردیسی، رسالۀ دکتری در رشتۀ جامعه‌شناسی، استاد راهنما: دکتر تقی آزاد ارمکی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
شیخ صدوق و ابن بابویه، محمد بن علی (1413). من لایحضره الفقیه، جلد 63، چاپ دوم، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.
فلسفی محمدتقی (1395). کودک از نظر وراثت و تربیت، جلد دوم، تهران: فرهنگ اسلامی.
فیروز، فیروزه (1379)؛ سیر پیدایی و گسترش کودکستان‌ها (1300- 1320 شمسی). مجلۀ گنجینه اسناد، 37 و 38، 68- 75.
کریمخانی زند، مصطفی (1391). پیدایش مدرسۀ جدید در ایران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. استاد راهنما: دکتر حسین کچویان، در رشتۀ جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران.
کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق (1407). الکافی، به تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، جلد، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب اسلامیه.
کمبریج (1371).سلسلۀ پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج. ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
مطهری، مرتضی (1392). داستان راستان. جلد اول و دوم، تهران: کتابخانۀ الکترونیکی نسیم مطهر.
مطهری، مرتضی (1380). فطرت. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1386). تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: صدرا.
ملکی، حسن (1383). اصول تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه شهید مرتضی مطهری، نشریۀ علوم انسانی مصباح، 50، 103- 126.
نش، کیت (1394). جامعه‌شناسی سیاسی معاصر، جهانی‌شدن، سیاست، قدرت، ترجمۀ محمدتقی دلفروز، چاپ سیزدهم، تهران: کویر.
وودهد، مارتین (1397). جستاری در مطالعات کودکی، ترجمۀ زینب غنی و همکاران، تهران: جامعه‌شناسان.
همائی، جلال‌الدین (1368). غزالی‌نامه، چاپ سوم، تهران.
Bühler-Niederberger, D. (2010). Childhood Sociology in Ten Countries Current Outcomes and Future Directions, Current Sociology,58(2), 369-384.
Mayall, B. (2013). History of the Sociology of Childhood, London: Institute of Education Press.
Turmel, A. (2008). A Historical Sociology of Childhood: Developmental Thinking, Categorization and Graphic Visualization, Published in the United States of America by Cambridge University Press, New York.
