1استادیار، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران
2دانشجوی دکتری دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران
چکیده
هر جامعه نظام تربیتی و آموزشی مناسب با ساختارهای سیاسی و اجتماعی و زمانی خود را می‌طلبد. از آنجا که زیست عشایری از سبک‌های برجسته زندگی در ایران بوده است، نگارندگان با تمرکز بر ایل قشقایی و نگاهی جامعه‌شناختی _ نهادگرایانه در این پژوهش به تبیین و بررسی آموزش عشایری در ایران معاصر از دوران پهلوی اول تا جمهوری اسلامی می‌پردازند. براساس رویکرد نهادگرایی، نهادها برحسب نیاز و برای انجام کارویژه‌های خاصی ایجاد می‌شوند، طی زمان تغییر می‌یابند، و حتی دوام نهادها نیز به پایداری کارویژه‌های آنها بستگی دارد. فرایند شکل‌گیری و گسترش آموزش در جامعه عشایری مانند هر نهاد اجتماعی و سیاسی دیگری در طول تاریخ با تغییر و تحولات فراوانی همراه بوده است. در این مطالعه با استفاده از روش کیفی مبتنی بر اطلاعات و داده‌های تاریخی موجود گردآوری‌شده براساس مشاهده اشتراکی، مصاحبه، تحلیل داده‌های رویدادها و تحلیل گفتمانی از سوی پژوهشگران برجسته، و تحلیل و استنباط فردی، تلاش می‌شود به دو پرسش پاسخ داده شود: 1. نظام آموزش عشایری چه کارویژه‌ها و پیامدهایی داشته است؟ 2. چرا و چگونه این نظام آموزشی در ایران تحت تأثیر ساختار قدرت دولت قرار می‌گیرد؟ در فرضیه پژوهشی، استدلال می‌شود که شکل‌گیری آموزش و پرورش عشایری در ایران تحت تأثیر ذهنیت روشنفکران و سیاستمداران ایرانی نسبت به مسئله ایلی و ساختار قدرت دولت قرار داشته است، و به تغییرات اجتماعی و فرهنگی منجر شده که شامل تمرکز قدرت به نفع دولت مرکزی، زوال قدرت و سلسله‌مراتب ایلی، ادغام عشایر و همبستگی هویتی بوده است.
بک، لوئیز. (1396)قشقایی‌های ایران، ترجمه حمیدرضا جهاندیده. قم: نظاره.
بهمن‌بیگی، محمد. (1397) به اجاقت قسم. شیراز: همارا، چ 7.
حیدری، سلیمان؛ فاطمه بینشی‌فر. (1396) «بررسی نقش اصل 4 ترومن در آموزش و پرورش عشایری فارس،» فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، 27، 35: 55-35، <DOI:10.22051/HII.2017.11218.1187>
خالقی‌دامغانی، احمد؛ ریحانه قراباغی. (1391) «نظام سیاسی، آموزش و مشروعیت‌سازی،» فصلنامه مطالعات سیاسی، 5، 17: 116- 97. در: http://jourm.iauaz.ac.ir/article_535300.html (Accessed 2 June 2020).
صفی‌نژاد، جواد. (1395) جامعه‌شناسی ایلات و عشایر ایران. تهران: سمت.
طبیبی، حشمت‌الله. (1380) مبانی جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی ایلات و عشایر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ 4.
فاضلی، حبیب‌ا.؛ میلاد یزدان‌پناه. (1399، زمستان) «نظام معنایی و کارکردهای سیاسی و اجتماعی اجاق و آتش در میان قشقایی‌ها،» فصلنامه مطالعات ملی ایران، 21، 4: 100-85. در: http://rjnsq.sinaweb.net/article_120491_c390d711bc3249efbff456b2954888bd.pdf (Accessed 14 October 2020).
مرکز آمار ایران. (1399، مهر) «نتایج پایه سرشماری ثبت مبنایی عشایر کوچنده کشور 1399»، در: https://amar.org.ir/Portals/0/News/1399/sabt-asher.pdf (Accessed 2 June 2020).
منشادی، مرتضی؛ بهروز اسمعیل‌زادگان. (1397) «نهادهای ایدئولوژیک و استمرار حکومت پهلوی دوم 1320 تا 1357»، فصلنامه دولت‌پژوهی، 5، 20: 219-171، <DOI: 10.22054/tssq.2020.10926>
نش، کیت. (1396) جامعه‌شناسی سیاسی معاصر، جهانی‌شدن، سیاست، قدرت، ترجمه محمدتقی دلفروز. تهران: کویر، چ 15.
نصیری‌طیبی، منصور. (1388) نقش قشقایی‌ها در تاریخ و فرهنگ ایران. تهران: وزارت علوم و تحقیقات فناوری معاونت فرهنگی و اجتماعی، دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.
———. (1393) ایل قشقایی در تاریخ معاصر ایران. تهران: پردیس دانش.
نظری، علی؛ میلاد یزدان‌پناه. (1397) «ساخت سیاسی- اجتماعی ایل و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت‌بخش قدرت؛ مطالعه موردی ایل قشقایی»، تحقیقات فرهنگی ایران، 12، 2: 210-183، <DOI:10.22035/JICR.2019.1893.2478>.
نورث، داگلاس سی. (1385) نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصاد، ترجمه محمدرضا معینی. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
واعظ‌شهرستانی، نفیسه. (1388) سیاست عشایری دولت پهلوی اول. تهران: تاریخ ایران.
Cronin, Stephanie. (2007) Tribal Politics in Iran: Rural Conflict and the New State, 1921-1941. London: Routledge.
Hendershot, Clarence. (1975) Politics, Polemics and Pedagogs. New York: Vantage Press.
Matthee, Rudi. (2003) “Transforming Dangerous Nomads into Useful Artisans, Technicians, Agriculturalists: Education in the Reza Shah Period,” in Stephanie Cronin, ed. The Making of Modern Iran: State and Society under Riza Shah, 1921-1941. London: Routledge.
National Archives, Harry S. Trument Library and Museum. (n.d.) "The Point Four Program," (trumanlibrary.gov). Available at: https://www. trumanlibrary. gov/library/online-collections/point-four-program (Accessed 14 May 2020).
Ward, Steven R. (2009) Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces. Washington, D. C.: Georgetown University Press.
