تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,495 |
تعداد مقالات | 70,188 |
تعداد مشاهده مقاله | 123,344,252 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 96,562,273 |
بررسی ساختار ملات اوایل دوره اسلامی بر اساس نمونههای برجهای آرامگاهی و قلعه های شرق مازندران با روش XRD | ||
مطالعات باستان شناسی | ||
مقاله 9، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، خرداد 1400، صفحه 189-209 اصل مقاله (854.34 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2019.269379.142641 | ||
نویسندگان | ||
شاهین ماهیار1؛ بهمن فیروزمندی شیره جینی* 2؛ هایده خمسه3 | ||
1دانشجوی دکتری رشته باستان شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. | ||
2استاد گروه باستان شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
3استادیار گروه باستانشناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
با توجه به شواهد آزمایشگاهی به دست آمده در این پژوهش، دو ترکیب «ژیپس و کلسیت» یا «ژیپس و دولومیت» در فاز غالب، به همراه «کوارتز» در اشکال مختلف بلورین و سولفیدهای چندگانه فلزی و ترکیبات سیلیکاته در فازهای کم اهمیتتر، ساختار کلی ملات در نمونههای مختلف جغرافیایی مربوط به دوره ساسانی را تشکیل میدهند. در این بررسی، آنالیز ملات قلعههای شاخص شرق مازندران و برج مقبرههای سهگانه «لاجیم»، «رسکت» و «رادکان» غربی با روش XRD مد نظر قرار گرفتند. هر سه این برجها در قرن چهارم هجری ساخته شدهاند اما در مورد تاریخ ساخت غالب قلعهها اطلاعات دقیقی در میان نیست. با توجه به زمان ساخت دقیق برج مقبرهها و مشابهت ترکیب ملات آنها با قلعههای ورازان، حمام و کنگلو از یکسو و تشابه این ساختار با نمونه ملاتهای شاخص دوره ساسانی از سوی دیگر، میتوان فرآیند تهیه ملات از سنگ گچ خام از دوره ساسانی تا اوایل دوران اسلامی در مازندران را بدون تغییر دانست و این نمونهها را به دوران گذار به سوی استفاده از ملاتهای جدیدتر منتسب کرد. آنالیز نمونههای بسیاری از قلعههای مورد بررسی، حاکی از استفاده از ملاتهای آهکی است که در دورانی جدیدتر به کار گرفته شدهاند. | ||
کلیدواژهها | ||
فاز؛ ملات؛ ژیپس؛ کلسیت؛ XRD | ||
مراجع | ||
پیرزاد، احمد، ( 1392)، «جلوههای هنرهای تزئینی وابسته به معماری در بقاع متبرکۀ مازندران»، بازیابی شده در تاریخ 2/11/96،http://www.rasekhoon.net /article/show/757453
حامی، احمد، (1393، مصالح ساختمانی، تهران، دانشگاه تهران.
حسینپور دوانی، عاطفه، (1389)، «مطالعات ساختاری فن شناسی بر روی ملاتهای گچوخاک ساسانی بیشاپور»، پایاننامه چاپ نشده کارشناسی ارشد دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت، مرمت اشیاء و ابنیه تاریخی.
سورتیجی، سامان، (1381)، قلاع باستانی مازندران، چاپ اول، تهران، سازمان میراث فرهنگی.
شکفته، عاطفه؛ نیلفروشان، محمدرضا؛ حاتم، غلامعلی، (1387)، «بررسی ماهیت شیمیایی و ریزساختاری ملات به کار رفته در آرامگاه تپتی آهار-هفت تپه خوزستان-»، مرمت و پژوهش، بهار و تابستان 1387، شمارۀ 4، صص71-78.
عابدینی عراقی، مهدی، (1385)، گمانهزنی برج رسکت و پیرامون آن-پروژه بزرگ برجهای تاریخی رسکت و لاجیم، گزارش چاپ نشده سازمان میراث فرهنگی استان مازندران.
عنایتی، علیاکبر، (1385)، پژوهشی پیرامون تاریخ منطقه و اهداف ساخت برجهای رسکت و لاجیم، گزارش چاپ نشده سازمان میراث فرهنگی استان مازندران.
کباری، سیاوش، (1390)، مصالح شناسی، تهران، دانش و فن.
ماهیار، شاهین، (1390)، «آنالیز عنصری ملات دوره ساسانی در ساختار معماری آتشکده تخت سلیمان و مقایسه آن با سازههای ساسانی فارس (کاخ اردشیر، سروستان و قلعه دختر)»، به راهنمایی دکتر لیلی نیاکان، پایاننامه چاپ نشده کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
محمودوندی، نرجس؛ مصطفینژادی، علی، (1391)، مجموعه مقالات نخستین همایش علم مواد و حفاظت آثار فرهنگی تاریخی، بازشناسی مواد و مصالح پل تاریخی گاومیشان، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی.
میشمست نهی، مسلم، (1394)، «کاربرد تحلیلهای بلورشناسی در مطالعات فنی آثار تاریخی گچی (مطالعه موردی گچبری کوه خواجه سیستان، ملات گچ شادیاخ نیشابور و ملات گچ قلعه الموت قزوین)» ، پژوهه باستانسنجی، پاییز و زمستان 1394، سال اول، شمارۀ 2، صص14-1.
نیستانی، جواد، (1385)، «ریختشناسی معماری آرامگاهی مازندران»، پژوهشهای باستانشناسی و مطالعات میانرشتهای، پاییز و زمستان 85، سال دوم، شمارۀ4، صص102-112.
وفایی، شهربانو، (1385)، پروژه بزرگ برجهای تاریخی رسکت و لاجیم، برج رسکت و نمادهای تزیینی آن، گزارش چاپ نشده سازمان میراث فرهنگی استان مازندران.
هادیان دهکردی، منیژه، (1394)، کاربری پژوهشهای آزمایشگاهی در حفاظت و مرمت بناهای تاریخی(مواد و مصالح)، چاپ سوم، تهران، دانشگاه تهران.
Abedini Araghi. M. 2006. Survey on Resket Tower and its surroundings - the big project of Resket and Lajim historical towers-, Mazandaran Cultural Heritage Organization Unpublished Report.[in Persian]. Agarwal. B. K. 1991. X-ray Spectroscopy, An Introduction,2nd Ed., New York: Springer Series in Optical Sciences, Vol 15. Alvarez. J. I. , Navarro. I. , Casado. G. 2000. Thermal, Mineralogical and Chemical Studies of the Mortars Used in the Cathedral of Pamplona (Spain).UK:Elsevier Press.Thermochimica Acta, Volume 365, Isuue 1-2. Carol. H. & Forti. P. 1997. Deposition and Stability of Silicate Minerals, Cave Minerals of the World, 2nd Ed., National Speleological Society. Chang. S.H. , Chiu. B.C. , Gao. T.L. ,Jheng. S.L. , Tuan. H.Y. 2014. Handbook of Optical Constants of Solids, Volume III, 1997: 459-471. Enayati. A. 2006. Research on the history of the region and the objectives of building the Resket and Lajim towers, Mazandaran Cultural Heritage Organization Unpublished Report. [in Persian] Hadiyan Dehkordy. M. 2015. Application of laboratory researches in protection and restoration of historical monuments, Tehran: University of Tehran Publishing Institute. [in Persian]. Hami. A. 2014. Building Materials, 23rd Ed. , Tehran: University of Tehran Publishing Institute. [in Persian]. Hoseinpur Davani. A. 2010. "Technological structural studies on Sassanid gypsum and soil mortars of Bishapour", Unpublished MSc Thesis, Isfahan: School of Conservation, Restoration of Historic Objects and Monuments. [in Persian]. Kebari. S. 2011. Materials Science, 25th Ed. , Tehran: Danesh o Fan. [in Persian]. Mahmoudvandi. N. , Mostafanejadi. A. 2012. The first conference on materials science and protection of historical cultural monuments, Recognition of materials for the historic Gavmishan bridge, 1st Ed. , Tehran: Cultural Heritage Organization. [in Persian]. Mahyar. Sh. 2011. "XRD analysis of Sassanid mortar of Takht-e Soleiman fire temple and its comparison with Sassanid structures in Fars (Ardeshir Palace, Sarvestan and Dokhtar Castle)", Unpublished MSc Thesis, Tehran: Islamic Azad University, Central Tehran Branch. [in Persian]. Malainey. Mary E. 2011. A Consumer`s Guide to Archaeological Science, New York: Springer Heidelberg London press. Mishmast Nehi. M. 2015. "Application of crystallographic analysis in technical studies of gypsum mortar of historical monuments, Case Study of Kuh-e Khajeh, Tepe Shadiakh of Neyshabur and Alamut Castle of Ghazvin", Archaeological Research, fall&Winter 2015,1st Year,No2:1-14. [in Persian]. Muraoka. Y. , Kihara. K. 1997. The temperature dependence of the crystal structure of berlinite, a quartz-type form of AlPO4, Physics and Chemistry of Minerals, 24 (4). Nassiri Ansari. M. 1971. Seiry Dar Memary Iran, Tehran: Honarsara Aly Tehran. [in Persian]. Neyestani. J. 2006. Morphology of Mazandaran Tomb Architecture, Archaeological Research and Interdisciplinary Studies, fall &Winter 2006, 2nd Year,No4:102-112. [in Persian]. Pirzad. A. 2013. "Effects of decorative arts related to architecture in the holy shrines of Mazandaran", http://www.rasekhoon.net /article/show/757453. [in Persian]. Pollard. M. , Batt, C. , Stem, B. , Young, S. M. M. 2007.Analytical Chemistry in Archaeology, UK: Cambridge Manual in Archaeology. Cambridge University Press. Shekofteh. A. ,Nilforushan. M.R. ,Hatam. G.A. 2008. Investigation of chemical and microstructural nature of mortar used in Tepti Ahar tomb, Journal of Repair and Research, Spring&Summer 2008,No4:71-78. [in Persian]. Surtiji. S. 2002. Ancient Castles of Mazandaran, 1st Ed. , Tehran: Cultural Heritage Organization. [in Persian]. Vafayi. S. 2006. Project of Resket and Lajim historical towers, Reskat tower and its decorative symbols, Mazandaran Cultural Heritage Organization Unpublished Report. [in Persian]. Valaei. Z. I 2011. Consideration on Sassanid architectural works and urban planning in ancient Persia, Indian Journal of Science and Technology, Oct 2011.Vol.4, No10:1388. Valaei. Z. II 2011. Fire Temples at Sassanid Era, Journal of American Science, 2011. 7(9):164-166. Wulff. H. 1966. Traditional Crafts of Persia, UK: Cambridge. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 928 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 592 |